Skuteczne doręczenie przesyłki – możliwe, jeśli adresat był nieobecny?

Z art. 61 wynika, że w sprawie składania oświadczeń woli Kodeks cywilny opowiedział się za teorią doręczenia, według której dla przyjęcia, że oświadczenie woli zostało złożone innej osobie, właściwa jest chwila dojścia treści tego oświadczenia do wiadomości tej osoby, a w wypadku oświadczeń woli składanych publicznie – chwila ich publicznego złożenia. Ze względu na interes i bezpieczeństwo obrotu oraz ułatwienia dowodowe domniemywa się, że adresat zapoznał się z treścią oświadczenia, gdy doszło ono do niego w taki sposób, że powzięcie o nim wiadomości stało się możliwe (domniemanie prawne). Art. 61 nie wymaga, aby adresat faktycznie zapoznał się z jego treścią; decydujący charakter ma sama możliwość zapoznania się, tak więc np. „złożenie oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 61 k.c. w zw. z art. 300 k.p.) ma miejsce także wtedy, gdy pracownik, mając realną możliwość zapoznania się z jego treścią, z własnej woli nie podejmuje przesyłki pocztowej zawierającej to oświadczenie” (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11.12.1996 r., sygn. akt I PKN 36/96, LexPolonica nr 319103, OSNC 14/97, poz. 251).

Jest to więc kwestia stanu faktycznego, którego ustalenie przez sąd uchyla się spod kontroli kasacyjnej. Na składającym oświadczenie spoczywa ciężar dowodu, że doszło ono do adresata w sposób umożliwiający mu – według zasad doświadczenia życiowego – zapoznanie się z jego treścią (art. 6). Ma to szczególne znaczenie dla oświadczeń składanych na odległość (w nieobecności adresata). Jeżeli więc oświadczenie zostało przesłane adresatowi listem albo innym sposobem porozumiewania się na odległość, składający powinien wykazać, np. za pomocą pocztowego dowodu nadania albo zwrotnego poświadczenia odbioru, że list (telegram, teleks) został adresatowi doręczony. Pocztowy dowód nadania listu poleconego nie jest wprawdzie dowodem doręczenia go adresatowi, ale jest dowodem prima facie (czyli uprawdopodabniającym doręczenie). Dowód prima facie zdaniem części doktryny wywołuje przerzucenie ciężaru dowodu i polega na przekonaniu sądu, że pomiędzy dwoma danymi faktami występuje związek przyczynowo-skutkowy w takim sensie, że dane zdarzenie (zdarzenia) nieuchronnie prowadzą do wystąpienia określonego skutku.

Wykładnia art. 61 nastręcza w praktyce sporo wątpliwości dotyczących prawidłowej subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod hipotezę tego przepisu; wiele zagadnień zostało wyjaśnionych przez Sąd Najwyższy w orzeczeniach mających duże znaczenie dla praktyki. W w wyroku z dnia 15.01.1990 r., sygn. akt I CR 1410/89, wyjaśniono, że „jeżeli treść oświadczenia woli składanego innej osobie jest zawarta w piśmie przesłanym pocztą, a przesyłka – wobec niemożności doręczenia – została pozostawiona w urzędzie pocztowym z powiadomieniem o niej adresata, dojście oświadczenia do wiadomości tej osoby w rozumieniu art. 61 następuje z chwilą doręczenia pisma w dniu przyjętym analogicznie do daty doręczenia pisma sądowego w trybie art. 139 § 1 k.p.c.” (czyli po dwukrotnym prawidłowym awizowaniu).

Podobny pogląd wyrażony został także w wyroku z dnia 15.10.1974 r., sygn. akt I CR 407/74, LexPolonica nr 313321 (OSNCP 10-11/75, poz. 152): „dopuszczalne jest postanowienie zawarte w statucie spółdzielni, zakładające możliwość doręczenia zawiadomienia o wykluczeniu członka ze spółdzielni w trybie złożenia pisma w urzędzie pocztowym. Na marginesie tego orzeczenia należy zauważyć, że stanowisko to może być uznane za trafne tylko wtedy, gdy pismo zostało wysłane pod prawidłowym adresem adresata, natomiast wymaganiom zawartym w art. 61 nie czyniłoby zadość wysłanie pisma zawierającego oświadczenie woli drugiej stronie pod adresem jej stałego miejsca zamieszkania, gdy składającemu oświadczenie wiadome było, że adresat przebywa czasowo w innej miejscowości”.

