Rezydencja podatkowa w USA - FATCA

FATCA - co to jest i na czym polega?

Sytuacja, w której się Pan znalazł, jest wynikiem przyjęcia w Stanach Zjednoczonych ustawy FATCA (Foreign Account Tax Compliance Act) z dnia 28 marca 2010 r., która zobowiązuje zagraniczne instytucje finansowe do ujawniania danych o saldach na rachunkach oraz informacji o ich właścicielach, jak również podpisania między Polską a Stanami Zjednoczonymi umowy międzynarodowej w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA w dniu 7 października 2014 r. (Dz. U. 2014 r., poz. 1647). Na podstawie wskazanej umowy międzynarodowej przyjęto w Polsce ustawę z dnia 9 października 2015 r. o wykonywaniu Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA (Dz. U. 2015 poz. 1712). W związku z tym instytucje finansowe, w tym banki, dokonują weryfikacji rezydencji podatkowej posiadaczy dotychczasowych rachunków oraz wymagają stosownego oświadczenia przed założeniem nowego rachunku.

Warunki uznania osoby za rezydenta amerykańskiego

Zgodnie z postanowieniami Kodeksu skarbowego Stanów Zjednoczonych za rezydenta amerykańskiego uznaje się każdą osobę, która spełnia co najmniej jeden z warunków:

• posiada obywatelstwo Stanów Zjednoczonych Ameryki,
• uzyskała prawo stałego pobytu w Stanach Zjednoczonych Ameryki przez dowolny okres w danym roku podatkowym (jest posiadaczem tzw. Zielonej Karty),
• dokonała wyboru rezydencji amerykańskiej dla celów podatkowych po spełnieniu warunków przewidzianych w przepisach Stanów Zjednoczonych Ameryki,
• spełniła test długości pobytu, to znaczy:
  1. osoba ta przebywała w Stanach Zjednoczonych Ameryki przez co najmniej 31 dni w ciągu roku podatkowego i jednocześnie
  2. liczba dni, w których osoba ta przebywała w Stanach Zjednoczonych Ameryki w ciągu bieżącego roku i dwóch poprzednich lat kalendarzowych, wynosi co najmniej 183 dni (ustalając liczbę dni pobytu, stosuje się mnożnik 1 dla liczby dni pobytu).

Ponadto za rezydenta amerykańskiego można uznać osobę, która jest ściślej związana ze Stanami Zjednoczonymi niż z Polską, gdyż mieści się tam ośrodek jej interesów życiowych.

Regulacje podatkowe obowiązujące w Stanach Zjednoczonych znalazły odbicie w definicjach zawartych w umowie między USA a Polską z dnia 7 października 2014 r. — zgodnie z art. 1 ust. 1ee umowy określenie „osoba amerykańska” oznacza obywatela lub osobę przebywającą na stałe w Stanach Zjednoczonych, spółkę osobową lub kapitałową utworzoną w Stanach Zjednoczonych lub na podstawie prawa Stanów Zjednoczonych lub któregokolwiek ze stanów oraz trust. Jak widać, kwestia obywatelstwa oraz przebywania na stałe na terytorium Stanów Zjednoczonych została rozdzielona.

Posiadanie obywatelstwa polskiego i amerykańskiego a ustalenie rezydencji podatkowej

