Sprawa o brutalne pobicie pod wpływem alkoholu

Brutalne pobicie przez towarzysza spotkania przy alkoholu

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu karnego (w skrócie K.k.) oraz przepisy Kodeksu postępowania karnego (K.p.k.).

Poniższa odpowiedź została oparta na następujących faktach i ich prawnej ocenie. Z treści Pana pytania wynika, że tydzień temu Pana ojciec został brutalnie pobity przez towarzyszącą mu osobą, w czasie, jak mniemam, spożywania alkoholu. Dzięki pomocy sąsiadów sprawcę udało się zidentyfikować, a następnie zatrzymać. Na skutek brutalnego pobicia doszło do naruszenia czynności narządów ciała i rozstroju zdrowia Pana ojca.

Dochodzenie odszkodowania i zadośćuczynienia przez pokrzywdzonego

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż Pana ojciec występuje w prowadzonej sprawie karnej w charakterze pokrzywdzonego. Pokrzywdzony jest osobą fizyczną lub prawną, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. W mojej ocenie, w chwili obecnej, zasadne jest ustanowienie przez Pana ojca pełnomocnika do reprezentowania jego interesów w toku postępowania karnego. Możliwe jest bowiem dochodzenie nie tylko odszkodowania, ale także zadośćuczynienia. Wskazuje Pan, iż ojciec miewa zaburzenia psychiczne. Udzielenie pełnomocnictwa musi być świadome. Mniemam jednak, iż owe zaburzenia nie są stałe. Nawet gdyby takie zaburzenia były stałe, możliwe jest powołanie się na przepis art. 49 § 3 K.p.k., zgodnie z którym „jeżeli pokrzywdzonym jest osobą nieporadną, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia, jego prawa może wykonywać osoba, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje”. Innymi słowy, jeżeli Pana tata pozostaje pod Pana opieką, wówczas to Pan może ustanowić takiego pełnomocnika.

Pokrzywdzony jest stroną postępowania karnego, ale tylko na etapie postępowania przygotowawczego. Jeżeli pokrzywdzony chce występować w roli strony w postępowaniu sądowym, może to uczynić, występując w roli oskarżyciela posiłkowego albo powoda cywilnego. Tylko przymiot strony postępowania sadowego umożliwia Pana ojcu lub jego pełnomocnikowi wypowiadanie się w sądzie, a także składanie jakichkolwiek wniosków dowodowych.

W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego. W przedstawionym przez Pana przypadku jako, iż zarzucone sprawcom czyny są przestępstwami ściganymi z urzędu Pana ojciec samodzielnie lub przez pełnomocnika może występować jako oskarżyciel posiłkowy obok oskarżyciela publicznego (tj. prokuratora).

Dochodzenie sprawiedliwości po śmierci pokrzywdzonego

Nawet gdyby doszło do śmierci Pana ojca, to powyższe nie hamuje biegu postępowania; osoby najbliższe, tj. Pan, Pana mama itp., mogą przystąpić do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego w każdym stadium postępowania.

W mojej ocenie najkorzystniejsza z punktu widzenia interesu Pana ojca jest instytucja, o której mowa w art. 46 K.k., tj. wniosek o naprawienie szkody. Jeżeli nie wytoczono powództwa cywilnego, pokrzywdzony, a także prokurator, może aż do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej złożyć wniosek, o którym mowa w art. 46 § 1 Kodeksu karnego.

Przesłuchanie pokrzywdzonego

Z treści Pana pytania wynika, że Pana ojciec jako pokrzywdzony nie był przesłuchiwany. Jeżeli powyższe jest zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy, zasadne jest skorzystanie z uprawnienia, o którym mowa w art. 46 § 1 K.k. Obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody jest bowiem środkiem karnym zgodnie z art. 39 pkt 5 K.k. Jak podnosi się w literaturze, „akceptować należy pogląd, że pierwszym przesłuchaniem pokrzywdzonego na rozprawie głównej, do zakończenia którego pokrzywdzony może złożyć wniosek, o którym mowa w art. 46 § 1 k.k., jest w rozumieniu przepisu art. 49a k.p.k. pierwsze przesłuchanie pokrzywdzonego w toku całego postępowania sądowego, ujęte chronologicznie” (J. Grajewski, S. Steinborn, Komentarz do art.49(a) Kodeksu postępowania karnego).

Innymi słowy, oświadczenie o występowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego może złożyć Pana ojciec do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Nadto możliwe jest złożenie wniosku o naprawienie szkody i zasądzenie zadośćuczynienia. Odszkodowanie przysługuje za szkody materialne – wykup lekarstw, rehabilitację itp. pod warunkiem udokumentowania ich wysokości, proszę zatem zbierać paragony/faktury. Zadośćuczynienie przysługuje za krzywdę, tj. szkodę niematerialną – jak ból, cierpienie, powstałe schorzenia.

