Spłata brata ze spadku po ojcu nawet bez jego zgody

Jak przeprowadzić postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku?

W pierwszej kolejności należy przeprowadzić postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu, o ile nie zostało dotychczas przeprowadzone. Sąd stwierdzi wówczas, kto i na jakiej podstawie dziedziczy po śmierci Pana ojca.

Można tego dokonać w sądzie lub przed notariuszem, jednakże przed notariuszem muszą się stawić wszyscy spadkobiercy osobiście. Jeżeli zatem nie ma Pan kontaktu z bratem, to pozostaje Panu jedynie droga sądowa.

Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (czyli Pana ojca), wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Do wniosku należy dołączyć:

• odpis wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania;
• odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych;
• odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet zamężnych;
• odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy.

Generalnie wnosząc do sądu sprawę o ustalenie praw do spadku, trzeba wymienić wszystkich spadkobierców, którzy dziedziczą (np. pozostałe dzieci, małżonkę zmarłego, jeśli tacy żyją). Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym sąd stwierdzi, kto dziedziczy spadek po spadkodawcy.

Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę. Opłata ta jest stała i wynosi 50 zł.

Spadkobiercy mogą także ustanowić pełnomocnika, który będzie ich reprezentował przed sądem.

Art. 86 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) wskazuje, iż strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników.

W myśl art. 87 § 1 K.p.c. pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.

Dział spadku połączony z podziałem majątku wspólnego małżeńskiego rodziców

Po przeprowadzeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku powinien Pan przeprowadzić kolejne postępowanie, tym razem o dział spadku połączony z podziałem majątku wspólnego małżeńskiego Pana rodziców. W tym postępowaniu będzie Pan mógł odkupić od brata należącą do niego część spadku po Pana ojcu i tym samym stać się właścicielem całego majątku po rodzicach.

Zgodnie z art. 1035 Kodeksu cywilnego, „jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych”. Do momentu zniesienia tej współwłasności lub dokonania działu spadku spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku.

Do przeprowadzenia działu spadku należy przedłożyć przede wszystkim postanowienie sądu stwierdzające nabycie spadku, o czym już była mowa. Spadkobiercy powinni dostarczyć również tytuły prawne spadkodawcy do poszczególnych składników majątku spadkowego, np. aktualny odpis księgi wieczystej, akt własności ziemi, akt uzyskania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu. Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość gruntowa, to oprócz aktualnego odpisu księgi wieczystej należy dołączyć aktualny wypis z rejestru gruntów, a gdy chodzi o spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu bądź lokal stanowiący odrębną nieruchomość – zaświadczenie ze spółdzielni bądź od zarządcy nieruchomości o niezaleganiu w bieżących opłatach.

Jak złożyć wniosek o dział spadku?

We wniosku o dział spadku (który składa się do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli tego nie można ustalić – ze względu na położenie majątku spadkowego) należy powołać:

• postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku,
• spis inwentarza,
• jak również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują.

Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu.

W wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy, należy więc dołączyć odpis z księgi wieczystej.

W postępowaniu działowym zarówno skład, jak i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd, który dokonuje tego na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania. Od prawidłowego ustalenia wartości majątku spadkowego zależy obliczenie wielkości poszczególnych sched spadkowych przypadających na rzecz poszczególnych współspadkobierców.

Jak ustalić wartość spadku?

W postępowaniu o dział spadku jego stan ustala się według chwili otwarcia spadku, a więc chwili śmierci spadkodawcy, a wartość spadku według cen z chwili dokonania działu spadku. Oznacza to, że przy podziale sąd będzie uwzględniał wartość nieruchomości na dzień dokonywania działu.

Jeżeli uczestnicy zgodnie określą wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku, sąd nie będzie ustalał wartości przedmiotów spadkowych. W przypadku sporu pomiędzy uczestnikami co do wartości poszczególnych przedmiotów spadkowych sąd powoła biegłego.

Sposób dokonania przez sąd działu spadku

Sposób dokonania działu spadku – ze względu na sposób dokonania działu spadku można wyróżnić:

1. podział fizyczny spadku – podział w naturze, czyli mówiąc wprost podział na części;
2. przyznanie przedmiotów spadkowych jednemu spadkobiercy, z obowiązkiem (lub bez) spłaty pozostałych;
3. podział cywilny – polega na sprzedaży przedmiotów wchodzących w skład spadku i podziale uzyskanej w ten sposób sumy między współspadkobiercami.

