Rozstanie partnerów - opieka nad dzieckiem i mieszkanie

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż ma Pan szanse na utrzymanie pełnej władzy rodzicielskiej, ale musi być spełnione kilka warunków.

Po pierwsze utrzymanie pełnej władzy rodzicielskiej będzie możliwe, o ile obydwoje Państwo będziecie mieszkali w tej samej miejscowości, względnie w niedalekiej odległości od siebie. Po drugie, każde z Państwa musi mieć wgląd w potrzeby małoletniego dziecka i w tym samym stopniu (względnie porównywalnym) prezentować predyspozycje wychowawcze. Po trzecie, im większy spór będzie pomiędzy Państwem, tym mniejsze szanse na uzyskanie pełnej władzy rodzicielskiej. Po czwarte, dziecko (o ile sąd w ogóle zdecyduje się na jego wysłuchanie) samo musi wskazać, iż chce mieszkać z rodzicami i nie faworyzuje któregoś z rodziców.

Innymi słowy nie może się Pan dać sprowokować do kłótni, awantur, bowiem, jak pokazuje moja praktyka, tego rodzaju techniki bardzo często są wykorzystywane w sprawach o ograniczenie ojcu władzy rodzicielskiej, by wykazać, iż rodzice są w sporze, a tym samym nie są w stanie porozumieć się co do najważniejszych spraw dziecka. Ponadto już w chwili obecnej zastanawiałbym się na Pana miejscu kto może poświadczyć przed sądem Pańskie predyspozycje wychowawcze, tj. zdolność zabawy z córką, zdolność zainteresowani jej swoją osobą, radość dziecka na Pana osobę itp. O ile dysponuje Pan zdjęciami, na których widać Pana bawiącego się z dzieckiem, proszę je zachować i przygotować na ewentualne postępowanie sądowe. Prócz powyższych dowodów również ważny będzie dowód z opinii biegłego psychologa, względnie opinii Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych na okoliczność Państwa wglądu w potrzeby małoletniej córki, predyspozycji wychowawczych każdego z rodziców itp. Nie wyobrażam sobie, by sąd wydał orzeczenie w takiej sprawie, nie dopuszczając dowodu z ww. opinii. Opinia ta będzie co do zasady przeważająca.

Jeżeli chodzi o rozliczenie między Państwem, to w pierwszej kolejności wskazać należy za Sądem Najwyższym, iż „do stosunków majątkowych osób pozostających w związku pozamałżeńskim nie mogą być stosowane w drodze analogii przepisy art. 21 i nast. k.r.o. o wspólności ustawowej. Związek pozamałżeński sam przez się nie wywołuje żadnych skutków o charakterze prawnomajątkowym między osobami, które w związku takim pozostają. Jeśli powstają między nimi stosunki prawnomajątkowe, prawa i obowiązki stąd wynikające ocenić należy na podstawie przepisów właściwych dla tych stosunków" (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1986 r., sygn. akt III CZP 79/85).

Niestety orzecznictwo Sądu Najwyższego nie jest jednolite, bowiem część wyroków odnosi się do przepisów dotyczących współwłasności w częściach ułamkowych oraz odpowiednio przepisów do jej zniesienia, w części wyroków wskazuje się na przepisy o spółce cywilnej, a w jeszcze innych na bezpodstawne wzbogacenie.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2000 r., sygn. akt IV CKN 32/00, wskazano, iż „kwestia rozliczeń majątkowych po ustaniu trwałego związku faktycznego nie została uregulowana w ustawie. Zawarte w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym przepisy dotyczące stosunków majątkowych małżeńskich, w tym rozliczeń następujących po ustaniu wspólności, nie mogą znaleźć zastosowania do rozliczeń po ustaniu trwałego związku faktycznego. Oznaczałoby to bowiem zrównanie w pewnym zakresie małżeństwa oraz związku nieformalnego, do czego brak podstawy prawnej” (wskazuje się na tę okoliczność także w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1986 r., sygn. akt III CZP 79/85). Konieczność dokonania takich rozliczeń nie budzi przy tym wątpliwości. Zarówno zatem doktryna, jak i orzecznictwo poszukują ich podstawy prawnej. Wskazywane są następujące możliwości: odpowiednie (lub analogiczne) zastosowanie przepisów o wspólności majątkowej małżeńskiej, zastosowanie przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych i znoszeniu tej współwłasności, zastosowanie przepisów o spółce cywilnej oraz zastosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Z przyczyn, o których była już mowa, w sposób kategoryczny należy wykluczyć możliwość stosowania przepisów o wspólności majątkowej małżeńskiej. Otwarta pozostaje natomiast kwestia zastosowania pozostałych uregulowań. W orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowane są w tym zakresie różne stanowiska. Przykładowo można wskazać, że Sąd Najwyższy dopuszcza zarówno możliwość stosowania przepisów o zniesieniu współwłasności (tak w powołanej uchwale z dnia 30 stycznia 1985 r.), jak i możliwość taką wyklucza (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1997 r., sygn. akt I CKU 155/97). Wskazuje się na dopuszczalność oparcia rozliczeń majątkowych konkubentów na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 1974 r., sygn. akt III CRN 132/74), jak i na istnienie podstawy prawnej dla dokonania określonych przesunięć majątkowych w zakresie trwania konkubinatu wykluczającej możliwość sięgania do instytucji bezpodstawnego wzbogacenia (tak w uzasadnieniu uchwały z dnia 30 stycznia 1986 r.).

Wybór jednego ze wskazanych uregulowań uzależniony jest jednak od okoliczności konkretnej sprawy. W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1970 r., sygn. akt III CZP 62/69, wskazuje się, że „co do roszczeń z tytułu nabytych wspólnie nieruchomości i rzeczy ruchomych, jak również z tytułu nakładów dokonanych na te przedmioty, należy stosować przepisy o zniesieniu współwłasności, natomiast co do roszczeń z tytułu nakładów dokonanych przez jednego z konkubentów na wchodzące w skład wspólnego gospodarstwa przedmioty majątkowe należące do drugiej z tych osób, zastosowanie znaleźć powinny przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu”.

W mojej ocenie w chwili obecnej w zakresie wkładu może Pan być traktowany jako bezpodstawnie wzbogacony. Zgodnie z art. 405 Kodeksu cywilnego „kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości”. Obowiązek wydania korzyści obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody.

Istotny z punktu widzenia Pana interesu jest treść art. 408 § 1, zgodnie z którym „zobowiązany do wydania korzyści może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie znalazły pokrycia w użytku, który z nich osiągnął”. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania; może jednak zabrać te nakłady, przywracając stan poprzedni.

Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Pan z kolei może próbować powoływać się na treść art. 411 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „nie można żądać zwrotu świadczenia:

1) jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;

2) jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego;

3) jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;

4) jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna”.