Reklamacja z tytułu wady fizycznej butów

Uprawnienia związane z rękojmią za wady fizyczne rzeczy

Przede wszystkim odbiór naprawionych butów nie będzie akceptacją ich warunków reklamacji, bowiem najpierw musi się Pani zapoznać z efektem realizacji reklamacji, a dopiero później ją kwestionować. Takie jest moje zdanie.

Pani uprawnienia związane z rękojmią za wady fizyczne rzeczy sprzedanej regulowane są przez ustawę – Kodeks cywilny (K.c.).

Według art. 560 K.c.:

„§ 1. Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.

§ 2. Jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość rzeczy wolnej od wad, rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie narażałby kupującego inny sposób zaspokojenia.

§ 3. Obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady.

§ 4. Kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.”

Następnie stosownie do art. 561 K.c.:

„§ 1. Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady.

§ 2. Sprzedawca jest obowiązany wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad lub usunąć wadę w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego.

§ 3. Sprzedawca może odmówić zadośćuczynienia żądaniu kupującego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów. Jeżeli kupującym jest przedsiębiorca, sprzedawca może odmówić wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady także wtedy, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę rzeczy sprzedanej.”

Uprawnienia kupującego w razie zaistnienia wady rzeczy

Z powyższych przepisów wynika, że w razie zaistnienia wady rzeczy kupujący ma co do zasady do wyboru cztery podstawowe uprawnienia:

• do odstąpienia od umowy albo
• do obniżenia ceny oraz
• do żądania wymiany rzeczy wolnej od wad albo
• usunięcia wady.

Możliwość skorzystania z każdego z tych uprawnień może jednak podlegać istotnym ograniczeniom. Mogą to być ograniczenia naturalne (np. wymiana rzeczy jest w zasadzie niemożliwa, jeżeli przedmiotem sprzedaży jest rzecz używana; naprawienie wady będzie niemożliwe, jeżeli jest ona nieusuwalna).

Pani jest zainteresowana zwrotem gotówki (czyli faktycznie odstąpieniem od umowy) lub nowej pary butów (wymiany rzeczy na wolną od wad).

Pod względem inwazyjności odstąpienie od umowy sytuuje się na drugim biegunie względem prawa do obniżenia ceny, jego skutkiem jest bowiem całkowite zniwelowanie istniejącego między stronami stosunku prawnego.

Jego realizacja następuje pozasądowo przez jednostronne oświadczenie woli. Takie ukształtowanie prawa jest korzystne dla kupującego, co ujawnia się w razie sporu między stronami co do przesłanek skorzystania z uprawnienia, pozwala bowiem kupującemu odmówić zapłaty ceny albo – w razie wcześniejszej zapłaty – żądać nie tylko jej zwrotu, ale także – jeżeli sprzedawca nie dokonał niezwłocznie zwrotu – żądać od razu odsetek za opóźnienie.

Odstąpienie od umowy przez kupującego

Podobnie jak prawo do obniżenia ceny, również prawo do odstąpienia od umowy nie ma charakteru bezwzględnego. Sprzedawca może zapobiec jego skutecznej realizacji przez to, że niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie.

Prawo odstąpienia podlega także dalszym ograniczeniom. Art. 560 § 4 K.c. stanowi, że kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.

Prawo odstąpienia ma chronić interesy kupującego, z kolei przesłanka istotności – interesy sprzedawcy (subiektywnej istotności dla kupującego czyni zadość już sama możliwość podjęcia decyzji o skorzystaniu – albo nie – z prawa odstąpienia).

Ponadto zgodnie z art. 561 § 1 K.c. kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad.

Możliwość żądania wymiany rzeczy wadliwej na wolną od wad to w istocie roszczenie o powrotne przeniesienie własności i odebranie rzeczy wadliwej oraz przeniesienie własności i wydanie takiej samej rzeczy niewadliwej.

Obowiązek odebrania rzeczy potwierdza wyraźnie art. 564 zn. 4 K.c., który stanowi, że: „Sprzedawca obowiązany jest przyjąć od kupującego rzecz wadliwą w razie wymiany rzeczy na wolną od wad lub odstąpienia od umowy”. Obowiązek „przyjęcia” jest szerszy niż obowiązek „odebrania” i obejmuje także obowiązek wyrażenia zgody na powrotne przeniesienie własności rzeczy wadliwej.

