Rezygnacja z KRUS

Czy właściciel gruntu rolnego może zarejestrować się jako osoba bezrobotna?

Ponieważ Pański brat jest właścicielem gruntu rolnego o pow. 1,3 ha, może bez przeszkód i bez konieczności rezygnacji z KRUS zarejestrować się jako osoba bezrobotna w Powiatowym Urzędzie Pracy, jeśli oczywiście nie wykonuje jakiejkolwiek innej działalności zarobkowej, np. na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej czy w formie pozarolniczej działalności gospodarczej. Jak stanowi przepis art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. d) ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (j.t.: Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.), bezrobotnym może zostać osoba, która m. in. nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe.

Objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem rolniczym

Pański brat może zatem uzyskać status osoby bezrobotnej i zarejestrować się we właściwym powiatowym urzędzie pracy, gdyż jako rolnik nie posiada więcej niż 2 ha gruntów rolnych. Od strony formalnej, w świetle przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 oraz art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (j.t.: Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.), dla objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym rolników wystarczające jest posiadanie co najmniej 1 ha przeliczeniowego użytków rolnych. Status bezrobotnego umożliwia skorzystanie z dostępnych form wsparcia na cele aktywizacji zawodowej, o których szczegółowo poinformuje konkretny urząd pracy.

Zgłoszenie domownika do ubezpieczenia społecznego rolników

Jeśli Pana bratowa nie posiada innego własnego tytułu do objęcia powszechnym ubezpieczeniem społecznym (ZUS), to bez względu na to, że w Państwa ocenie nie ma ona „nic wspólnego” z rolnictwem i gospodarstwem swego męża, powinna zostać zgłoszona jako domownik do ubezpieczenia społecznego rolników. Ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny a także domownik takiego rolnika, jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (art. 7 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy). Ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny oraz domownik tego rolnika (art. 16 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy).

Okoliczność, że małżonek rolnika nie pracuje w jego gospodarstwie ani w gospodarstwie domowym bezpośrednio związanym z tym gospodarstwem rolnym (art. 5 ustawy) nie ma znaczenia, jeśli małżonek ów nie jest objęty własnym ubezpieczeniem społecznym w systemie powszechnym z tytułu np. pracy etatowej, umowy-zlecenia, prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub systemem zaopatrzenia emerytalnego (służby mundurowe). W opisanej przez Pana sytuacji KRUS obejmuje takich domowników obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym rolników. Można kwestionować to stanowisko, odnosząc się w pierwszej kolejności do definicji domownika, zawartej w art. 6 pkt 2 ustawy, zgodnie z którą domownik to osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. Jeśli zatem Pańska bratowa np. nie pozostawałaby we wspólnym gospodarstwie domowym z mężem, mając faktycznie zupełnie oddzielne miejsce zamieszkania i zameldowania, to wówczas można by podważać zasadność argumentacji KRUS o konieczności opłacania składek i za nią.

Wyzbycie się gruntów rolnych celem likwidacji obowiązku ubezpieczenia społecznego rolników

Gruntu rolnego można wyzbyć się najprościej sprzedając go osobie zainteresowanej. Sądzę, że odpowiednie rozpowszechnienie oferty zbycia może dać zadowalające efekty, popyt na grunty rolne utrzymuje się bowiem na względnie stabilnym poziomie, tym bardziej na grunty z częściową zabudową gospodarczą przygotowaną pod prowadzenie działu specjalnego produkcji rolnej. Grunt można również darować komuś, czyli przenieść jego własność bez korzyści finansowej. Istnieje również możliwość zawarcia umowy dzierżawy, która powinna zostać zarejestrowana w urzędzie gminy właściwym według miejsca położenia gospodarstwa, a ponadto zgłoszona w starostwie powiatowym, w wydziale ewidencji gruntów i budynków. Jak stanowi przepis art. 38 pkt 1 ustawy, przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniu domniemywa się, że właściciel gruntów zaliczonych do użytków rolnych lub dzierżawca takich gruntów, jeżeli dzierżawa jest zarejestrowana w ewidencji gruntów i budynków, prowadzi działalność rolniczą na tych gruntach.

Umowa nieodpłatnego użyczenia gruntów rolnych

Umowa nieodpłatnego użyczenia, ze względu na możliwość odwołania w każdym czasie przez użyczającego, nawet jeśli byłaby umową terminową (art. 716 Kodeksu cywilnego) nie stanowi przesłanki do uznania, że właściciel zaprzestał korzystania z objętych taką umową gruntów rolnych w sposób trwały. Taki stosunek obligacyjny (umowny), który nie jest odzwierciedlony w zbiorach urzędowych, nie może uzasadniać domniemania, że to biorący do używania a nie użyczający prowadzi działalność rolniczą na użyczonym areale. Zresztą przepis art. 38 ust. 1 wyraźnie wskazuje poza właścicielem tylko na dzierżawcę (posiadacza zależnego), którego nie można utożsamiać z biorącym do używania, taka interpretacja stanowiłaby przejaw niedopuszczalnej wykładni rozszerzającej.

W każdym z opisanych przypadków (sprzedaż, darowizna, dzierżawa), placówka terenowa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, po zgłoszeniu jej bez wezwania w terminie 14 dni stosownej zmiany w zakresie stanu faktycznego (art. 37 ust. 1 ustawy), ustali bratu i jego żonie, w drodze decyzji, ustanie obowiązku ubezpieczenia społecznego rolników z dniem następującym po dniu, w którym dojdzie do zawarcia którejś z wyżej wymienionych umów (por. art. 3a ust. 1 i ust. 3 ustawy). Warto przy okazji wskazać, że w świetle wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 9 lutego 2010 r. (sygn. akt III AUa 741/09) „jednorazowe i krótkotrwałe podjęcie zatrudnienia w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej przez rolnika objętego w Polsce ubezpieczeniem społecznym rolników nie powoduje wyłączenia rolnika z tego ubezpieczenia”.