Skazany nie naprawił szkody, co zrobić?

Pani Joanna była osobą poszkodowaną w sprawie karnej. Sąd wydał prawomocny wyrok skazujący oskarżonego na 6 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 2 lata oraz obowiązek naprawienia szkody (zwrot 40 tys. zł). Ponieważ skazany nie dostosował się do wyroku i nie oddał pani Joannie pieniędzy, złożyła wniosek o odwieszenie mu kary pozbawienia wolności. Sąd rejonowy odwiesił karę skazanemu, który następnie złożył zażalenie do sądu okręgowego. Skazany wyraził chęć spłaty zadłużenia za miesiąc, bo wtedy otrzyma kredyt – sąd okręgowy nie zasądził wykonania kary. Pani Joanna pyta więc, co zrobić w tej sytuacji, aby dostać należne pieniądze.

Niedopełnienie obowiązku naprawienia szkody i wykonanie kary uprzednio zawieszonej

W odpowiedzi podane zostaną prawdopodobne motywy, jakimi kierował się sąd okręgowy w sprawie, w której pani Joanna jest poszkodowaną, uchylając wykonanie kary wcześniej zawieszonej, gdyż nieznane jest uzasadnienie wyroku.

Wykonanie kary uprzednio zawieszonej uregulowane jest w art. 75 Kodeksu karnego (K.k.). Nakłada on na sąd obowiązek każdorazowego ustalania, czy niewywiązanie się z nałożonych obowiązków miało charakter „uchylania się”, a więc zostało zawinione przez osobę skazaną, czy też było następstwem okoliczności od niej niezależnych. Obowiązek ustalenia tego faktu nieodzownie wiąże się z powinnością wysłuchania takiej osoby, o czym stanowi art. 178 § 2 Kodeksu karnego wykonawczego.

Przesłanki do wykonania wcześniej zawieszonej kary

Zgodnie z obowiązującymi regulacjami dotyczącymi wykonania zawieszonej kary może być ono obligatoryjne lub fakultatywne.

Zarządzenie obligatoryjne następuje wówczas, gdy sprawca w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności. Z kolei fakultatywne zarządzenie wykonania kary uzależnione jest od wystąpienia przynajmniej jednej z następujących przesłanek:

• sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo – inne niż to, za które go skazano;
• sprawca uchyla się od uiszczenia grzywny; konieczne jest tu ustalenie, czy sprawca miał obiektywną możliwość uiszczenia grzywny (choćby w części) – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 1980 r., V KRN 146/80, OSNKW 1980, nr 10-11, poz. 82;
• sprawca uchyla się od dozoru;
• sprawca uchyla się od wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego.

W sprawie, w której pani Joanna jest pokrzywdzona, jest to fakultatywne – sąd może odwiesić wykonanie kary, ale nie musi. Co więcej, sąd ma obowiązek zbadać, czy i dlaczego obowiązek nie został wykonany. W tym wypadku nie jest wystarczające stwierdzenie faktu niewykonania obowiązku lub środka karnego nałożonego (lub orzeczonego) przez sąd.

Niewykonanie obowiązku musi zachodzić w sytuacji, gdy sprawca miał obiektywną możliwość go wykonać (lub orzeczonych środków karnych), ale tego nie uczynił i z powodu można mu postawić zarzut.

Podejmując decyzję w przedmiocie zarządzenia wykonania kary, sąd powinien rozważyć, w jakim stopniu niewykonanie nałożonych na sprawcę obowiązków lub środków karnych może mieć znaczenie dla oceny prognozy kryminologicznej, która była podstawą decyzji o warunkowym zawieszeniu jej wykonania.

Zgodnie z postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 października 2005 r. (II AKzw 641/2005) w pojęciu „uchylać się” mieści się negatywny stosunek psychiczny skazanego do nałożonych obowiązków bądź dozoru, będący wyrazem jego złej woli a sprawiający, że mimo obiektywnej możliwości nie realizuje on obowiązków, gdyż nie chce tego, a więc postępuje tak z powodów przez siebie zawinionych (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 1980 r. V KRN 146/80 OSNKW 1980/10-11 poz. 82).

Odnosząc to do sprawy pani Joanny, jeśli skazany wykazał, iż czyni starania do spełnienia wyroku – poprzez uzyskanie kredytu – sąd mógł wziąć to pod uwagę i nie orzekać przymusu wykonania kary. Jeśli w uzasadnieniu swojego postanowienia sąd dał skazanemu czas do określonego terminu – należy zaczekać, aż ten termin minie.

Jeśli suma jest orzeczona w wyroku, należy wystąpić o klauzulę wykonalności i udać się z takim wyrokiem do komornika, aby wszczął egzekucję. Należy pamiętać, że wyrok wydany w sprawie karnej jest takim samym tytułem egzekucyjnym jak wyrok w sprawie cywilnej. Po zaopatrzeniu go w klauzulę wykonalności stanie się tytułem wykonawczym i może zostać skierowany do egzekucji komorniczej.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy - Dz.U. 1997 nr 90 poz. 557

3. Postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 października 2005 r., sygn. akt II AKzw 641/2005
4. Postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 1980 r., sygn. akt V KRN 146/80