Skarga o wznowienie postępowania cywilnego

Pojawienie się nowych dowodów w sprawie po zakończeniu postępowania cywilnego

Niejednokrotnie w praktyce zdarzyć się może, że – po prawomocnym zakończeniu postępowania cywilnego (w tym z zakresu prawa pracy czy ubezpieczeń społecznych) – pojawią się w sprawie nowe dowody, czy też wyjdą na jaw nowe lub też nieznane w chwili orzekania przez sąd, a istotne dla jej rozstrzygnięcia, okoliczności. Oczywistym jest wówczas pytanie, co w takiej sytuacji może zrobić strona, której zależy na przedłożeniu pod rozwagę sądu owych nowych dowodów czy okoliczności. Bowiem, co do zasady, sąd odrzuca – nawet bez merytorycznego badania – pozew, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona (art. 199 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego – Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm. – w skrócie K.p.c.).

Skarga o wznowienie postępowania

Środkiem prawnym, służącym tego typu celom, jest skarga o wznowienie postępowania. Instytucję tę regulują przepisy art. 399-416¹ K.p.c.

Skarga o wznowienie postępowania przysługuje od orzeczenia prawomocnego, zawierającego rozstrzygnięcie co do istoty sprawy. Warunek ten spełniają przede wszystkim: wyroki, nakazy zapłaty w postępowaniu upominawczym i nakazowym, postanowienia rozstrzygające istotę sprawy w postępowaniu nieprocesowym oraz postanowienia uznające orzeczenia sądów zagranicznych (art. 399 § 1 K.p.c.).

Postępowanie może być wznowione również – w razie zakończenia go postanowieniem – w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego – na podstawie którego zostało wydane orzeczenie – z Konstytucją albo ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą (art. 399 § 2 w zw. z art. 401¹ K.p.c.).

Kiedy skarga o wznowienie postępowania nie jest dopuszczalna?

Należy w tym miejscu zastrzec, że skarga o wznowienie postępowania nie jest jednak dopuszczalna w dwóch przypadkach: po pierwsze – od wyroku unieważniającego małżeństwo lub orzekającego rozwód albo ustalającego nieistnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po jego uprawomocnieniu się nowy związek małżeński (art. 400 K.p.c.), po drugie – od prawomocnego orzeczenia wydanego na skutek skargi o wznowienie chyba, iż skarga o wznowienie postępowania została oparta na podstawie niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją albo ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą (art. 416 K.p.c.).

Przyczyny mogące stanowić podstawę wznowienia postępowania

Kodeks postępowania cywilnego wyraźnie i wyczerpująco wymienia przyczyny mogące stanowić podstawę wznowienia postępowania. Abstrahując od różnego rodzaju klasyfikacji owych przyczyn dokonywanych w nauce prawa, chodzi tu o sytuacje, gdy na przykład w składzie sądu, w toku zakończonego postępowania, uczestniczyła osoba nieuprawniona (np. aplikant sądowy). Albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy (art. 48 K.p.c., gdyż na przykład sędzia podlega wyłączeniu w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia), jeżeli tylko strona, przed uprawomocnieniem się wyroku, nie mogła domagać się wyłączenia (np. nie była świadoma istnienia podstawy dla wyłączenia sędziego) – art. 401 § 1 pkt 1 K.p.c.

Podstawę wznowienia postępowania stanowić może również sytuacja, gdy strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej (np. osoba ubezwłasnowolniona), albo nie była należycie reprezentowana w toku zakończonego postępowania (np. małoletni nie miał przedstawiciela ustawowego), bądź jeżeli, wskutek naruszenia przepisów prawa, była pozbawiona możności działania (co obejmuje zarówno przypadki całkowitego, jak i częściowego pozbawienia strony możności obrony jej praw np. w sytuacji ustanowienia adwokata z urzędu i niewypełniania przez niego swoich obowiązków). Nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu, albo też strona potwierdziła dokonane czynności procesowe (art. 401 § 1 pkt 2 K.p.c.).

