Sposób wyliczenia renty rodzinnej

W jaki sposób powinna zostać wyliczona renta rodzinna?

Poniżej wyjaśniam Panu wątpliwości związane z tym, w jaki sposób powinna zostać wyliczona renta rodzinna Pana matce.

Renta rodzinna przysługuje po osobie zmarłej, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353; dalej – u.e.r.) lub innych przepisów szczególnych (np. ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66; ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67).

Wysokość renty rodzinnej ustalana jest w zależności od liczby osób uprawnionych do świadczenia oraz wysokości kwoty świadczenia, która przysługiwałaby zmarłemu. Renta rodzinna dla jednej osoby uprawnionej wynosi 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, dla dwóch osób uprawnionych – 90%, dla trzech lub więcej – 95% (art. 73 u.e.r.). Za kwotę świadczenia, która przysługiwałaby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Wszystkim uprawnionym przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która podlega podziałowi na równe części między uprawnionych. W przypadku gdy do renty rodzinnej uprawnione są osoby małoletnie lub osoby pełnoletnie, nad którymi ustanowiona została opieka prawna, wypłata świadczenia następuje do rąk opiekuna (art. 131 u.e.r.).

Zasadnicza funkcja renty rodzinnej

Renta rodzinna jest świadczeniem przewidzianym w ubezpieczeniach emerytalnym, rentowym i wypadkowym. Przysługuje z tytułu utraty żywiciela rodziny. Jest świadczeniem pochodnym w takim znaczeniu, że warunkiem koniecznym nabycia do niej prawa jest posiadanie prawa do emerytury lub renty przez zmarłego ubezpieczonego. Zasadniczą funkcją renty rodzinnej jest dostarczenie członkom rodziny zmarłego (pracownika, emeryta, rencisty) środków utrzymania niezbędnych do zaspokojenia ich podstawowych potrzeb. Stanowi rekompensatę dochodu utraconego wskutek śmierci osoby bliskiej. Zawiera też elementy nawiązki. Ta ogólna charakterystyka renty rodzinnej, jej ideologia, powinny być brane pod uwagę przy wykładaniu przepisów ją regulujących.

Rentę rodzinną jako świadczenie objęte ubezpieczeniem wypadkowym przewiduje art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (u.ś.w.p.). Warunkiem nabycia do niej prawa jest śmierć rencisty pobierającego rentę z tytułu „inwalidztwa” (niezdolności do pracy) wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej na podstawie przepisów u.ś.w.p. (art. 26 ust. 1). Według art. 28 u.ś.w.p.: „członkom rodziny rencisty pobierającego rentę inwalidzką na podstawie niniejszej ustawy, który zmarł z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, przysługuje renta rodzinna w myśl przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin […]” (obecnie: u.e.r.). Przepis ten należy rozumieć tak oto, że członkom rodziny zmarłego ubezpieczonego uprawnionego do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową, jeżeli nie była ona przyczyną jego zgonu, przysługuje renta rodzinna nie na warunkach i w wysokości przewidzianych w ustawie wypadkowej, lecz w ustawie emerytalnej. Sąd prawidłowo zatem zastosował w ocenie prawa skarżącej do renty rodzinnej wyłącznie przepisy u.e.r.

Komu przysługuje renta rodzinna?

Zgodnie z art. 65 ust. 1 u.e.r. renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Wedle art. 73 ust. 1 pkt 1 u.e.r. renta rodzinna dla jednej osoby uprawnionej wynosi 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, stosownie zaś do ust. 2 za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Wniosek stąd, że renta rodzinna przysługuje jako świadczenie pochodne albo emerytury, albo renty w wysokości procentowo wymierzanej albo od emerytury, albo od renty przysługujących zmarłemu. Za taką wykładnią art. 73 ust. 2 u.e.r. przemawia nadto sposób sformułowania tego art. – użycie w ust. 1 na określenie podstawy wymiaru renty rodzinnej liczby pojedynczej. Podstawę ustalenia wysokości renty rodzinnej stanowi jedno świadczenie, które przysługiwałoby zmarłemu, a nie świadczenia. Także wtedy, gdy zmarły był uprawniony równocześnie do obu tych świadczeń. Pomimo bowiem uprawnienia i do emerytury, i do renty przysługiwało mu prawo do wypłaty tylko jednego z tych świadczeń.

W prawie ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada wypłaty jednego świadczenia – wyższego lub wybranego (art. 95 u.e.r.). Wyjątki od tej reguły przewidziane wyczerpująco w art. 96 u.e.r. emerytalnej wskazują, że w zbiegu ze świadczeniami emerytalnymi i rentowymi przysługującymi na podstawie przepisów tejże ustawy wypłacane są tylko świadczenia o charakterze odszkodowawczym. Przy tym ów zbieg uzasadniający wypłatę dwu świadczeń (w całości lub części) musi zachodzić między emeryturą oraz rentami inwalidy wojennego, wojskowego, kombatanta lub rentą wypadkową. Prawo do wypłaty świadczeń w zbiegu przysługuje wyłącznie osobom uprawnionym do tych świadczeń.

Renta rodzina wyniesie odpowiedni procent wypłacanych obu świadczeń zmarłemu – jeśli miał prawo do emerytury i renty wypadkowej, to jest to podstawa do wyliczenia renty rodzinnej.