Rozwód z orzeczeniem o winie – udowodnienie zdrady małżeńskiej

Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód

„§ 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

§ 2. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

§ 3. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.”

Przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego można podzielić na trzy podstawowe grupy:

a) zawinione (np. groźba skierowana pod adresem drugiego z małżonków, nieetyczne postępowanie, bezczynny tryb życia, nadużywanie alkoholu, narkomania, agresja, odmowa wzajemnej pomocy, poniżanie małżonka, zdrada małżeńska, niewłaściwy stosunek do dzieci, zły stosunek do rodziny małżonka),

b) niezawinione (np. długotrwała, nieuleczalna choroba uniemożliwiająca albo w wysokim stopniu utrudniająca wykonywanie obowiązków małżeńskich, poważna choroba psychiczna, zasadnicza różnica charakterów, niedobór seksualny),

c) mogące być uznane – w zależności od okoliczności – za zawinione lub niezawinione (np. bezpłodność, niewłaściwe zachowanie się rodziny współmałżonka, różnica światopoglądów, różnica stanowisk co do sposobu wychowywania dzieci, duża różnica wieku między małżonkami).

Ochrona dobra dziecka w sprawie rozwodowej

Mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia, sąd nie orzeknie rozwodu, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Posiadają Państwo dwoje małoletnich dzieci, a ponadto nie zachodzą inne szczególne okoliczności (jak np. ciężka choroba wymagająca stałej opieki Pani małżonka) uniemożliwiające orzeczenie rozwodu przez sąd.

Należy przyjąć, iż „dobro dziecka” należy ujmować jako „zespół wartości, zarówno duchowych, jak i materialnych, jakie konieczne są do prawidłowego: a) rozwoju fizycznego dziecka, b) rozwoju duchowego dziecka i to w jego aspekcie zarówno intelektualnym, jak i moralnym, c) należytego przygotowania go do pracy dla społeczeństwa” (Dobro wspólnych małoletnich dzieci – jako przesłanka odmowy orzeczenia rozwodu, Pal. 1965, nr 9, s. 30).

W. Stojanowska (Rozwód a dobro dziecka, s. 35) trafnie przyjęła, że „ochrona dobra dziecka w prawie rozwodowym polega [...] na ustaleniu, za pomocą odpowiednio dobranych i zastosowanych środków dowodowych, wszystkich okoliczności faktycznych sprawy, a w szczególności charakteryzujących sytuację dziecka, i na prognozowaniu przez porównanie jego obecnej sytuacji z sytuacją po ewentualnym rozwodzie, oraz na dokonaniu wyboru rozstrzygnięcia (wariantu optymalnego) najbardziej korzystnego dla dziecka w wyniku przeprowadzonej analizy czynników determinujących jego dobro w ujęciu wieloaspektowym – przy założeniu wyczerpania wszelkich obiektywnie możliwych do zastosowania środków w celu pojednania rodziców i pewności co do istnienia zupełnego i trwałego rozkładu ich pożycia”. Wielce pomocnym może okazać się tutaj dowód z opinii rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego (patrz też W. Stojanowska, Dowód z opinii rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego w sprawach o rozwód i jego wpływ na treść wyroku w świetle wyników badań aktowych, Zeszyty Prawnicze UKSW 2002, nr 2.1, s. 7-56).

Jeżeli więc w małżeństwie są dzieci, to w przesłuchaniu przez sąd Pani mąż może wnosić, iż dobro dzieci jest zagrożone. Kochają one bardzo obojga rodziców. Poza tym może wskazywać sądowi, że dogaduje się z Panią, że bardzo Panią kocha i chwilowy kryzys nie musi być rozwiązany aż przez instytucję rozwodu.

Przesłanki uzasadniające rozwód

Sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego, wymaga badania wszystkich okoliczności sprawy i to sąd będzie oceniał, czy doszło do przesłanek uzasadniających rozwód.

Tak więc sąd orzeknie rozwód dopiero wówczas, gdy:

a) istnieje trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego (gdyby ta przesłanka pozytywna nie została wykazana, to powództwo podlegałoby oddaleniu z mocy art. 56 § 1),

b) brak negatywnych przesłanek rozwodu z art. 56 § 2 (gdyby one istniały, to rozwód byłby niedopuszczalny, bez względu na unormowanie z art. 56 § 3).

Jak wynika z powyższego, jeżeli między Panią i mężem doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia (ustanie więzi gospodarczej, cielesnej i duchowej i nie ma możliwości na ich przywrócenie), a poza tym nie zachodzą inne negatywne przesłanki rozwodu, to sąd powinien taki rozwód orzec. Pani musi w swoich wyjaśnieniach dążyć do tego, aby wykazać, że:

• uczucia ustały;
• kontakty cielesne ustały;
• dobro dzieci wskutek kłótni i braku miłości i tak cierpi, a przez unormowanie tej sytuacji znajdą one względny spokoju, mieszkając z Panią i widując się z ojcem od czasu do czasu,
• generalnie według Pani nie istnieją szanse na utrzymanie małżeństwa.

