Rozbudowa sieci wodociągowej na własny koszt

Pan Filip wraz z małżonką niedawno ukończyli budowę domu i obecnie zamierzali rozpocząć rozbudowę sieci wodociągowej z przyłączem do ich domu na własny koszt. W okolicy wprawdzie było więcej działek budowlanych, lecz ich właściciele nie chcieli partycypować w kosztach. W tej sytuacji pan Filip chciał wiedzieć, czy sieć, którą zbudują, będzie ich własnością i czy muszą się jej zrzec na rzecz gminy.

Kto ponosi koszty przyłącza do sieci kanalizacyjnej i wodociągowej?

Do momentu przeniesienia części rozbudowanej przez pana Filipa sieci wodociągowej na gminę, czy też spółkę wodno-kanalizacyjną, stanowić ona będzie jego własność przy założeniu, że sieć ta znajduje się na nieruchomości stanowiącej jego i małżonki własność.

Co do zasady, do zbudowania sieci kanalizacyjnej zobowiązana jest gmina, na której spoczywa obowiązek zaspokajania zbiorowych potrzeb mieszkańców w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych (art. 7 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym).

Zgodnie z art. 15 ust. 2 z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków inwestor pokrywa jedynie koszty: przyłącza do sieci kanalizacyjnej i wodociągowej, studni wodomierzowej, pomieszczenia przewidzianego do lokalizacji wodomierza głównego oraz urządzenia pomiarowego, które obciążają osobę ubiegającą się o przyłączenie nieruchomości do sieci.

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę przyłącze kanalizacyjne, którego koszt ponosi inwestor, to odcinek przewodu łączący wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku – do granicy nieruchomości gruntowej. Odcinek poza przyłączem stanowi już część sieci, której koszt powinna ponieść gmina.

Odpłatne przekazanie na rzecz gminy rozbudowanych urządzeń wodno -kanalizacyjnych

Jeżeli, tak jak pan Filip, inwestor w praktyce musi rozbudować część wodno-kanalizacyjnej infrastruktury (nie będącej już przyłączem), może przekazać ją odpłatnie gminie albo przedsiębiorstwu wodno-kanalizacyjnemu na warunkach uzgodnionych w umowie w myśl art. 31 ustawy zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków:

„1. Osoby, które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne, mogą je przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu, na warunkach uzgodnionych w umowie.

2. Przekazywane urządzenia, o których mowa w ust. 1, powinny odpowiadać warunkom technicznym określonym w odrębnych przepisach.

3. Należność za przekazane urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne może być rozłożona na raty lub uwzględniona w rozliczeniach za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków”.

Czy gmina może odmówić przejęcia urządzenia wodociągowego lub kanalizacyjnego i zapłaty kosztów jego wykonania?

Przedsiębiorstwo czy gmina nie mogą odmówić przejęcia urządzenia wodociągowego czy kanalizacyjnego i zapłaty kosztów jego wykonania. W razie odmowy właścicielowi nieruchomości wolno dochodzić związanych z tym roszczeń od gminy lub przedsiębiorstwa na drodze sądowej.

Do momentu przeniesienia części sieci na gminę inwestor pozostaje jej właścicielem. Teza ta nie stoi w sprzeczności z treścią art. 49 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

„§ 1. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

§ 2. Osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca”.

Jak wskazał bowiem Sąd Najwyższy w wyroku z 13 maja 2004 r. (sygn. akt III SK 39/04), urządzenia z art. 49 K.c. nawet w chwili fizycznego połączenia z siecią pozostają częścią składową tej nieruchomości, na której je zbudowano, w skład zaś przedsiębiorstwa wchodzą tylko na podstawie zdarzeń prawnych znanych prawu cywilnemu. W odniesieniu do poszczególnych elementów infrastruktury, np. wodociągowo-kanalizacyjnej, oznacza to, że przez ich fizyczno-funkcjonalną integrację z siecią przedsiębiorstwa nie stają się one automatycznie jego częściami składowymi. W konsekwencji inwestor (dla uproszczenia: właściciel gruntu i zarazem właściciel posadowionego na nim budynku), który wybudował np. przyłącza wodociągowe, zachowuje prawo własności tych przyłączy również po ich fizycznym połączeniu z ogólną siecią wodociągowo-kanalizacyjną. Za taką interpretacją art. 49 K.c. przemawiają obecne warunki ustrojowe, zwłaszcza konstytucyjna zasada ochrony prawa własności (art. 21 ust. 1 Konstytucji).

Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym - Dz.U. 1990 nr 16 poz. 95
3. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków - Dz.U. 2001 nr 72 poz. 747
4. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. - Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
5. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2004 r. sygn. akt III SK 39/04