W związku z powyższym w świetle prawa amerykańskiego jest Pan rezydentem podatkowym Stanów Zjednoczonych i pozostanie Pan nim tak długo, dopóki nie zrzeknie się Pan obywatelstwa amerykańskiego (jest to jedyny sposób, aby pozbawić się statusu podatnika). Nie może Pan zatem złożyć w banku innego oświadczenia niż twierdzące, ponieważ w przeciwnym wypadku narazi się Pan na odpowiedzialność karną z tytułu złożenia fałszywego oświadczenia. Wspomina Pan o problemie związanym z brakiem numeru ITIN, który jest wymagany przez bank na potrzeby złożenia oświadczenia w sprawie FATCA. Otóż zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 9 października 2015 r. bank nie jest zobowiązany przekazać Stanom Zjednoczonym numeru identyfikacji podatkowej w ramach informacji za lata 2014–2016, jeżeli go nie posiada — może zastąpić go datą urodzenia posiadacza rachunku: „W odniesieniu do amerykańskich rachunków raportowanych prowadzonych przez raportującą polską instytucję finansową na dzień 30 czerwca 2014 r. informacje, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2, przekazywane za lata 2014–2016 nie muszą zawierać informacji o amerykańskim NIP, jeżeli numer ten nie jest dostępny w rejestrach raportującej polskiej instytucji finansowej. W takim przypadku raportująca polska instytucja finansowa jest obowiązana przekazać informacje o dacie urodzenia posiadacza rachunku, o ile instytucja ta posiada takie dane”.

Tym samym powinien Pan potwierdzić rezydencję podatkową w Stanach Zjednoczonych, ale jednocześnie poinformować bank, że nie został Panu nadany numer ITIN ani żaden inny, więc do identyfikacji może służyć jedynie data urodzenia.

FACTA a przekazywanie informacji o wszystkich posiadaczach rachunków mających amerykańską rezydencję podatkową

Na marginesie należy zauważyć, że regulacje związane z FATCA niekoniecznie muszą wymuszać przekazywanie informacji o wszystkich posiadaczach rachunków mających amerykańską rezydencję podatkową. W załączniku I do umowy międzynarodowej dotyczącym przeprowadzania procedur sprawdzających w części II, która odnosi się do istniejących rachunków indywidualnych, w ustępie A zawarto klauzulę, że „jeżeli instytucja finansowa nie postanowi inaczej, nie podlegają wymogowi weryfikacji, identyfikacji oraz zgłoszenia jako amerykańskie rachunki raportowane: 

1. Z uwzględnieniem postanowień ustępu E punkt 2 niniejszej części, istniejące indywidualne rachunki, których saldo lub wartość nie przekracza 50 000 USD na dzień 30 czerwca 2014 r.

2. Z uwzględnieniem postanowień ustępu E punkt 2 niniejszej części, istniejące rachunki indywidualne, które są pieniężnymi umowami ubezpieczenia lub umowami renty z saldem lub wartością 250 000 USD lub mniejszą na dzień 30 czerwca 2014 r.

3. Istniejące rachunki indywidualne będące pieniężnymi umowami ubezpieczenia lub umowami renty, o ile polskie lub amerykańskie przepisy prawa skutecznie uniemożliwiają sprzedaż pieniężnych umów ubezpieczeniowych lub umów renty rezydentom Stanów Zjednoczonych [na przykład, jeżeli odpowiednia instytucja finansowa nie posiada wymaganej rejestracji zgodnej z przepisami prawa amerykańskiego, a polskie prawo wymaga raportowania lub pobierania podatku w związku z produktami ubezpieczeniowymi posiadanymi przez rezydentów Polski].

4. Rachunek depozytowy o saldzie mniejszym niż 50 000 USD”.

Jeżeli którykolwiek z powyższych warunków jest spełniony, a bank nie wykaże się nadgorliwością w przekazywaniu informacji Stanom Zjednoczonym, to jest prawdopodobne, że oświadczenie znajdzie się w aktach banku, jednak Pański rachunek bankowy nie będzie traktowany jako amerykański rachunek raportowany, który jest objęty regulacjami FATCA.

Złożenie w polskim banku oświadczenia o rezydencji podatkowej w USA a obowiązek podatkowy

Należy również zauważyć, że złożenie oświadczenia o rezydencji podatkowej w USA nie jest tożsame ze stwierdzeniem obowiązku zapłaty podatku w tym kraju. Rezydencja wyznacza krąg osób, które potencjalnie mogą odprowadzać daniny publiczne, co nie znaczy automatycznie, iż każdy rezydent będzie musiał rozliczać się rokrocznie z amerykańskim fiskusem. Byłoby jednak wskazane, aby uporządkował Pan swoje sprawy podatkowe za oceanem — najbardziej radykalnym rozwiązaniem jest zrzeczenie się obywatelstwa, jednak to nie jedyna droga.