Skierowanie stron postępowania rozwodowego do mediacji

Zgodnie z art. 436 Kodeksu postępowania cywilnego – jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, sąd może skierować strony do mediacji. Skierowanie to jest możliwe także wtedy, gdy postępowanie zostało zawieszone. Jeżeli strony nie uzgodniły osoby mediatora, sąd kieruje je do stałego mediatora posiadającego wiedzę teoretyczną, w szczególności posiadającego wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach rodzinnych. W czasie procesu sąd może przekazać sprawę do postępowania mediacyjnego, jeżeli uzna, że istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa.

Następnie zgodnie z art. 57 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.

Dla Pani oczywiście rozwód z orzeczeniem winy ma ten walor, że może Pani wtedy żądać od męża alimentów dla siebie (nie tylko dla dzieci). Jest to oczywiście także przesłanka rozwodu, w razie gdyby Pani mąż na rozwód nie wyraził zgody.

Rozwód z orzekaniem o winie - udowodnienie faktu zdrady małżeńskiej

Dla Pani jednak ważne znaczenie będzie miało udowodnienie faktu zdrady małżeńskiej, jakiej dopuścił się Pani mąż.

Oczywiście same billingi do kobiet, w przypadku gdy kobiety te wskażą, że telefony są związane z wykonywaną przez Pani męża pracą zarobkową, nie będą uzasadniały orzeczenia rozwodu z winy Pani męża. Do tego będą potrzebne także inne dowody – świadkowie, zdjęcia, maile, listy itp. Wynika to z tego, że samo podejrzenie o zdradę nie przekona sądu, że do takiej zdrady doszło.

Należy zaznaczyć, że zdrada małżeńska należy do zawinionych przesłanek rozwodowych, a orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, że nawet jednorazowe takie zachowanie małżonka może być przyczyną trwałego i zupełnego rozkładu pożycia (orzeczenie SN z 24 kwietnia 1951 r. sygn. C 667/50). W innym wyroku (z 20 listopada 1951 r. sygn. C 839/51) Sąd Najwyższy stwierdził, że małżeństwo, w którym jedna osoba zdradza drugą, nie należy do związku, który zasługiwałby na ochronę ze względu na interes społeczny.

Nie wie Pani dokładnie, jaka była treść rozmów Pani męża z innymi osobami (także kobietami). Jednak w wyroku z 26 marca 1952 r. (sygn. C 813/51) Sąd Najwyższy stwierdził, że samo związanie się małżonka z inną osobą węzłem uczuciowym może być podstawą do żądania rozwodu z jego winy. Jeżeli w konkretnej sytuacji nie doszło do cudzołóstwa, ale były wyznania miłości i pocałunki, wówczas drugi małżonek może odczuć to zachowanie jako zerwanie więzi uczuciowej i moralnej. W takim wypadku, w zależności od konkretnych okoliczności, sąd może to uznać za ważną przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego.

Jakie dowody zdrady małżeńskiej może dopuścić sąd na sprawie o rozwód

Na sprawie o rozwód sąd może dopuścić dowód z filmu, telewizji, fotokopii, fotografii oraz płyt lub taśm dźwiękowych i innych przyrządów utrwalających albo przenoszących obrazy lub dźwięki (art. 308 Kodeksu postępowania cywilnego), a katalog ten nie ma charakteru zamkniętego (art. 309 K.p.c.). Świadczy to o tym, że może się Pani posługiwać każdym środkiem dowodowym, nawet jeśli nie został on podany w ustawie. Jednak powinna Pani przedstawić dowody w taki sposób, aby sąd uznał je za wiarygodne.

Także oprócz samych billingów przydałyby się zeznania świadków, którzy widzieli na spotkaniach z kobietami Pani męża, czy też zdjęcia lub właśnie maile, listy lub wiadomości z komunikatorów internetowych.

Czasem także sąd dopuszcza jako dowód raport detektywa – jeżeli jeden z małżonków korzystał przed wniesieniem sprawy o rozwód z pomocy biura detektywistycznego.

Proszę jednak pamiętać, że jeżeli dowody pochodzą z czynów niedozwolonych (np. podsłuchów), to sąd w postępowaniu rozwodowym może (jest taka ewentualność) nie dopuścić dowodu z podsłuchów Pani męża (detektyw może to zrobić).

Należy wskazać, iż czasem można spotkać się z bardziej liberalnym stanowiskiem, opowiadającym się za szerszą możliwością wykorzystania dowodów z nagrań. W szczególności w wyroku z 25 kwietnia 2003 r. Sąd Najwyższy (sygn. IV CKN 94/01), Lex Polonica Nr 370634. stwierdził, iż: w procesie rozwodowym w zakresie wykazania winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego służyć może także nagranie magnetofonowe rozmów prowadzonych przez strony, nawet jeżeli tych nagrań dokonano bez wiedzy jednej z nich i w okresie trwania małżonków w faktycznej separacji.

Kiedy dowody zdrady nie powinny być dopuszczone w postępowaniu cywilnym?