Zadośćuczynienie dla ofiary pobicia

Nadto wyraźnie podkreślić należy, iż w przypadku złożenia takiego wniosku sąd jest zobowiązany do orzeczenia obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przy braku wniosku sąd może taki obowiązek orzec, ale nie musi.

Zadośćuczynienie ma charakter rekompensaty za doznane cierpienia, ból. Zadośćuczynienie w przeciwieństwie do odszkodowania nie może być wycenione w 100%, bowiem zadośćuczynienie przysługuje za krzywdę, tj. szkodę niematerialną. Zadośćuczynienie ma charakter złagodzenia doznań psychicznych, bólu i cierpienia doznanego przez poszkodowanego.

Wniosek taki może być złożony zarówno w formie pisemnej, jak i ustnej. Forma wniosku o naprawienie szkody na podstawie art. 46 § 1 K.k. może być bardziej lub mniej rozbudowana w zależności od okoliczności sprawy. Obowiązek przewidziany w art. 46 § 1 K.k. staje się natychmiast wymagalny po uprawomocnieniu się wyroku; sąd na żądanie pokrzywdzonego nadaje klauzulę wykonalności co do tego roszczenia i może ono być dochodzone w drodze egzekucji sądowej (art. 107 § 1 i 2 K.p.k.).

Oczywiście im wniosek będzie obszerniejszy i lepiej uzasadniony, tym większe zadośćuczynienie będzie przysługiwało Pana ojcu. Jeżeli chodzi o odszkodowanie, to winno być ono wycenione na podstawie ewentualnych szkód poniesionych przez Pana ojca.

Zasądzenie przez sąd karny zadośćuczynienia dla pokrzywdzonego

Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Wyraźnie podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 listopada 1070 r., sygn. akt III CZP 73/70 wskazał, iż „zasądzenie przez sąd karny na rzecz powoda cywilnego z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę kwoty pieniężnej, nie mającej charakteru symbolicznego, stanowi przeszkodę do zasądzenia w postępowaniu cywilnym dalszej kwoty z tego samego tytułu, chyba że ujawni się nowa krzywda, której nie można było przewidzieć w postępowaniu karnym”. A contrario zasądzenie kwoty symbolicznej w pełni uzasadnia wystąpienie z powyższym roszczeniem.

Należy podkreślić, iż roszczenia winne być dochodzone zarówno w toku postępowania karnego, jak i w toku postępowania cywilnego. Oczywiście wskazać należy na możliwość wytoczenia powództwa cywilnego w toku postępowania karnego, jednakże istnieje bardzo duże niebezpieczeństwo, iż powództwo takie zostanie pozostawione bez rozpoznania. Zgodnie z art. 415 § 3 k.p.k. Sąd orzeka o pozostawieniu powództwa cywilnego bez rozpoznania, również jeżeli materiał dowodowy ujawniony w toku rozprawy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego, a uzupełnienie tego materiału spowodowałoby znaczną przewlekłość postępowania.

Dochodzenie zadośćuczynienia za krzywdę w toku postępowania cywilnego

Dochodzenie należności w toku postępowania cywilnego będzie zasadne po zakończeniu postępowania karnego i ustaleniu, w jakiej wysokości odszkodowanie i zadośćuczynienie zostało zasądzone na rzecz Pana ojca.

Nie sposób jednak wskazać na koszty, bowiem wszystko jest od wielkości miasta, wysokości dochodzonego roszczenia. Stawki minimalne wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy:

• do 500 zł – 60 zł;
• powyżej 500 zł do 1.500 zł – 180 zł;
• powyżej 1.500 zł do 5.000 zł – 600 zł;
• powyżej 5.000 zł do 10.000 zł – 1.200 zł;
• powyżej 10.000 zł do 50.000 zł – 2.400 zł;
• powyżej 50.000 zł do 200.000 zł – 3.600 zł;
• powyżej 200.000 zł – 7.200 zł.

Wyraźnie podkreślić należy, iż dochodzenie należności w toku postępowania karnego jest zwolnione od opłat sądowych, podczas gdy w toku postępowania cywilnego zasadą jest wpłacenie uprzednio kwoty 5% wysokości dochodzonego roszczenia. Oczywiście w Pana przypadku możliwe jest zwolnienie ojca od kosztów sądowych, ale w pierwszej kolejności zasadne jest żądanie roszczeń w toku postępowania karnego.