Skarga na biegłego

Podważenie opinii sporządzonej przez biegłego sądowego

Problem nieprawidłowych opinii sporządzonych przez biegłych sądowych, powołanych w poszczególnych procedurach (w tym karnej i cywilnej), jest rzeczywiście dosyć poważny. Dopóki postępowanie trwa, strona powinna próbować podważać prawidłowość i zasadność wniosków wyprowadzonych w opinii, wnosząc o wywołanie opinii innego biegłego, ewentualnie powinna podjąć działania zmierzające do wykazania braków merytorycznych opinii w drodze zadawania biegłemu pytań przed sądem – w przypadku jego wezwania do osobistego stawiennictwa w terminie posiedzenia (rozprawy).

Jak podaje art. 196 § 3 Kodeksu postępowania karnego (K.p.k.), jeśli ujawnią się powody osłabiające zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego albo inne ważne powody, powołuje się innego biegłego. Jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, można wezwać ponownie tych samych biegłych lub powołać innych (art. 201 K.p.k.). Zarzuty dotyczące samej treści opinii, jako elementu materiału dowodowego, mogą być także podstawą środka odwoławczego (apelacji) od wyroku sądu pierwszej instancji.

Wniesienie skargi na biegłego sądowego

Jak stanowi przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych sądowych (Dz. U. Nr 15, poz. 133), biegłych sądowych ustanawia przy sądzie okręgowym prezes tego sądu. Biegły przed objęciem funkcji składa wobec prezesa przyrzeczenie według następującej roty: „Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki biegłego sądowego wykonywać będę z całą sumiennością i bezstronnością” (§ 4 rozporządzenia). Biegły sądowy, któremu zlecono sporządzenie opinii w danej sprawie, powołuje się na przyrzeczenie złożone przy ustanowieniu go w tym charakterze (art. 197 § 2 K.p.k.). Przepisy procedury karnej nie zawierają odrębnie żadnych przepisów, które pozwalałyby wnosić skargi przeciwko biegłym. Podstawę taką stanowić mogą tylko przepisy rozporządzenia w sprawie biegłych sądowych.

 Gdzie można wnieść skargę na biegłego sądowego?

Organem właściwym administracyjnie do rozpatrzenia skargi wniesionej w stosunku do biegłego oraz zarzutów dotyczących wykonywania przez niego obowiązków w służbie wymiaru sprawiedliwości jest prezes tego sądu okręgowego, na którego listę wpisany jest biegły z dziedziny psychologii, wydający opinię w Pańskiej sprawie. Prawomocne zakończenie postępowania karnego nie jest przeszkodą do wniesienia powyższej skargi. Równolegle może Pan skierować analogiczną skargę do Ministerstwa Sprawiedliwości – Departamentu Sądów Powszechnych. W ten sposób można liczyć na to, że sprawa będzie miała szerszy oddźwięk.

Jeżeli chodzi o sankcje zawodowe, jakie mogą spotkać takiego nierzetelnego biegłego, to w zasadzie jedyną „karę” przewiduje przepis § 6 ust. 1 pkt 2 i § 6 ust. 2 ww. rozporządzenia. Prezes sądu okręgowego zwalnia biegłego, jeżeli biegły utracił warunki do pełnienia tej funkcji (§ 6 ust. 1 pkt 2). Prezes może zwolnić biegłego z ważnych powodów, w szczególności jeżeli nienależycie wykonuje on swoje czynności (§ 6 ust. 2). W obydwu przypadkach, w postępowaniu administracyjnym wywołanym wniesieniem skargi, prezes jest obowiązany wysłuchać biegłego, chyba że jest to niemożliwe (§ 6 ust. 3 rozporządzenia).

Ogólne warunki formalne, jakie musi spełnić kandydat na biegłego sądowego, zostały określone w § 12 ust. 1 ww. rozporządzenia. Do tych warunków należą m.in.: posiadanie teoretycznych i praktycznych wiadomości specjalnych w danej gałęzi oraz czy osoba kandydująca na biegłego daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego. Prezes właściwego sądu okręgowego oceni po rozpatrzeniu Pańskiej skargi, czy biegły sprzeniewierzył się złożonemu przyrzeczeniu, czy w świetle zupełnie innej opinii, którą Pan uzyskał w sprawie, biegły powołany przez sąd nadal daje rękojmię należytego wykonywania swoich obowiązków.