Tak więc dowody z podsłuchów, „pluskw”, zapisów rozmów telefonicznych, monitoringu czy otwartej cudzej korespondencji, jeśli zostały uzyskane bez zgody zainteresowanego, nie powinny być dopuszczone w postępowaniu cywilnym. Działanie podjęte w celu ich uzyskania narusza dobra osobiste: tajemnicę korespondencji i prawo do prywatności. Wyjątkowo sąd może dopuścić takie dowody, jeśli uzyskujący je działał w obronie swojego usprawiedliwionego interesu prywatnego, a interes ten przedstawia wartość znacznie wyższą niż ochrona prywatności i tajemnicy komunikowania się osoby, której dobra zostały naruszone.

Proszę także zachować umiar w posądzaniu Pani męża o zdradę, gdyż o ile zrozumiała jest i nieraz usprawiedliwiona nawet gwałtowna reakcja jednego z małżonków na wiadomość o zdradzie drugiego z nich, o tyle karcenie go czynne lub słowne jest niedopuszczalnym wymierzaniem sprawiedliwości. Wyrzuty, szczególnie gdy są uporczywe, mogą przyczynić się do pogłębienia rozkładu i uczynić go nieodwracalnym. Dlatego też jeżeli przybierają niewłaściwą formę, mogą uzasadnić współwinę trwałego rozkładu (orz. SN z 20 listopada 1952 r., C. 600/52, OSN 1954, nr 2, poz. 31).

Sąd więc takie zachowanie może uznać za zachowanie, które również przyczyniło się do zawinionego rozkładu pożycia.

Kto nie może być świadkiem w sprawie rozwodowej?

Dalej wskazuję, że w każdej sprawie rozwodowej sąd zawsze przesłuchuje strony. Sąd może zdecydować się na przesłuchanie świadków. Świadkami w sprawach rozwodowych nie mogą być dzieci, które nie ukończyły 13 lat oraz zstępni (a więc dzieci, wnuki itd.) stron, którzy nie ukończyli 17 lat.

Orzeczenie przez sąd rozwodu nie oznacza jeszcze ustania małżeństwa. Skutek ten następuje dopiero z chwilą, gdy orzeczenie rozwodowe stanie się prawomocne.

Wyrok sądu I instancji staje się prawomocny, gdy nie została wniesiona od niego apelacja do sądu II instancji. Apelację można wnieść w ciągu dwóch tygodni od doręczenia stronie wyroku z uzasadnieniem. Jeśli zaś strona nie zażądała sporządzenie uzasadnienia (co może zrobić w ciągu tygodnia od ogłoszenia wyroku), dwutygodniowy termin do wniesienia apelacji zaczyna być liczony po upływie tygodnia od ogłoszenia wyroku.

Sądem rzeczowo właściwym do wniesienia pozwu o rozwód jest sąd okręgowy. Natomiast sądem miejscowo właściwym jest wyłącznie sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.

Orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy jednego z małżonków

Tak więc jeżeli udowodni Pani zdradę małżeńską, a Pani mąż nie wykaże, że jest Pani współwinna rozkładowi pożycia, to orzeknie rozwód z wyłącznej winy męża. Można przedstawić billingi i inne dowody, a liczba świadków jest generalnie nieograniczona. Ważne tylko, żeby podać ich już w pozwie.

Zgodnie z art. 58 K.r.o.:

„§ 1. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

§ 1a. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli przedstawili porozumienie, o którym mowa w § 1, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka.

§ 2. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

§ 3. Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

§ 4. Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Jeżeli nie dojdziecie Państwo do ugody w sprawie władzy rodzicielskiej, to sąd powoła opinię rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego, którego psychologowie orzekną, który z rodziców daje lepsze zabezpieczenie interesom i rozwojowi dzieci. Jeżeli będzie to Pani (90% przypadków to kobiety), to sąd przyzna Pani władzę rodzicielską i ograniczy ją do poszczególnych obowiązków przez Pani męża. Jednocześnie sąd też powinien orzec o kontaktach ojca z dziećmi. Oznaczy też miejscu pobytu dzieci jako każdorazowe Pani miejsce pobytu.

Wysokość alimentów od rodzica, któremu sąd nie powierzył wykonywania władzy rodzicielskiej

Wysokość alimentów od rodzica, któremu sąd nie powierzył wykonywania władzy rodzicielskiej, określa art. 135 K.r.o., zgodnie z którym:

„§ 1. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

§ 2. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.

§ 3. Świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7, z późn. zm.) podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji oraz świadczenia dla rodziny zastępczej nie wpływają na zakres obowiązku alimentacyjnego.”

Sąd więc bardzo dokładnie będzie badał majątek i możliwości zarobkowe Pani męża oraz Pani oraz potrzeby dzieci (Pani powinna gromadzić rachunki poniesione na utrzymanie dzieci – żywność, lekarstwa, większe zakupy, odzież, szkoła, zainteresowania itp.).

Sądy w tych sprawach orzekają bardzo różnie.