Wymiana rzeczy na wolną od wad

W żądaniu wymiany rzeczy na wolną od wad nie można się dopatrywać wykonania uprawnienia kształtującego ze skutkiem w postaci powrotnego przejścia własności rzeczy wadliwej na sprzedawcę. Do powrotnego przeniesienia własności niezbędne jest złożenie zgodnych oświadczeń woli, co może przybrać także postać konkludentną zaoferowania zwrotu rzeczy przez kupującego i odebrania jej przez sprzedawcę.

W razie odmowy przyjęcia rzeczy kupujący może dochodzić wyrażenia zgody na powrotne przeniesienie własności i odebrania rzeczy na drodze sądowej (ze skutkiem określonym w art. 64). Może także skorzystać z uprawnień przewidzianych w art. 567, a w szczególności „odesłać rzecz na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy”.

Przepis art. 561 § 1 nie formułuje żadnych dodatkowych przesłanek warunkujących możliwość żądania przez kupującego wymiany rzeczy na wolną od wad. Z art. 561 § 3 wynika jednak, że sprzedawca może odmówić zadośćuczynienia temu żądaniu kupującego, jeżeli wymiana rzeczy na wolną od wad jest niemożliwa albo w porównaniu z usunięciem wady wymagałoby nadmiernych kosztów.

O niemożliwości wymiany można mówić wówczas, gdy chodzi o rzecz niezamienną. O niemożliwości wymiany nie przesądza per se zaniechanie produkcji rzeczy danego gatunku (powołany wyrok SN z dnia 17 września 2003 r., II CK 31/02) – rzeczy takie mogą być nadal dostępne w obrocie, natomiast może mieć ono wpływ na ocenę, czy koszty wymiany nie są nadmierne. Z drugiej strony nie ma wystarczających podstaw, by twierdzić, że w razie zaniechania produkcji rzeczy kupujący może żądać wymiany rzeczy wadliwej na produkowany obecnie, dostępny nowszy model (tak jednak E. Habryń-Chojnacka (w:) Kodeks..., t. II, red. M. Gutowski, 2016, komentarz do art. 561, nb 4).

Przy ocenie, czy koszty są nadmierne, należy się kierować kryteriami wskazanymi w art. 560 § 2, a więc uwzględnić:

1) wartość rzeczy wolnej od wad (koszty wymiany powinny pozostawać w rozsądnej proporcji do wartości rzeczy; w przypadku rzeczy o drobnej wartości zwykle wymiana jest bardziej ekonomicznym sposobem doprowadzenia do stanu zgodności z umową, w przypadku drogich i złożonych jest nim raczej naprawa);

2) rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady (np. wada jest stosunkowo niewielka i łatwo usuwalna);

3) niedogodności, na jakie narażałby kupującego sposób zaspokojenia w postaci usunięcia wady (np. niezbędny czas oczekiwania na naprawę).

Ponadto, zgodnie z art. 561 § 3, jeżeli kupującym jest przedsiębiorca, sprzedawca może odmówić wymiany rzeczy na wolną od wad także wtedy, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę rzeczy sprzedanej. Sugeruje to a contrario, że w sytuacji, w której kupujący nie jest przedsiębiorcą, sama okoliczność, iż koszty wymiany przewyższają cenę rzeczy sprzedanej, nie decyduje o możliwości odmowy takiego sposobu doprowadzenia do zgodności z umową.

Ewentualna odmowa wymiany również musi mieć miejsce w rozsądnym czasie. W ramach sprzedaży konsumenckiej jego granice wyznacza art. 561 zn. 5 K.c., z którego wynika, że jeżeli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany rzeczy, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie 14 dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione.

Usunięcie wady w postaci naprawy obuwia

Co do usunięcia wady, w postaci naprawy obuwia, należy wskazać, iż przepis art. 561 § 1 K.c. nie formułuje żadnych dodatkowych przesłanek warunkujących możliwość żądania przez kupującego usunięcia wady. Z art. 561 § 3 wynika jednak, że sprzedawca może odmówić zadośćuczynienia temu żądaniu kupującego, jeżeli usunięcie wady jest niemożliwe (wada jest nieusuwalna) albo w porównaniu z wymianą rzeczy na wolną od wad wymagałoby nadmiernych kosztów.