Można także żądać wznowienia na tej podstawie, że:

1. wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym (fakt podrobienia lub przerobienia dokumentu, jeżeli nie został stwierdzony w postępowaniu karnym, podlega badaniu w postępowaniu wywołanym skargą o wznowienie postępowania – tak orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1963 r., II CZ 63/63);
2. wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa (np. przekupienia sędziego) – art. 403 § 1 K.p.c. (inaczej jednak niż w pkt 1 powyżej, z powodu przestępstwa można żądać wznowienia jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów – np. gdy oskarżony się ukrywa).

Jak już wspomniałem wyżej, można żądać wznowienia również w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Okoliczności i dowody później wykryte to takie, które w poprzednim postępowaniu w ogóle nie zostały ujawnione i nie były znane stronom. Przez pojęcie zaś „wykrycia” należy rozumieć dowiedzenie się o istnieniu okoliczności faktycznych lub dowodów w zakresie umożliwiającym powołanie się na nie.

Prawomocny wyrok, dotyczący tego samego stosunku prawnego, może stanowić podstawę wznowienia postępowania, jeżeli uprawomocnił się on zanim zakończyło się postępowanie (poprzez uprawomocnienie orzeczenia), do którego odnosi się wniosek o wznowienie postępowania.

Można wreszcie żądać wznowienia, jeżeli na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie (np. postanowienie sądu o oddaleniu wniosku dowodowego), wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą – uchylonego lub zmienionego zgodnie z art. 416¹ K.p.c.

Sąd właściwy do wniesienia skargi o wznowienie postępowania

Do wznowienia postępowania, z przyczyn o których mowa w przepisach art. 401 oraz w art. 401¹ (patrz wyżej), właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów różnych instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej (art. 405 K.p.c.). Do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy.

Zasadniczo skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie trzymiesięcznym. Termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. W sytuacji określonej w art. 401¹ skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Równocześnie jednak, po upływie lat pięciu od uprawomocnienia się wyroku, nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana. Skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie – sąd odrzuca (art. 410 § 2 K.p.c.).

Co powinna zawierać skarga o wznowienie postępowania?

Skarga o wznowienie postępowania powinna czynić zadość warunkom pozwu, a więc zawierać:

1. oznaczenie sądu, do którego jest skierowana, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
2. oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sporu;
3. oznaczenie rodzaju pisma;
4. dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
5. osnowę (treść) wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności, a w miarę potrzeby również uzasadnienie właściwość sądu;
6. podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
7. wymienienie załączników.

Do skargi należy nadto dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.

Skarga winna wreszcie, jako szczególny środek zaskarżenia, zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia, podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia.

Opłata od skargi o wznowienie postępowania

Skarga o wznowienie postępowania podlega opłacie takiej jak pozew (art. 18 § 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

Wniesienie skargi o wznowienie zasadniczo nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego wyroku. W razie uprawdopodobnienia jednak, że skarżącemu grozi niepowetowana szkoda, sąd może, na wniosek strony, wstrzymać wykonanie wyroku, chyba że strona przeciwna złoży odpowiednie zabezpieczenie.

Gwarancją bezstronnego rozpoznania sprawy ze skargi o wznowienie postępowania jest przepis art. 413 K.p.c., zgodnie z którym sędzia, którego udziału lub zachowania się w procesie poprzednim dotyczyła skarga, wyłączony jest od orzekania w postępowaniu ze skargi o wznowienie.

W wyniku skutecznego wniesienia skargi o wznowienie postępowania, sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla wskazana przez skarżącego podstawa wznowienia. Po ponownym zaś rozpoznaniu sąd – stosownie do okoliczności – bądź oddala skargę o wznowienie, bądź – uwzględniając ją – zmienia zaskarżone orzeczenie, albo je uchyla, i w razie potrzeby pozew odrzuca lub postępowanie umarza (art. 412 § 1 K.p.c.).

Poprzedni materiał

Następny materiał