Rozprawa przed sądem w szpitalu psychiatrycznym

Sposoby przyjmowania do szpitala psychiatrycznego

Zanim przejdę do meritum odpowiedzi, pozwolę sobie przedstawić Państwu regulacje odnoszące się do sposobów przyjmowania do szpitala psychiatrycznego, co uczyni moją odpowiedź bardziej wyczerpującą.

Tryb przyjmowania i umieszczania w szpitalu psychiatryczny reguluje ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 1994 r. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.).

W zależności od okoliczności przyjęcie do szpitala psychiatrycznego odbywa się na podstawie zgody chorego, sądu opiekuńczego bądź też, jeżeli sytuacja tego wymaga, o zgodę taką zabiega się już w trakcie pobytu osoby w szpitalu.

Stosownie do brzmienia art. 22 ust. 2 ustawy „przyjęcie do szpitala psychiatrycznego osoby chorej psychicznie lub osoby upośledzonej umysłowo niezdolnej do wyrażenia zgody lub stosunku do przyjęcia do szpitala psychiatrycznego i leczenia następuje po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby”.

Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez wcześniejszego uzyskania zgody sądu opiekuńczego

W przypadkach nagłych osoba ta może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wcześniejszego uzyskania zgody sądu opiekuńczego. W takim przypadku lekarz przyjmujący tę osobę ma obowiązek, o ile to możliwe, zasięgnięcia pisemnej opinii innego lekarza, w miarę możliwości psychiatry, albo pisemnej opinii psychologa. Kierownik szpitala psychiatrycznego natomiast zawiadamia niezwłocznie sąd opiekuńczy właściwy ze względu na siedzibę szpitala, w celu uzyskania zgody sądu na pobyt tej osoby w szpitalu. W zawiadomieniu kierownik szpitala psychiatrycznego wskazuje okoliczności uzasadniające przyjęcie.

Jeżeli przyjęcie do szpitala dotyczy osoby małoletniej powyżej 16. roku życia lub osoby pełnoletniej całkowicie ubezwłasnowolnionej, zdolnej do wyrażenia zgody, jest wymagane również uzyskanie zgody tej osoby na przyjęcie. W przypadku natomiast sprzecznych oświadczeń w sprawie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego tej osoby i jej przedstawiciela ustawowego (np. rodzica), zgodę na przyjęcie do szpitala wyraża sąd opiekuńczy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby.

Przedstawiciel ustawowy osoby, która nie pozostaje pod władzą rodzicielską, wyraża zgodę na przyjęcie do szpitala za zgodą sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby; w wypadkach nagłych nie jest konieczne uzyskanie zgody sądu opiekuńczego przed przyjściem do szpitala psychiatrycznego.

Natomiast zgodnie z art. 23 ustawy „osoba chora psychicznie może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez zgody tylko wtedy, gdy jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób”.

„Osoba, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych zagraża bezpośrednio swojemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, a zachodzą wątpliwości, czy jest ona chora psychicznie, może być przyjęta bez zgody do szpitala w celu wyjaśnienia tych wątpliwości”. Pobyt w szpitalu w takiej sytuacji nie może trwać dłużej niż 10 dni (art. 24 ustawy).

Ponadto, zgodnie z art. 29 ustawy, „do szpitala psychiatrycznego może być również przyjęta, bez jej zgody osoba chora psychicznie:

1. której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego, bądź
2. która jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.

O potrzebie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego osoby orzeka sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania tej osoby – na wniosek jej małżonka, krewnych w linii prostej, rodzeństwa, jej przedstawiciela ustawowego lub osoby sprawującej nad nią faktyczną opiekę”.

Do wniosku, o którym mowa wyżej, dołącza się świadectwo lekarza psychiatry szczegółowo uzasadniające potrzebę leczenia w szpitalu psychiatrycznym. W przypadku braku świadectwa lekarskiego lub gdy zostało ono wydane w okresie dłuższym niż 14 dni przed datą złożenia wniosku, sąd opiekuńczy zwraca wniosek.

Postępowanie przed sądem dotyczące umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym

Sąd opiekuńczy rozpoznaje sprawę na podstawie zawiadomienia ze szpitala, na wniosek chorego lub jego przedstawiciela ustawowego, jego małżonka, krewnych w linii prostej, rodzeństwa bądź osoby sprawującej nad nią faktyczną opiekę albo z urzędu.

Jeśli córkę przyjęto do szpitala psychiatrycznego bez jej zgody, a wyrazi ona zgodę na pobyt w tym szpitalu, sąd opiekuńczy po wysłuchaniu córki może umorzyć postępowanie wszczęte na skutek zawiadomienia lub wniosku.

Jeżeli natomiast chodzi o postępowanie przed sądem opiekuńczym, to sąd taki orzeka po przeprowadzeniu rozprawy; rozprawa powinna się odbyć nie później niż w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku lub otrzymania zawiadomienia o pobycie osoby chorej w szpitalu, umieszczonej tam bez jej zgody.

W przypadkach uzasadnionych interesem osoby, której postępowanie dotyczy bezpośrednio, sąd zarządza przeprowadzenie rozprawy w szpitalu (co, jak rozumiem z treści pytania, ma miejsce w przypadku córki).

Zgodnie z art. 46 ustawy przed wydaniem postanowienia co do istoty sprawy sąd jest obowiązany uzyskać opinię jednego lub kilku lekarzy psychiatrów na temat zdrowia córki.