Amerykański system podatkowy jest diametralnie różny od kontynentalnego (europejskiego), więc osobom mieszkającym po drugiej stronie Atlantyku niezwykle trudno przestawić się na inny tok myślenia o zobowiązaniach publicznych. Jak zostało wskazane powyżej, rezydencję podatkową posiada każdy obywatel Stanów Zjednoczonych, niezależnie od tego, czy przebywa na terytorium USA chociażby jeden dzień. Ponadto opodatkowane są wszelkie dochody, niezależnie od tego, czy są uzyskiwane w kraju czy za granicą — tym samym potencjalnie dochody uzyskiwane w Polsce również mogą być kwalifikowane jako dochody amerykańskiego rezydenta podatkowego, podlegające opodatkowaniu na zasadach prawa amerykańskiego. Tutaj trzeba poczynić istotne zastrzeżenie: podobnie jak w Polsce nie trzeba składać deklaracji podatkowej w sytuacji, gdy państwu nie należy się podatek (kwota zobowiązania podatkowego wynosi 0). Należy tutaj brać pod uwagę sumę standardowej ulgi (standard deduction) oraz osobistego odpisu (personal exemption). Limit uprawniający do zwolnienia od podatku należy ustalić indywidualnie, w odniesieniu do konkretnego podatnika, gdyż w zależności od tego, czy podatnik pozostaje w związku małżeńskim, czy posiada dzieci na utrzymaniu etc., kwota ta będzie różna. Najważniejsze wartości podatkowe na rok 2016 można znaleźć na stronie IRS (Internal Revenue Service) pod adresem https://www.irs.gov/uac/newsroom/in-2016-some-tax-benefits-increase-slightly-due-to-inflation-adjustments-others-are-unchanged

Zwolnienie z tytułu foreign earned income exclusion

Ponadto — zważywszy, że nie posiada Pan żadnych związków faktycznych ze Stanami Zjednoczonymi, a w szczególności nie przebywa Pan tam na stałe — może wchodzić w rachubę zastosowanie do Pana zwolnienie foreign earned income exclusion, które pozwala nie płacić podatku do kwoty stanowiącej równowartość $ 100.800 (w roku 2015), o ile są spełnione następujące warunki:

• obywatel amerykański płaci w Polsce podatki,
• jego dochód pochodzi z pracy — na etat lub z własnej działalności,
• posiada polską rezydencję podatkową przez cały rok podatkowy.

Oznacza to, że w Pańskim wypadku, o ile zarabia Pan mniej niż pół miliona złotych rocznie, najprawdopodobniej będzie wchodziło w rachubę zwolnienie z tytułu foreign earned income exclusion. Jednakże aby skorzystać z tego przywileju, należy powiadomić o tym IRS i złożyć odpowiedni wniosek. Urząd może zażądać od Pana przedstawienia certyfikatu rezydencji podatkowej w Polsce — wyda go Panu polski urząd skarbowy — oraz przedstawienia deklaracji podatkowych złożonych w Polsce, w celu udokumentowania, że rzeczywiście spełnia Pan warunki uprawniające do zastosowania zwolnienia. Brak złożenia deklaracji niekoniecznie będzie wiązał się z negatywnymi konsekwencjami prawnymi w postaci np. obowiązku zapłacenia kary. W Pańskim przypadku brak wiedzy na temat obowiązków podatkowych w Stanach Zjednoczonych jest zrozumiały i usprawiedliwiony, więc jeżeli nie toczy się przeciwko Panu jakiekolwiek postępowanie podatkowe lub postępowanie karne przed amerykańskimi organami, a także nie był Pan zobowiązany do odprowadzenia podatku na rzecz Stanów Zjednoczonych, to IRS raczej nie powinien robić problemów z uporządkowaniem Pańskiej sytuacji prawnej.