Spłata drugiego małżonka po rozwodzie

Ustanowienie przez małżonków rozdzielności majątkowej w drodze zwarcia umowy majątkowej małżeńskie

Ustanowienie przez małżonków rozdzielności majątkowej w drodze zwarcia umowy majątkowej małżeńskiej wywołuje skutki od daty zawarcia takiej umowy. Jednym ze skutków zawarcia takiej umowy jest to, iż małżonkowie nie mają majątku wspólnego, lecz majątki osobiste. W skład majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą: wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej oraz przedmioty nabyte w czasie wspólności majątkowej do jego majątku osobistego, udział wynoszący co do zasady jedną drugą części w dotychczasowym majątku wspólnym oraz wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przez tego małżonka od daty zawarcia umowy wprowadzającej rozdzielność majątkową.

Co dzieje się ze wspólnością majątkową wskutek powstania rozdzielności majątkowej?

Wskutek powstania rozdzielności majątkowej ze względu na zawarcie stosownej umowy majątkowej małżeńskiej dotychczasowa wspólność majątkowa uległa przekształceniu we wspólność podobną do wspólności majątku spadkowego. Wynika to wprost z art. 46 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie K.r.io.), zgodnie z którym „w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających – od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do jego podziału, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku” (art. 1035-1036 Kodeksu cywilnego, w skrócie K.c.). Ponieważ również te przepisy nie normują całościowo wszystkich spraw związanych z działem spadku, one z kolei odsyłają do przepisów o współwłasności (197-221 K.c.).

Reasumując, w chwili obecnej majątek wspólny, który wcześniej był przedmiotem współwłasności łącznej między małżonkami, jest przedmiotem współwłasności ułamkowej, do której zastosowanie znajdą przepisy o współwłasności zawarte w Kodeksie cywilnym. Co do zasady udziały małżonków w majątku wspólnym są równe i wynoszą 1/2.

Czy byli małżonkowie muszą podzielić majątek wspólny i czy roszczenie o podział może się przedawnić?

Przepisy nie nakładają na byłych małżonków obowiązku dzielenia majątku wspólnego. Mogą oni pozostać współwłaścicielami takiego majątku bardzo długo, co nierzadko ma miejsce w praktyce. Co więcej, roszczenie o podział majątku wspólnego małżonków nigdy nie ulega przedawnieniu. Można je przeprowadzić w dowolnym czasie – choć z natury rzeczy znaczny upływ czasu utrudnia takie postępowanie i czyni je mało racjonalnym. Podział majątku między małżonkami (byłymi małżonkami) ma za zadanie uregulować ich sprawy majątkowe i rozstrzygnąć o tym, jakie przedmioty majątkowe przypadną danemu małżonkowi.

W jaki sposób byli małżonkowie mogą podzielić majątek wspólny?

Małżonkowie mogą podzielić majątek na drodze sądowej lub na mocy umowy. Jeśli zainteresowani dojdą do porozumienia w sprawie podziału umownego, z pewnością oszczędzi to mnóstwo pieniędzy i czasu. Podział umowny jest bowiem o wiele szybszy, gdyż unika się długotrwałego postępowania sądowego. Dodatkowym atutem podziału umownego jest też fakt, że strony mogą go ograniczyć tylko do niektórych składników, odkładając podział pozostałych na później, co w przypadku podziału sądowego jest niemożliwe. Jeśli w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, podział taki musi się odbyć u notariusza.

Brak porozumienia w sprawie podziału majątku po rozwodzie

Jeżeli natomiast małżonkowie nie potrafią dojść do porozumienia w sprawie umownego podziału majątku, wówczas każde z nich może wystąpić ze stosownym wnioskiem do sądu. W takiej sytuacji sąd po zbadaniu sprawy przeprowadza podział majątku wspólnego. Trzeba pamiętać, że postępowanie sądowe o podział wiąże się z reguły z dość wysokimi kosztami, np. opłata sądowa od wniosku bez zgodnego planu podziału wynosi 1000 zł, do tego dochodzi najczęściej koszt biegłego, który może wahać się od kilkuset do nawet kilku tysięcy złotych.

Jeżeli chodzi o sposoby podziału, to generalnie podział majątku wspólnego może nastąpić przez:

1. podział w naturze (fizyczny podział rzeczy) – dotyczy głównie nieruchomości,
2. przyznanie rzeczy jednemu z małżonków na wyłączną własność – z obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego małżonka,
3. sprzedaż rzeczy i podział sumy uzyskanej ze sprzedaży.

