Skierowanie na badania psychologiczne po dwóch latach od przekroczenia 24 punktów

Obowiązek poddania się przez kierowcę badaniu psychologicznemu

Zgodnie z Prawem o ruchu drogowym*:

„Art. 114. 1.Kontrolnemu sprawdzeniu kwalifikacji podlega: 1) osoba posiadająca uprawnienie do kierowania pojazdem, skierowana decyzją starosty: a) (uchylona),

b) na wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, w razie przekroczenia 24 punktów otrzymanych na podstawie art. 130 ust. 1; (…).”

Obowiązujące przepisy przewidują w niektórych sytuacjach obowiązek poddania się przez kierowcę badaniu psychologicznemu, które przeprowadzane jest w celu orzeczenia istnienia lub braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem. Tak jest m.in. w przypadku kierującego pojazdem silnikowym w związku z przekroczeniem liczby 24 punktów karnych – art. 114 ust. I pkt b Prawa o ruchu drogowym. Koszt przeprowadzenia badania ponosi kierowca. Maksymalne stawki za takie badanie to aktualnie 120 zł, a w trybie odwoławczym 180 zł. Decyzję o skierowaniu na badania psychologiczne wydaje Komendant Powiatowy (miejski, rejonowy) Policji w terminie 30 dni od przekroczenia dopuszczalnej liczby punktów. Kierowca ma obowiązek stawić się na badania w ciągu 30 dni od otrzymania skierowania. Niestawienie się może skutkować cofnięciem prawa jazdy.

Co obejmuje badanie psychologiczne?

Badanie psychologiczne obejmuje ocenę cech osobowości kierowcy, jego sprawności intelektualnej oraz psychofizycznej i stanowi podstawę do wydania orzeczenia o istnieniu lub braku przeciwwskazań do prowadzenia pojazdów. Badany otrzymuje oryginał takiego orzeczenia i ma obowiązek przekazać je właściwemu staroście. Psycholog, który przeprowadził badania, sam zawiadamia starostę o każdym przypadku, w którym stwierdził u badanego istnienie przeciwwskazań do prowadzenia pojazdów. Kierowca, który nie zgadza się z orzeczeniem, może złożyć pisemne odwołanie do podmiotu odwoławczego, którym jest uprawniony psycholog, prowadzący badania w zakresie psychologii transportu przez okres co najmniej pięciu lat. Informację o tym, kto jest podmiotem odwoławczym można uzyskać u psychologa przeprowadzającego badanie. Odwołanie należy wnieść za jego pośrednictwem w terminie 14 dni od otrzymania orzeczenia. Orzeczenie wydane w trybie odwoławczym jest ostateczne.

30-dniowy termin na skierowanie na badanie psychologiczne

Istotne jest w tym miejscu udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy powyższy 30-dniowy termin na skierowanie na badanie ma charakter materialnoprawny, czy też tylko instrukcyjny. Konsekwencją przyjęcia, że jest to termin prawa materialnego byłoby to, że skierowanie kierowcy na badanie po upływie 30 dni nie byłoby dopuszczalne. Przypomnieć bowiem trzeba, że terminy prawa materialnego są terminami zawitymi, co oznacza, że dokonanie pewnych czynności po upływie tychże terminów nie jest możliwe. Terminy instrukcyjne mają natomiast charakter porządkowy, a ich przekroczenie nie wpływa na ważność podjętych czynności.

Zagadnienie to wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych obu instancji. Za materialnoprawnym charakterem terminu na skierowanie kierowców na badanie psychologiczne opowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny (zwany dalej NSA) w wyroku z 18 stycznia 2007 r. , sygn. akt I OSK 332/061, oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku, sygn. akt II SA/Bk 125/082. W orzeczeniach tych podniesiono, że na fakt, iż jest to termin prawa materialnego wskazuje już sama wykładnia literalna przepisu. Skoro bowiem Minister Zdrowia posłużył się sformułowaniem „w terminie nie dłuższym niż 30 dni”, to znaczy, że wezwanie na badanie po upływie tego terminu nie będzie skuteczne.

Kres wątpliwościom w powyższym zakresie położyła uchwała składu siedmiu sędziów NSA z dnia 20 maja 2010 r., sygn. akt I OPS 12/093, w której przyjęto stanowisko przeciwne. W przedmiotowej uchwale NSA wskazano przede wszystkim, że 30-dniowy termin na skierowanie kierowców na badanie psychologiczne został określony w rozporządzeniu, a więc akcie podustawowym. Zgodnie natomiast z art. 92 ust. 1 Konstytucji, rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Regulacja ta wskazuje na wyraźny zamiar ustrojodawcy zapewnienia jak najpełniejszego zakresu regulacji prawnej na poziomie ustawowym oraz związanie zakresu i treści prawodawstwa podustawowego wolą ustawodawcy. Z analizy przepisów ustawy wynika, że ustawa ta nie uzależnia możliwości skierowania na badania psychologiczne od zachowania przez organ określonego terminu, a zatem należy stwierdzić, że w regulacji ustawowej, rozstrzygającej o przesłankach skierowania na badania psychologiczne, ustawodawca nie zastrzegł przedawnienia w zakresie skierowania na takie badanie (wydania decyzji o skierowaniu na takie badania).

Skoro zatem regulacja podustawowa ma umożliwić realizację ustawy i nie może regulować spraw o istotnym znaczeniu dla realizacji założeń ustawy, to rozwiązania przyjęte w rozporządzeniu nie mogą ograniczać uprawnień organów wynikających z ustawy, a dotyczących przesłanek kierowania osób kierujących pojazdami na badania psychologiczne. Zdaniem NSA, zawarte w art. 125 ustawy wyrażenie „szczegółowe warunki i tryb kierowania osób na badania psychologiczne” nie może być uznane za upoważniające do wprowadzenia w akcie wykonawczym materialnoprawnego terminu ograniczającego w czasie możliwość skierowania kierującego pojazdem na badania psychologiczne, a więc ograniczające ustawowe kompetencje organu. Wprowadzenie w akcie wykonawczym do ustawy terminów materialnoprawnych możliwe jest tylko wówczas, jeśli istnieje w tym zakresie wyraźne ustawowe umocowanie.

Okoliczność, że ustawa nie wprowadza terminów ograniczających możliwość wydania decyzji o skierowaniu na badania, zaś delegacja ustawowa, na mocy której Minister Zdrowia wydał rozporządzenie, dotyczy określenia procedury kierowania na badania psychologiczne, przesądza, że termin zastrzeżony w § 2 ust. 1 rozporządzenia traktowany musi być jako procesowy termin instrukcyjny, ustanowiony dla właściwych organów policji w celu zapewnienia skuteczności i szybkości ich działania.

Mając na uwadze treść wyżej wskazanej uchwały NSA, należy uznać, że termin 30 dni na skierowanie kierowcy na badania psychologiczne ma jedynie charakter instrukcyjny. Tym samym istnieje możliwość dokonania takiego skierowania przez właściwego powiatowego komendanta policji nawet po upływie tego terminu.

Akty prawne:

* Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm.)

 Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz.U.2014.0.600)

 Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 1960 r. Nr 30 poz. 168)

 Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2002 r. Nr 153 poz. 1270)