Spisanie intercyzy w trakcie trwania małżeństwa

W jaki sposób może powstać rozdzielność majątkowa?

Na wstępie należy wskazać, że rozdzielność majątkowa może powstać na kilka sposobów: w drodze umowy w formie aktu notarialnego, w wyniku wyroku sądowego, na skutek orzeczenia separacji z mocy prawa; rozdzielność majątkowa może powstać również z mocy prawa w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

Jeśli rozdzielność powstała z mocy prawa, to nie ma potrzeby ustanawiać rozdzielności w inny sposób.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa - intercyza

W trakcie trwania małżeństwa, niezależnie od długości stażu małżeńskiego, małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa), jak również wspólność majątkową rozszerzyć lub ograniczyć (art. 47 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – w skrócie K.r.io.). Umowa taka potocznie nazywana jest intercyzą.

Czy po podpisaniu intercyzy można powrócić do wspólności ustawowej?

Istnieje również możliwość zmiany takiej umowy lub rozwiązanie jej i tym samym powrót do wspólności ustawowej.

Po zawarciu umowy majątkowej małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome.

Zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej

W razie umownego wyłączenia wspólności ustawowej (tzn. zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej) w czasie trwania małżeństwa wspólność ta ustaje, a małżonków obowiązuje ustrój rozdzielności majątkowej (tak Sąd Najwyższy w uchwale z 9 sierpnia 1996 r., sygn. akt III CZP 54/96, OSN 1996, nr 10, poz. 130).

Na czym polega ustrój rozdzielności majątkowej?

Zgodnie z treścią przepisu art. 51 K.r.io. „w razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później”. Ustrój rozdzielności majątkowej polega na tym, że małżonkowie nie mają majątku wspólnego, a każde z nich ma swój majątek osobisty, którym rozporządza samodzielnie, bez udziału drugiego małżonka.

Umowne zniesienie wspólności majątkowej w formie aktu notarialnego a ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej

Należy jednak wskazać, że umowne zniesienie wspólności w formie aktu notarialnego nie jest jedynym możliwym sposobem zniesienia tej wspólności. Istnieje również możliwość ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej (art. 52 K.r.io.).

Rozdzielność umowna powstaje z chwilą zawarcia umowy przed notariuszem, natomiast rozdzielność majątkowa ustanowiona przez sąd powstaje w dniu oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może bowiem ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, na przykład wtedy gdy małżonkowie żyli w rozłączeniu.

Konsekwencje ustanowienia rozdzielności majątkowej

Konsekwencją ustanowienia rozdzielności majątkowej (niezależnie od sposobu jej powstania) jest ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej. W takim przypadku do majątków osobistych każdego z małżonków wejdą przedmioty majątkowe:

• nabyte przez każdego z nich przed powstaniem wspólności majątkowej lub tzw. surogaty tych przedmiotów, tj. przedmioty nabyte za pieniądze uzyskane ze sprzedaży przedmiotów z majątku osobistego,
• przedmioty majątkowe stanowiące majątek osobisty każdego z małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej,
• udział przypadający małżonkowi w majątku, który był dotychczas objęty wspólnością majątkową (bez wskazywania konkretnych przedmiotów),
• a także przedmioty majątkowe nabyte przez każdego z małżonków po zawarciu umowy.

Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym

Co do zasady udziały w majątku wspólnym są równe. Istnieje jednak możliwość ustalenia nierównych udziałów.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej powoduje, iż majątek, który do tej pory stanowił niepodzielną wspólność, staje się współwłasnością (tzn. staje się podzielny). Dokonanie fizycznego podziału majątku może nastąpić dopiero po ustanowieniu rozdzielności majątkowej. Jeśli powstanie spór między małżonkami co do fizycznego podziału przedmiotów, każde z małżonków może wystąpić do sądu o podział majątku objętego współwłasnością.

Jeśli małżonkowie zdecydują o zawarciu umowy majątkowej małżeńskiej przed notariuszem, to powinni udać się do niego z dowodami osobistymi oraz aktem małżeństwa, ewentualnie z innymi dokumentami, które regulowały wcześniej ich sytuację majątkową (np. orzeczenie separacji, umowa majątkowa).

Podstawę porady stanowiły przepisy i orzeczenia wskazane w jej treści oraz opracowanie pod redakcją M. Olczyk, Komentarz do ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.04.162.1691).

Dokonanie podziału majątku przed notariuszem w drodze umowy

Dodam jeszcze, że jeśli dokonają Państwo podziału majątku przed notariuszem, w drodze umowy, to wartość majątku mogą Państwo ustalić dowolnie (zarówno bez oszacowania przez biegłego, jak i z oszacowaniem). Notariusz nie będzie sam ustalał wartości majątku, tylko dokona podziału w związku ze zgodnymi oświadczeniami małżonków.

Jeśli zaś zaistnieje spór co do podziału majątku, to pozostaje droga sądowa. Należy wtedy złożyć wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wartości przedmiotów wchodzących w skład majątku podlegającego podziałowi (w tym m.in. nieruchomości, aktywów na rachunkach itp.). Biegły oszacuje wartość na dzień ustanowienia rozdzielności, to jest albo na dzień podpisania umowy, albo na dzień wskazany w wyroku.