Jeżeli przesyłką tą było wezwanie do zapłaty, to należy do niego stosować uregulowania o wezwaniach. Wezwanie ma charakter oświadczenia woli złożonego dłużnikowi przez wierzyciela. Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje szczególnych wymagań co do formy wezwania do zapłaty. Wezwanie do zapłaty może być zatem dokonane w dowolny sposób, także ustnie, byleby wynikała z niego wola wierzyciela otrzymania należnego od dłużnika świadczenia (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 22.11.1972 r., sygn. akt III CRN 2/72, niepubl.).

Należy jednak pamiętać, iż zgodnie z regułą dowodową z art. 6 Kodeksu cywilnego „ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne”, to obowiązkiem wierzyciela będzie wykazanie, iż zostało ono wystosowane i faktycznie doszło do drugiej strony. Wobec powyższego przyjąć należy, że wezwanie do zapłaty winno spełniać ogólne warunki formalne każdego pisma procesowego (art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego).

Co do zasady pismo ma dojść do rąk adresata w taki sposób, by mógł się on z nim zapoznać.

W niektórych przypadkach może dojść do zastępczego doręczenia pism kierowanych do miejsca zamieszkania adresata nieobecnego w dniu doręczenia. Dochodzi do tego gdy:

1. adresat mieszka (przebywa) w mieszkaniu – choć w momencie doręczania przesyłki jest nieobecny; nieobecność musi mieć charakter krótkotrwały,
2. pismo przyjmie za pokwitowaniem pełnoletni domownik adresata, sąsiad lub dozorca domu,
3. osoba przyjmująca pismo zobowiąże się do oddania pisma adresatowi,
4. doręczyciel umieści zawiadomienie o doręczeniu zastępczym w oddawczej skrzynce pocztowej, na drzwiach mieszkania albo w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata; zawiadomienie nie jest wymagane, gdy pismo doręczono domownikowi adresata.

Skuteczność zastępczego doręczenia, o którym mowa w § 1 i 2 art. 139 Kodeksu postępowania cywilnego, uzależniona jest od podstawowego warunku, jakiemu winno odpowiadać pismo sądowe, a mianowicie że adres osoby, do której jest skierowane, jest prawidłowy. Przepis ten bowiem zakłada, że adresat mieszka pod wskazanym adresem, a jedynie zachodzi niemożność doręczenia mu pisma w sposób przewidziany w artykułach poprzednich.

Ostateczny tryb doręczenia pisma osobie fizycznej polega na pozostawieniu pisma na poczcie lub w urzędzie gminy (miasta) na okres 14 dni. Doręczyciel obowiązany jest do zawiadomienia (awizo) adresata o pozostawieniu pisma przez umieszczenie stosownej informacji:

1. w oddawczej skrzynce pocztowej lub
2. na drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe, bądź
3. w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata (gdy nie ma dostępu do drzwi mieszkania, biura lub innego pomieszczenia).

Jeżeli po upływie 7 dni adresat nadal nie zgłosi się po odbiór pisma, ponawia się awizo, natomiast z upływem 14. dnia, jeśli adresat nie zgłosił się po odbiór pisma, następuje domniemane doręczenie.

Ten tryb może być zastosowany dopiero w razie niemożności doręczenia pisma w sposób właściwy lub zastępczy. W praktyce znajduje to zastosowanie w przypadku: nieobecności adresata w mieszkaniu i braku możliwości doręczenia zastępczego lub uchylania się przez adresata od kontaktu z doręczycielem (pozostawienie zamkniętych drzwi).

Reasumując, pismo do Pani powinno być dwukrotnie awizowane. Rozumiem, że mieszka Pani pod wskazanym adresem, ale w okresie, w którym była dostarczona przesyłka, tam Pani nie przebywała. W tym przypadku należy przeanalizować, czy była Pani wina w nieodebraniu przesyłki. Jeżeli wyjazd związany był np. z pobytem w szpitalu, chorobą w rodzinie, wyjazdem na wakacje lub innym krótkoterminowym wyjazdem, to uważam, że brak odbioru przesyłki nastąpił bez Pani winy.

Jeżeli wyjechała Pani na dłuższy czas i nie ustanowiła kogoś do odbioru korespondencji, to przedsiębiorca może uznać, że doszło do doręczenia zastępczego.

Sam fakt braku nieobecności kogoś w domu nie przesądza, że nastąpił brak winy w nieodebraniu przesyłki. Wszystko zależy od konkretnych okoliczności sprawy. Jeżeli sytuacja dotyczy wezwania do zapłaty, zazwyczaj wysyłane jest jeszcze jedno.

Podałam Pani podstawy prawne, jakie mogą mieć zostawanie w tym przypadku, lecz konkretne działania i argumenty, jakie należałoby zastosować, by bronić się przed ewentualnymi negatywnymi skutkami tej przesyłki, zależą od konkretnych okoliczności sprawy.