Samochód jako współwłasność narzeczonych

Współwłasność w polskim systemie prawnym

Kwestię współwłasności regulują przepisy Kodeksu cywilnego (K.c.).

Art. 195 K.c. stanowi, że „własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom”. W polskim systemie prawnym współwłasność charakteryzują trzy główne cechy: jedność przedmiotu, wielość podmiotów oraz niepodzielność wspólnego prawa. Jak podkreśla się w literaturze przedmiotu, współwłasność stanowi zespolenie przysługujących współwłaścicielom udziałów w rzeczy wspólnej.

Współwłasność polega m.in. na tym, że „każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli” – stanowi tak art. 206 K.c. Jak wynika z tego przepisu, każdy ze współwłaścicieli ma prawo do bezpośredniego korzystania z rzeczy wspólnej. Może posiadać całą rzecz i korzystać z całej rzeczy. Równolegle jednak identyczne uprawnienia przysługują pozostałym współwłaścicielom. W tym układzie uprawnienie każdego ze współwłaścicieli splata się z jego obowiązkiem poszanowania analogicznych uprawnień pozostałych współwłaścicieli.

Przepis art. 206 nie ma jednak charakteru bezwzględnego i współwłaściciele mogą poczynić własne ustalenia, jeśli chodzi o kwestię współposiadania i korzystania z rzeczy.

Czynności zwykłego zarządu i czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu

W zarządzie rzeczą wspólną można wyróżnić czynności zwykłego zarządu i czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu.

Zgodnie z art. 201 K.c. „do czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli. W braku takiej zgody każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności”.

Natomiast zgodnie z art. 199 K.c. „do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli”.

Warto przy tym pamiętać, że „czynności prawne dokonane bez zachowania wymagań z art. 199 K.c. (a zatem bez koniecznej zgody wszystkich współwłaścicieli lub stosownego orzeczenia sądu) czy z art. 201 K.c. (bez zgody większości współwłaścicieli lub zastępującego ją upoważnienia sądu) są bezwzględnie nieważne, nie mogą być później potwierdzone przez innych współwłaścicieli” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27.02.2006 r., sygn. akt I ACa 829/05).

Przepisy nie podają, jakie czynności należą do zakresu zwykłego zarządu, a jakie czynności przekraczają ten zarząd. W literaturze przyjmuje się, że czynności zwykłego zarządu dotyczą spraw związanych ze zwykłą, bieżącą eksploatacją i utrzymaniem rzeczy wspólnej. W granicach zwykłego zarządu mieści się zatem bieżące gospodarowanie rzeczą, niepociągające nadzwyczajnych wydatków i nieprowadzące do zmiany przeznaczenia rzeczy.

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że (w sytuacji kiedy Pani udział w samochodzie będzie wynosił więcej niż połowę) ubezpieczenie samochodu jako czynność zwykłego zarządu nie będzie wymagało zgody Pani narzeczonego. Wszelkie czynności polegające na sprzedaży, darowiźnie itp. dla swej ważności wymagają już jednak zgody drugiego współwłaściciela. Przy czym nie jest istotne, że Pani udział we współwłasności samochodu będzie większy niż udział narzeczonego.

Umowa darowizny

Teoretycznie, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, umowa darowizny powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, „jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione” (art. 890 § 1 K.c.).

Wystarczy zatem, że wraz z zawarciem umowy darowizny nastąpi skutek rozporządzający w postaci przejścia udziału we własności pojazdu na obdarowanego. To zaś, zgodnie z art. 155 § 1 K.c., w przypadku rzeczy oznaczonej co do tożsamości (czyli np. samochodu osobowego o danym numerze nadwozia) następuje niejako automatycznie wraz z zawarciem umowy. Nie zaszkodzi jednak zawrzeć w umowie wyraźnego oświadczenia stron, że do jej wykonania już doszło.

W przypadku Pani śmierci w skład majątku spadkowego po Pani wejdzie tylko udział we współwłasności samochodu. Tym udziałem może Pani rozrządzić w testamencie, może go Pani również sprzedać czy darować komuś.

Podobnie narzeczony ma pełną swobodę w zakresie rozporządzania swoim udziałem. Zgodnie bowiem z art. 198 K.c. „każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli”.

Reasumując, należy stwierdzić, że darując narzeczonemu udział we własności samochodu, traci Pani pełną swobodę w zakresie rozporządzania samochodem; na ważniejsze czynności dotyczące samochodu musi Pani każdorazowo uzyskać zgodę narzeczonego.

Na koniec warto wspomnieć, że każdy ze współwłaścicieli może w każdym czasie żądać zniesienia współwłasności. Zniesienie współwłasności może nastąpić w trybie umownym lub sądowym.