Spółka cywilna bez spisania umowy?

W jakiej formie powinna być zawarta umowa spółki cywilnej?

Odpowiedź na Pana pytanie rozpocząć należy od przytoczenia treści art. 860 ust. 2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „umowa spółki cywilnej powinna być stwierdzona pismem”.

Zapis ten nie oznacza jednak, że niezachowanie formy pisemnej umowy spółki (np. zawarcie umowy spółki w formie ustnej) powoduje nieważność dokonanej czynności prawnej, ponieważ „jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa wyraźnie przewiduje rygor nieważności” (art. 73 Kodeksu cywilnego).

Czy jest wymagana forma pisemna zawierania umowy spółki cywilnej?

Forma pisemna wymagana dla zawarcia umowy spółki cywilnej jest tzw. formą dla celów dowodowych. Skutkiem jej niezachowania – zgodnie z art. 246 i 247 Kodeksu postępowania cywilnego – zakładając, że chodzi o stosunki pomiędzy przedsiębiorcami, jest przede wszystkim to, że dowód ze świadków lub z przesłuchania stron w sprawie sądowej między uczestnikami takiej czynności (tu rzekomego zawarcia umowy spółki), dotyczącej jej faktycznego dokonania – jest dopuszczalny tylko w wypadku, gdy dokument obejmujący czynność zagubiono, zniszczono lub gdy zabrała go osoba trzecia, ewentualnie gdy sąd – ze względu na szczególne okoliczności – uzna to za konieczne.

Udowodnienie faktu zawarcia umowy spółki cywilnej

Skoro Pana „wspólnik” nie może przedłożyć umowy spółki (bo jej nie ma), a równocześnie – zgodnie z art. 246 i 247 K.p.c. – nie może powoływać świadków na okoliczność zawarcia tej umowy (na co, w razie potrzeby, proszę zwrócić uwagę sądowi w osobnym piśmie procesowym), winien sprawę przegrać, gdyż zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego „ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne”. Tymczasem Pana „wspólnik” nie będzie w stanie wykazać, dopuszczalnymi środkami dowodowymi, okoliczności rzekomego zawarcia umowy spółki z Panem.

Oczywiście nie można wykluczyć, że sąd z przyczyn szczególnych (sąd indywidualnie decyduje, czy zachodzą takie przyczyny w konkretnej sprawie) zdecyduje się dopuścić dowody z przesłuchania świadków, do czego – jak pisałem wyżej – w pewnych sytuacjach ma prawo. Wówczas proszę się nie dziwić, że sąd zechce wysłuchać, co mają świadkowie do powiedzenia, po to, aby nikt nie zarzucił mu, że nie zbadał wniesionej przed jego oblicze sprawy (w szczególności tego, że nie zbadał, czy Panowie nie zawarli umowy spółki w formie ustnej). Apelacja oparta na takim zarzucie miałaby szansę powodzenia z samych tylko zaistniałych uchybień formalnych.

Współpracownik twierdzi że jest wspólnikiem w firmie 

W toku postępowania – w razie dopuszczenia dowodu z zeznań świadków – winien Pan dążyć do wykazania okoliczności, które Pan podniósł w informacji do nas. W szczególności warto przedłożyć umowę o pracę „wspólnika”, świadczącą, że pozostawał on w stosunku pracy z Panem, i to również w czasie istnienia rzekomej spółki, co podważałoby logikę jego twierdzeń, że równocześnie tworzył z Panem spółkę. Jeżeli wykreślił Pan działalność gospodarczą z dopiskiem „s.c.”, proszę przedłożyć zaświadczenie z ewidencji działalności gospodarczej dotyczący daty takiego wykreślenia.

Proszę rozważyć wystąpienie do urzędu skarbowego i GUS-u z wnioskiem o wydanie zaświadczenia, że nigdy nie zgłoszono spółki do rejestru podatników VAT (spółka cywilna jest osobnym podmiotem tego podatku) oraz nigdy nie wydano numeru REGON spółce cywilnej, którą rzekomo Panowie założyli. Zaświadczenia te należałoby możliwie najszybciej przedłożyć sądowi.

Wreszcie należy podkreślić, że słusznie zawnioskował Pan świadków na podnoszone przez siebie okoliczności, sąd bowiem nie będzie działał „w Pana obronie” z urzędu, nawet gdy uważa, że ma Pan rację. Warto, aby każde twierdzenie popierał Pan dowodami, co ostatecznie powinno przekonać sąd do Pana racji. Warto również, aby wszystkie te czynności podjął Pan dla własnego bezpieczeństwa jak najszybciej.

Nie wspomniał Pan o tym, ale nie wykluczam, że sprawa toczy się w tzw. postępowaniu gospodarczym (prowadzonym przez wydział gospodarczy właściwego sądu), gdzie obowiązują pewne obostrzenia co do terminu zgłaszania nowych wniosków dowodowych.

Reasumując, roszczenia Pana przeciwnika są – w przedstawionym przez Pana stanie faktycznym sprawy – oczywiście bezzasadne. Mówiąc obrazowo, nie można dzielić czegoś, co nie jest wspólne. Tymczasem Panów wspólna inicjatywa tak naprawdę nigdy nie powstała i nie wygenerowała żadnego majątku podlegającego podziałowi, a Pana rzekomy wspólnik, jeżeli dobrze rozumiem, sięga do Pana majątku. Jeżeli tylko sąd dojdzie do przekonania, opierając się na przedłożonych mu dowodach (zarówno przez Pana, jak i przez przeciwnika), że spółka cywilna nie powstała, najpewniej przesądzi sprawę na Pana korzyść.