Dlatego też biegli psychiatrzy w swej opinii powinni w szczególności wypowiedzieć się, czy stan zdrowia psychicznego córki uzasadnia potrzebę leczenia szpitalnego, względnie zaprzestania go. Natomiast ocena, czy ustalony przez biegłego stan faktyczny uzasadnia przyjęcie lub wypisanie córki ze szpitala psychiatrycznego, wchodzi w zakres stosowania prawa i należy do sądu. Jeśli Państwa córka chce podjąć leczenie ambulatoryjne, powinna zgłosić to w trakcie rozprawy, a sąd z pewnością weźmie jej zdanie pod uwagę.

Ustanowienie adwokata z urzędu

Sąd może natomiast ustanowić dla córki adwokata z urzędu, nawet bez złożenia wniosku, jeżeli córka ze względu na stan zdrowia psychicznego nie jest zdolna do złożenia wniosku, a sąd uzna udział adwokata w sprawie za potrzebny (art. 48 ustawy).

Powyższy przepis umożliwia więc udział adwokata w sprawie. Trudno jest ocenić, jak przebiegać będzie postępowanie dotyczące umieszczenia córki w szpitalu psychiatrycznym. Głównym argumentem decydującym w sprawie będą badania lekarskie i to od nich zależeć będzie postanowienie sądu. Oczywiście zeznania Państwa jako rodziców i córki jako głównej zainteresowanej będą zapewne wzięte pod uwagę, jednak sąd przede wszystkim będzie się kierował opinią biegłych. Sąd może powołać do oceny stanu zdrowia córki własnego biegłego i trudno przewidzieć, jaka będzie jego ocena.

Ze względu na to, że trudno przewidzieć opinię biegłego i przebieg postępowania, decyzja o skorzystaniu z pomocy adwokata zależy tylko od Państwa oceny, czy pomoc adwokata jest córce potrzebna, aby skutecznie uzyskać zgodę na wypis ze szpitala i zgodę na podjecie leczenia ambulatoryjnego.

W postępowaniu przed sądem opiekuńczym w sprawach określonych w niniejszej ustawie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.

Zgodnie z art. 510 Kodeksu postępowania cywilnego „zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania. Może on wziąć udział w każdym stanie sprawy aż do zakończenia postępowania w drugiej instancji. Jeżeli weźmie udział, staje się uczestnikiem. Na odmowę dopuszczenia do wzięcia udziału w sprawie przysługuje zażalenie”.

Natomiast na podstawie art. 515 „sąd może, stosownie do okoliczności, przesłuchać świadków i biegłych bez przyrzeczenia oraz w nieobecności uczestników, może również zażądać od osób, które nie są uczestnikami, złożenia wyjaśnień na piśmie”.

Zgodnie z powyższym Państwo jako rodzice możecie wziąć udział w rozprawie i zeznawać. Będzie więc sposobność, aby przedstawić swoje propozycje dotyczące dalszego leczenia córki.

Orzeczenia sądu w postępowaniu nieprocesowym zapadają w formie postanowień.

Odwołanie od orzeczenia sądu opiekuńczego o umieszczeniu osoby w szpitalu psychiatrycznym

Natomiast, jeżeli mimo wszystko sąd opiekuńczy zdecyduje o umieszczeniu córki w szpitalu psychiatrycznym, to istnieją następujące metody działania:

• Od postanowienia sądu opiekuńczego w sprawie zgody na przyjęcie do szpitala psychiatrycznego przysługuje apelacja, tak więc istnieje możliwość odwołania się od niekorzystnego postanowienia sądu.
• Natomiast zgodnie z art. 36 ustawy córka, który przebywa w szpitalu bez swojej zgody lub też Państwo jako rodzice – możecie „żądać wypisania syna ze szpitala psychiatrycznego nie wcześniej niż po upływie 30 dni od uprawomocnienia się postanowienia sądu opiekuńczego w przedmiocie przyjęcia do szpitala lub dalszego leczenia syna bez jego zgody w tym szpitalu. Żądanie takie może być zgłoszone w dowolnej formie; odnotowuje się je w dokumentacji medycznej. W razie odmowy wypisania, możecie wystąpić Państwo do sądu opiekuńczego, w którego okręgu znajduje się ten szpital, o nakazanie wypisania. Wniosek składa się w terminie 7 dni od powiadomienia o odmowie wypisania oraz o terminie i sposobie złożenia wniosku”.

Ponadto, zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 10.03.1998 r. (sygn. akt I CKN 571/97 OSNC 1998/10/170), orzeczenie sądu o potrzebie przyjęcia osoby chorej psychicznie do szpitala psychiatrycznego (art. 29 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego) nie oznacza, że osoba taka może być umieszczona w szpitalu bezterminowo. Okres pobytu tej osoby w szpitalu zależy od ustania przyczyny wydania przez sąd orzeczenia o jej przyjęciu (art. 35 ust. 1 i art. 36 powołanej ustawy: „o wypisaniu ze szpitala psychiatrycznego osoby przebywającej w tym szpitalu bez jej zgody postanawia ordynator (lekarz kierujący oddziałem), jeżeli uzna, że ustały przewidziane w niniejszej ustawie przyczyny przyjęcia i pobytu tej osoby w szpitalu psychiatrycznym bez jej zgody. Osoba ta może za swoją później wyrażoną zgodą pozostać w szpitalu psychiatrycznym, jeżeli w ocenie lekarza jej dalszy pobyt w tym szpitalu jest celowy. O wypisaniu ze szpitala kierownik szpitala psychiatrycznego zawiadamia sąd opiekuńczy”.).

Odnosząc się do treści pytania, chcę także Państwa poinformować o odpowiedzialności za podawanie nieprawdziwych informacji.

Otóż zgodnie z art. 53 ustawy o zdrowiu psychicznym „kto podaje lekarzowi lub organowi właściwemu do wykonywania niniejszej ustawy (np. sądowi) informacje o występujących u innej osoby objawach zaburzeń psychicznych, wiedząc, że te informacje są nieprawdziwe, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.