Rządowa pomoc dla powodzian a prywatne ubezpieczenie nieruchomości

Ubezpieczenie a prawo do otrzymania rządowej pomocy

Wbrew pozorom nie jest łatwo odpowiedzieć na Pani pytanie. Oczywiście zdaję sobie sprawę, że dla wszystkich powodzian kwestia ta jest niezwykle istotna – sama pochodzę z terenów zalanych – jednak z punktu widzenia prawnika przepisy są w tej kwestii niejasne, żeby nie powiedzieć sprzeczne. Trudno też dziwić się jednostkom samorządu terytorialnego, które będą potem rozliczane z realizacji zadania w zakresie usuwania skutków powodzi, w tym wypłaty pomocy rządowej. Czym innym są bowiem zapewnienia rządzących w zakresie wypłat, a czym innym późniejsza ocena niezależnych w swym założeniu podmiotów, jakimi są regionalna izba obrachunkowa i Najwyższa Izba Kontroli.

W zakresie pomocy powodzianom należy korzystać z przepisów ustawy o pomocy społecznej, ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz z wytycznych Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, czyli Zasad udzielania pomocy finansowej, ze środków budżetu państwa z części 85 – Budżety wojewodów, dział 852 – Pomoc społeczna, rozdział 85278 – Usuwanie skutków klęsk żywiołowych oraz z rezerw celowych na przeciwdziałanie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych, w formie zasiłków celowych, o których mowa w ustawie o pomocy społecznej oraz w ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi, dla rodzin lub osób samotnie gospodarujących poszkodowanych w wyniku powodzi we wrześniu 2024 roku. Ten ostatni dokument nie stanowi źródła prawa. Stąd właśnie są wątpliwości, czy można odstąpić od pewnych zasad prawnych w zakresie udzielania pomocy zgodnie z tymi wytycznymi.

W mojej ocenie można uznać, że wysokość odszkodowania nie będzie wpływała na zasiłek. Poniżej wszystko wytłumaczę.

Otrzymanie pomocy remontowo-budowlanej

Zgodnie z zasadami pomoc dla powodzian przybiera m.in. formę pomocy remontowo-budowlanej, przyznawanej na podstawie art. 39 ust. 1 i 2 oraz art. 40 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, na którą składają się:

a) zasiłek na remont albo odbudowę budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego, który został zniszczony lub uszkodzony w wyniku powodzi, zwany dalej „zasiłkiem na odbudowę budynku mieszkalnego”;

b) zasiłek na remont albo odbudowę budynku gospodarczego, który został zniszczony lub uszkodzony w wyniku powodzi, zwany dalej „zasiłkiem na odbudowę budynku gospodarczego”;

– obydwa przyznawane przez kierownika ośrodka pomocy społecznej.

Pomoc doraźna oraz pomoc remontowo-budowlana przyznawana jest niezależnie od kryterium dochodowego, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Zgodnie z art. 40 ustawy rzeczywiście zasiłek celowy może być przyznany także osobie albo rodzinie, która poniosła straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej. Zasiłek celowy, o którym tu mowa, może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi. Zatem w tej części zasady i ustawa się pokrywają. Rozumiem, że owo „może” potwierdzone jest w tym konkretnym przypadku przez ministra w zasadach właśnie.

W zasadach jest też zapis: „5. Podstawą do przyznania zasiłku na pomoc doraźną oraz pomoc remontowo-budowlaną jest przeprowadzony skrócony wywiad środowiskowy – część VII kwestionariusza wywiadu, w zakresie lit. A poz. 1-6 oraz lit. B”. Zatem rzeczywiście sama kwestia stanu majątkowego osób korzystających z zasiłków jest wyjaśniona. Tu nie ma już teraz wątpliwości.

