Rozwód przy rozdzielności majątkowej

Określenie majątku wspólnego małżonków

Wspólność ustawowa jest wspólnością majątkową obejmującą dorobek małżonków, na który składają się przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności przez oboje małżonków lub przez jedno z nich (aktualne brzmienie art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego; dalej „K.r.o.”), z wyjątkiem przedmiotów taksatywnie wymienionych w art. 33 K.r.o. (pkt 2-10), z modyfikacją wynikającą obecnie z art. 34 K.r.o. Dorobkiem małżonków są także pobrane wynagrodzenia za pracę oraz dochody z innej działalności zarobkowej, a także z majątku wspólnego oraz osobistego każdego z małżonków (aktualne brzmienie art. 31 § 2 K.r.o.). O przynależności określonego składnika do majątku wspólnego nie decydują zatem okoliczności związane ze sposobem i formą jego nabycia, czy udziałem w transakcji obojga małżonków, ale przede wszystkim czas nabycia, który przypadać musi na okres trwania wspólności ustawowej. Nadto należy podnieść, że zgodnie z dyspozycją art. 45 § 1 K.r.o. – każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, jak również może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Pojęciem majątku wspólnego należy przy tym obejmować nie tylko aktywa, które potocznie są utożsamiane z majątkiem, ale także pasywa, które z woli małżonków stały się elementem dorobku.

Rozliczenie nakładów czynionych na majątek odrębny małżonka

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2002 r., w sprawie IV CKN 1108/00, gdzie stwierdzono, że nakłady z majątku odrębnego jednego z małżonków na majątek odrębny drugiego podlegają rozliczeniu z majątku wspólnego tylko wówczas, gdy na przedmiot majątkowy stanowiący majątek odrębny jednego z małżonków dokonano nakładów zarówno z majątku wspólnego, jak i z majątku odrębnego małżonków.

Nie wiem, czy posiadają Państwo wspólny majątek. Jeżeli istnieją jedynie masy majątkowe stanowiące majątki osobiste, może Pan dochodzić zwrotu nakładów z majątku osobistego na majątek osobisty żony. Podstawę prawną dla Pana roszczenia będą stanowić przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu należy stosować tylko wówczas, gdy brak jest innej podstawy prawnej, na jakiej możliwe byłoby przywrócenie równowagi majątkowej, naruszonej bez prawnego uzasadnienia, jak również wtedy, gdy inne środki połączone są z większymi trudnościami (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 1995 r., sygn. akt III CZP 46/95). W szczególności przepisy te mają zastosowanie, gdy brak jest kontraktowej lub deliktowej podstawy uwzględnienia roszczenia o zwrot nakładów i nie ma też możliwości dokonania rozliczeń na podstawie art. 224-230 K.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2009 r., sygn. akt IV CSK 27/09). Za ugruntowany należy przy tym uznać pogląd, że posiadacz nieruchomości, który dokonał na nią nakładów, nie może po upływie terminu przedawnienia przewidzianego w art. 229 § 1 K.c. dochodzić ich równowartości na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Nakłady z majątku odrębnego małżonka na majątek odrębny drugiego

Istota zagadnienia dotyczy relacji pomiędzy nakładami z majątku odrębnego jednego małżonka na majątek odrębny drugiego w zindywidualizowanych stosunkach pomiędzy stronami.

Przepisy Kodeksu rodzinnego nie odnoszą się wprost do tego zagadnienia. Obejmują regulacją sytuację, gdy nakłady czynione są z majątku osobistego na wspólny, bądź z majątku wspólnego na odrębny. Orzecznictwo tego dotyczące nie jest bogate. W wyroku z dnia 30 czerwca 1972 r., III CRN 91/72, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że: „jeżeli posiadanie nieruchomości opiera się na umowie, której mocą właściciel nieodpłatnie oddaje innej osobie swoją nieruchomość w posiadanie, godząc się na to, ażeby osoba ta zarządzała nieruchomością i korzystała z niej jak z własnej, przy czym zrzeka się wynagrodzenia za korzystanie, przepisy art. 225 i 226 K.c. nie mają zastosowania. Jeżeli motywem zawarcia takiej umowy był bliski stosunek rodzinny między właścicielem i posiadaczem, to w wypadku gdy nieruchomość ulega zwrotowi na rzecz właściciela, właściciel nie ma prawa żądać wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości przez czas trwania posiadania, a posiadacz może żądać zwrotu nakładów w granicach bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 i n. K.c.) w chwili wydania nieruchomości, chyba że umowa stanowi inaczej.” (OSNC 1972/12/229 ). Zwrot nieruchomości żonie spowoduje możliwość dochodzenia zwrotu nakładów na tę nieruchomość. Ma Pan więc prawo dochodzenia nakładów, jakie Pan poczynił na majątek żony.