Dowód w postaci opinii biegłego sądowego

Należy jednak podkreślić, że biegły sądowy jest organem pomocniczym sądu w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych, a sporządzona przez niego opinia stanowi dowód w postępowaniu przed sądami oraz organami prowadzącymi postępowanie przygotowawcze, który jak każdy inny dowód podlega swobodnej ocenie sądu (art. 7 K.p.k.), tj. z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Fakt, iż w danej sprawie sąd uznaje za konieczne zasięgnięcie opinii biegłego, nie oznacza, że sąd ten jest zwolniony od racjonalnej oceny efektów pracy biegłego, zgodnie ze wskazanymi wyżej przesłankami.

Ustanowienie lub zwolnienie biegłego sądowego

Prezes sądu okręgowego ustanawia i zwalnia biegłych sądowych w drodze decyzji administracyjnej. Od przedmiotowej decyzji służy stronie odwołanie do ministra sprawiedliwości, na podstawie art. 127 Kodeksu postępowania administracyjnego. Natomiast od decyzji ministra sprawiedliwości wydanej w postępowaniu odwoławczym stronie przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego, zgodnie z ustawą z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skarga, na której wniesienie ewentualnie się Pan zdecyduje, będzie początkiem procedowania administracyjnego, na którego efekty być może trzeba będzie poczekać dość długo (jeśli prezes sądu zwolni biegłego z jego funkcji).

Ma Pan jeszcze jedną możliwość. Jak stanowi art. 233 § 4 Kodeksu karnego, kto jako biegły, rzeczoznawca lub tłumacz, przedstawia fałszywą opinię lub tłumaczenie mające służyć za dowód w postępowaniu określonym w § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (mowa o postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu na podstawie ustawy). Aby wszcząć postępowanie karne w tej sprawie, może Pan złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez biegłego do organów ścigania (prokuratury lub na policję). Dalej sprawa będzie się toczyć już z urzędu, czyli inicjatywa dowodowa będzie po stronie oskarżyciela publicznego (prokuratora). Pan jako osoba składająca zawiadomienie może przedstawić dowody popełnienia przestępstwa, jakie Pańskim zdaniem Pan posiada, a które będą stanowić część materiału dowodowego (akt sprawy).

Możliwość wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem

Zwracam też uwagę, że uprawomocnienie się wyroku w sprawie karnej nie oznacza jeszcze, że sprawa jest definitywnie zakończona. Istnieje bowiem możność wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem, jeśli (m.in.):

1. W związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia (art. 540 § 1 pkt 1 K.p.k.). Czyn ten, stanowiący przestępstwo, musi być jednak ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że orzeczenie takie nie może zapaść z przyczyn obiektywnych, np. śmierć oskarżonego, przedawnienie (art. 541 § 1 K.p.k.). W tym wypadku wniosek o wznowienie postępowania powinien wskazywać wyrok skazujący lub orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym stwierdzające niemożność wydania wyroku skazującego (postanowienie o umorzeniu postępowania). Gdyby biegły został prawomocnie skazany, otworzy to Panu drogę do skorzystania z tej nadzwyczajnej instytucji wzruszenia prawomocnego rozstrzygnięcia.
2. Po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody nieznane przedtem sądowi wskazujące na to, że skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze (art. 541 § 1 pkt 2 lit. a K.p.k.). Wznowienie postępowania na tej podstawie nie może jednak polegać tylko na innej ocenie materiału dowodowego sprawy, jakiej dokonuje skazany, w stosunku do oceny sądu stanowiącej podstawę wyrokowania.

Wniosek o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem

Wniosek o wznowienie postępowania, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata lub radcę prawnego (art. 545 § 2 K.p.k.). Wznowienie możliwe jest albo z urzędu, albo na wniosek strony. W kwestiach szczegółowych, dotyczących procedury wznowienia, odsyłam Pana do przepisów art. 540-548 K.p.k.

Na marginesie dodaję, iż w czasie rządów koalicji Prawa i Sprawiedliwości, Samoobrony i Ligi Polskich Rodzin, w latach 2005-2007, powstał projekt ustawy o biegłych w postępowaniu sądowym oraz w innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustaw wraz z aktami wykonawczymi. Celem projektu było, w zamyśle, stworzenie mechanizmów pozwalających na ustanawianie biegłymi sądowymi osób o najwyższych umiejętnościach w danej dziedzinie, odpowiedzialnych i bezstronnych. Projekt miał także na celu zapewnienie kontroli osób już wpisanych na listę biegłych, przyznając ministrowi sprawiedliwości uprawnienia w zakresie ustanawiania, zawieszania i zwalniania z funkcji biegłego. Wobec zmiany koalicji rządzącej wskutek wyborów parlamentarnych w 2007 roku i obowiązującej konstytucyjnej zasady tzw. dyskontynuacji prac parlamentu w nowej kadencji sejmu nie podjęto prac nad tym projektem.