W zasadach wpisano także, że kwota udzielonej pomocy na remont/odbudowę budynku/lokalu mieszkalnego nie może przekroczyć wysokości szkód wyrządzonych powodzią w danym budynku/lokalu mieszkalnym. Kwota udzielonej pomocy na remont/odbudowę budynku gospodarczego nie może przekroczyć wysokości szkód wyrządzonych powodzią w danym budynku gospodarczym. Pomoc remontowo-budowlana jest przyznawana niezależnie od posiadanego ubezpieczenia.

Wartość pomocy publicznej a wysokość odszkodowania

Wątpliwości budzi zapis ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi dotyczący pomocy publicznej. Ustawa ta została właśnie zmieniona, w dużej mierze w taki sposób, by jak najlepiej pomóc ludziom z terenów zalanych. Jednak przepis, który mam na myśli, pozostał niezmieniony. Zgodnie z art. 4 ustawy łączna wartość pomocy publicznej udzielonej na podstawie ustawy w celu naprawienia szkód powstałych w wyniku wystąpienia powodzi nie może przekroczyć wartości szkód materialnych poniesionych przez beneficjenta pomocy na skutek powodzi, pomniejszonej o wartość uzyskanego odszkodowania. Co więcej, z przepisu tego wynika, że w przypadku uzyskania pomocy publicznej na podstawie ustawy beneficjentowi, który nie zawarł umowy ubezpieczenia, pomniejsza się przyznaną pomoc o 10%.

Myślę, że wadliwe stosowanie tego przepisu jest źródłem konfliktów. W mojej ocenie zapis ten nie ma zastosowania do pomocy wypłacanej jako pomoc społeczna to raz. Dwa, w treści przepisu art. 4 niejednokrotnie używa się sformułowania: „W przypadku uzyskania pomocy publicznej na podstawie ustawy”. Chodzi zatem o tę ustawę, a nie o pomoc uzyskaną na podstawie ustawy o pomocy społecznej. Wreszcie można domniemywać, że przepis art. 4 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków pomocy dotyczy przedsiębiorców i pomocy udzielanej dla nich. Pomoc publiczna zazwyczaj rozumiana jest jako udzielanie przez państwo wsparcia, które narusza lub grozi naruszeniem swobody konkurencji. Wprawdzie samo sformułowanie „pomoc publiczna” mogłoby oznaczać pomoc ze środków publicznych w ogóle, ale nie mamy definicji takiego sformułowania, a najczęściej używane jest w sposób, o którym mowa wyżej. Ponadto art. 4 ust. 3 ustawy stanowi: „Podmiot ubiegający się o pomoc publiczną składa wojewodzie właściwemu ze względu na miejsce faktycznie prowadzonej działalności gospodarczej oświadczenie o wartości szkód materialnych poniesionych na skutek powodzi, niezwłocznie po ich ustaleniu. W oświadczeniu podaje się także informację o posiadaniu lub braku ubezpieczenia, z tytułu którego jest możliwe uzyskanie odszkodowania, a także informację o numerze w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz o numerze identyfikacji podatkowej (NIP), o ile podmiot takie numery posiada”. To tym bardziej sugeruje, że chodzi tu o konkretną pomoc udzieloną przedsiębiorcom.

Reasumując, mając na uwadze przepisy ustawy o pomocy społecznej i zasady zatwierdzone przez MSWiA, uznać należy, że odszkodowanie nie ma wpływu na wartość przyznanych w ramach pomocy społecznej zasiłków remontowo-budowlanych udzielanych na podstawie art. 40 ustawy o pomocy społecznej.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej - Dz.U. 2004 nr 64 poz. 593

2. Zasady udzielania pomocy finansowej, ze środków budżetu państwa z części 85 – Budżety wojewodów, dział 852 – Pomoc społeczna, rozdział 85278 – Usuwanie skutków klęsk żywiołowych oraz z rezerw celowych na przeciwdziałanie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych, w formie zasiłków celowych, o których mowa w ustawie o pomocy społecznej oraz w ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi, dla rodzin lub osób samotnie gospodarujących poszkodowanych w wyniku powodzi we wrześniu 2024 roku

3. Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi - Dz.U. 2011 nr 234 poz. 1385