Wniosek o dział spadku powinien być należycie opłacony. Opłata od wniosku jest stała i wynosi 500 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł. Jeżeli wniosek o dział spadku zawiera żądanie zniesienia współwłasności, opłata wynosi 1000 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 zł.

Spłata rodzeństwa w zamian za ich udziały w spadku po rodzicu

Zatem w postępowaniu o dział spadku będzie Pan mógł wnioskować do sądu o spłatę brata w zamian za jego udział w spadku po ojcu. Podczas tego postępowaniu będzie Pan mógł również dokonać wszelkich rozliczeń z bratem z uwagi na wydatki, które poczynił Pan na majątek po ojcu. Pisze Pan jednak, że nie zna adresu brata i nie utrzymuje z nim kontaktu – to bardzo utrudnia sprawę. Radziłabym Panu spróbować odszukać brata lub choćby skontaktować się z nim i omówić całą sprawę przed wszczęciem postępowania sądowego – znacznie przyspieszy to i ułatwi cały proces. Jeżeli jednak nie uda się Panu skontaktować z bratem, będzie Pan musiał wystąpić dodatkowo do sądu z wnioskiem o ustanowienie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu brata.

W takim wniosku powinien Pan w szczególności wskazać, że nie utrzymuje kontaktów z bratem, nie zna jego adresu zamieszkania i nie ma Pan możliwości ustalenia tego samodzielnie. Najlepiej by było również przedstawić kandydata na kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu brata. Może być to np. ktoś z rodziny.

Jednak tych okoliczności sąd może nie przyjąć jako uprawdopodobniających, że miejsce zamieszkania brata jest Panu nieznane.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 30 czerwca 1997 r. (sygn. akt. II CKU 71/97): „Uprawdopodobnienie, że miejsce pobytu strony jest nieznane, stanowi podstawowy warunek ustanowienia kuratora. Wynika to wyraźnie z art. 144 § 1 K.p.c. Zdanie pierwsze tego przepisu brzmi: »Przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane« [...].

Spadkobierca nieznany z miejsca zamieszkania - co zrobić?

Nie można uznawać za uprawdopodobnienie samego twierdzenia strony, że nie zna aktualnego miejsca zamieszkania (pobytu) strony przeciwnej. W praktyce sądowej przesłanki ustanowienia kuratora dowodzone są przy pomocy takich dokumentów, jak pisemne informacje biur adresowych lub organów ewidencji ludności. Trafnie także w literaturze przedmiotu podnosi się, że wobec praktycznie nieograniczonej możliwości korzystania z wyjazdów i okresowych pobytów za granicą należy – odpowiednio – zaostrzyć kryteria oceny, czy doszło do uprawdopodobnienia. W miarę potrzeby, i dla zapobieżenia ewentualnym nadużyciom, należałoby przesłuchać na tę okoliczność w trybie art. 299 kpc przeciwnika strony, dla której ma być ustanowiony kurator, domowników, sąsiadów, właściciela lub administratora domu itp. Samo zwrócenie się przez Sąd do Posterunku Policji, który przytoczył dane przez powódkę znane i w jej pismach do Sądu orzekającego przedstawione, nie może stanowić wypełnienia wymagania przewidzianego w art. 144 § 1 zdanie 1 kpc” – koniec cytatu.

Jak zatem widać, będzie Pan musiał udowodnić przed sądem, że faktycznie starał się Pan odszukać brata. Jeżeli kurator dla Pana brata zostanie już ustalony, postępowanie sądowe będzie mogło zostać przeprowadzone, tak jak opisałam powyżej.

Kurator dla nieznanego z miejsca pobytu jest obowiązany reprezentować interesy strony w toku postępowania, aż do końca trwania tego postępowania. Do rąk kuratora dokonuje się doręczeń dla strony. Kurator powinien podjąć działania zmierzające do nawiązania kontaktu ze stroną, którą reprezentuje. Jeżeli Pana brat się nie odnajdzie, to postępowanie sądowe będzie się toczyło normalnie z udziałem kuratora, a ewentualna spłata na jego rzecz od Pana trafi do depozytu sądowego. Trudno powiedzieć, ile może trwać taka sprawa, wszystko zależy od danego sądu i tego, jak będzie w sprawie zachowywał się kurator. W najlepszym wypadku na pewno będzie to kilka miesięcy.