Podejmując decyzję o wyborze jednego ze sposobów podziału majątku, sąd przede wszystkim uwzględnia sposób podziału zgłoszony na zgodny wniosek małżonków, nawet jeśli okoliczności sprawy przemawiają za innym sposobem. Sąd dokonuje podziału majątku według własnego przekonania dopiero wówczas, gdy zainteresowani nie potrafią dojść w tym względzie do porozumienia.

Kto ustala skład i wartość majątku ulegającego podziałowi po rozwodzie?

Skład i wartość majątku ulegającego podziałowi ustala sąd. Skład majątku ustala się według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej, zaś jego wartość według cen rynkowych z daty podziału. Wnioskodawca we wniosku obowiązany jest podać wartość poszczególnych składników majątku – z reguły przyjmuje się, iż podaje się wartość rynkową.

W przypadku nieruchomości wartość rynkową stanowi jej przewidywana cena możliwa do uzyskania na rynku.

Jeśli między małżonkami istnieje rozbieżność co do wartości majątku czy poszczególnych jego składników, wówczas niezbędne może się okazać powołanie biegłego. Dotyczy to głównie wyceny nieruchomości.

Najlepiej więc byłoby, gdybyście Państwo przed sądem przedstawili zgodny projekt podziału – znacznie przyspieszyłoby to całe postępowanie i pozwoliło uniknąć dodatkowych kosztów (np. w postaci wynagrodzenia biegłego).

Otrzymanie darowizny przez jednego z małżonków w czasie trwania małżeństwa a podział majątku po rozwodzie

W pytaniu wspomina Pan, że jedno z małżonków w czasie trwania małżeństwa otrzymało darowiznę w postaci działki. Zgodnie z art. 33 pkt 1 K.r.io. do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

W związku z powyższym należy stwierdzić, iż działka otrzymana w formie darowizny przez jedno z małżonków stanowi jego majątek osobisty, do którego drugi małżonek nie ma żadnych praw. Majątek ten nie może być brany pod uwagę w sprawie o podział majątku wspólnego.

Jeśli drugi małżonek chciałby wykazać, że działka ta weszła do majątku wspólnego, musiałby udowodnić, iż małżonek faktycznie zakupił tę działkę, a nie otrzymał w formie darowizny.

Umowny podział majątku i uregulowanie kwestii związanych ze spłatą

Przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania małżeństwa (bez względu na to, czy zakupione zostały przez jednego, czy przez oboje małżonków) wchodzą bowiem do majątku wspólnego małżonków.

Jeśli zdecydowalibyście się Państwo na umowny podział majątku wspólnego (mieszkania), wówczas macie Państwo dość dużą swobodę w regulowaniu kwestii związanych ze spłatą.

W umowie możecie Państwo ustalić harmonogram i wysokość spłat albo określić, że spłata całości zadłużenia nastąpi w określonym terminie. Przepisy prawne nie narzucają tutaj jakiś określonych rozwiązań, pozostawiając uregulowanie tych kwestii woli stron umowy.

Podobnie jest, jeśli chodzi o kwestię wyprowadzki i wymeldowania. Przepisy prawne nie regulują, kiedy ma nastąpić wyprowadzka byłego małżonka, więc można stwierdzić, iż od momentu podpisania umowy (przyznania mieszkania Panu) była żona utraci tytuł prawny do przebywania w lokalu. Oznacza to, że bez Pańskiej zgody nie może ona wchodzić i przebywać w mieszkaniu. Jeśli była żona w akcie notarialnym oświadczy, że godzi się, aby mieszkanie w wyniku podziału majątku wspólnego przypadło Panu, to nie będzie mogła się z tego wycofać w przyszłości, ponieważ takie oświadczenie wywoła określone skutki prawne z chwilą podpisania umowy u notariusza.

Jeśli chodzi o wymeldowanie, to zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych „osoba, która opuszcza miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące, jest obowiązana wymeldować się w organie gminy, właściwym ze względu na dotychczasowe miejsce jej pobytu, najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca”.

Reasumując, należy stwierdzić, że wszystkie kwestie związane ze spłatą mieszkania, wyprowadzką byłej żony, wymeldowaniem itp. można w miarę swobodnie uregulować w notarialnej umowie o podziale majątku wspólnego.