Usunięcie wady należy rozumieć jako doprowadzenie rzeczy do takiego stanu, jaki powinna ona mieć w chwili wydania rzeczy kupującemu. Chodzi o taką naprawę, która prowadzi do usunięcia wady, przy zachowaniu wartości użytkowej, sprawności, walorów estetycznych (powołany wyrok SN z dnia 7 stycznia 2009 r., II CSK 399/08). Naprawa nieskuteczna nie wyczerpuje uprawnień z tytułu rękojmi, gdyż nie czyni zadość obowiązkowi usunięcia wady i otwiera drogę do odmowy przyjęcia rzeczy oraz odstąpienia od umowy (por. art. 560 § 1 zdanie drugie).

Usunięciu podlega nie tylko pierwotna wada, ale wynikające z niej przyczynowo dalsze pogorszenie rzeczy; także bowiem to pogorszenie jest wadą, której przyczyna tkwiła w rzeczy sprzedanej.

Usunięcie wady może nastąpić przez naprawę sensu stricto albo wymianę wadliwych części rzeczy. W orzecznictwie zastrzega się jednak, że usunięcie wadliwości fizycznej rzeczy przez naprawę określonego jej elementu zamiast jego wymiany na nowy wchodzi w grę tylko wówczas, gdy rzecz nie traci na skutek tego na wartości użytkowej i sprawności, a naprawy nie powinny doprowadzić do utraty przez rzecz jej fizyczno-produkcyjnej tożsamości, tj. pierwotnie występujących cech i struktury (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej SN z dnia 30 grudnia 1988 r., III CZP 48/88, OSNCP 1989, nr 3, poz. 36; powołany wyrok SN z dnia 7 stycznia 2009 r., II CSK 399/08). Usunięcie wady może polegać także na uzupełnieniu stanu rzeczy (por. art. 5561 § 1 zdanie drugie pkt 4 K.c.). Jeżeli zarówno naprawienie rzeczy, jak i wymiana wadliwych części prowadzą do pełnego usunięcia wady, wybór sposobu usunięcia wady należy do sprzedawcy (por. E. Habryń-Chojnacka (w:) Kodeks..., t. II, red. M. Gutowski, 2016, komentarz do art. 561, nb 6).

Usunięcie wady nie jest skuteczne, jeżeli doprowadza do kolejnych, nieistniejących wcześniej wad (np. pozostawia widoczne ślady na rzeczy i przez to zmniejsza jej walory estetyczne lub wartość rynkową) (por. E. Habryń-Chojnacka (w:) Kodeks..., t. II, red. M. Gutowski, 2016, komentarz do art. 560, nb 39: „W przepisach o rękojmi za wady fizyczne rzeczy chodzi zatem o taką naprawę, która prowadzi do usunięcia wady, przy zachowaniu wartości użytkowej, sprawności, walorów estetycznych”).

Koszty usunięcia wady obciążają co do zasady sprzedawcę (art. 561 zn. 3). Obejmują one w szczególności koszty demontażu i dostarczenia rzeczy, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia.

Jak wynika z powyższego, niezależnie od Pani żądać, pierwszym i koniecznym krokiem sprzedawcy jest najpierw usunięcie wady rzeczy, co też owa firma uczyniła. Jeżeli jednak zszycie buta powoduje pogorszenie jego estetyki, to jeżeli wezwania do firmy nie przyniosą skutku, należałoby skierować do nich pismo z oświadczeniem o odstąpieniu od umowy i żądaniu zapłaty. W sprawie nie obyłoby się bez biegłego z zakresu obuwnictwa (lub podobny), który stwierdziłby, czy usunięcie wady przez producenta powoduje pogorszenie walorów estetycznych oraz nie przywróciło im pierwotnej jakość. Jeżeli nie, to Pani odstąpienie od umowy byłoby bezskuteczne.

Reasumując, Pani uprawnienie do wymiany rzeczy lub odstąpienia od umowy nie jest bezwzględne i jeżeli sprzedawca zobowiąże się do naprawy rzeczy i zrobi to solidnie, to będzie Pani miała wyłączone roszczenie o odstąpienie od umowy lub wymiany rzeczy.