Rejestracja obrazu i dźwięku przez sąsiada

Czy sąsiad może nagrywać obraz i dźwięk poza obrębem swojej posesji?

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu karnego, zwanego dalej w skrócie K.k., oraz przepisy Kodeksu cywilnego – K.c.

Istotna z punktu widzenia Pana interesu jest treść art. 267 § 3 K.k., zgodnie z którym „tej samej karze podlega, kto w celu uzyskania informacji, do której nie jest uprawniony, zakłada lub posługuje się urządzeniem podsłuchowym, wizualnym albo innym urządzeniem lub oprogramowaniem”.

Ustawodawca zabrania zatem zakładania, instalowania lub posługiwania się w inny sposób urządzeniami m.in. wizualnymi, które to urządzenia służę do rejestracji obrazu lub dźwięku. Tego rodzaju urządzeniem jest kamera filmowa, aparat fotograficzny, kamera wideo. Innymi słowy każde urządzenie, utrwalając dźwięk, winno być uznane za urządzenie wizualne służące wejściu w posiadanie informacji, do których sąsiad nie jest uprawniony.

Ustawodawca nie wymaga, aby sprawca czynu opisanego w ar. 267 § 3 K.k. zakładał i posługiwał się urządzeniem. Wystarczy samo założenie lub posługiwanie się urządzeniem. Powyższe ma istotne znaczenie z punktu widzenia Pana interesu, bowiem jak Pan wskazuje, sąsiad jedynie posługuje się urządzeniem utrwalającym obraz, ewentualnie dźwięk.

Przestępstwa z art. 267 § 3 K.k. można dopuścić się w formie zamiaru bezpośredniego. Innymi słowy sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest – chce je popełnić. O zamiarze bezpośrednim w mojej ocenie świadczyć może przede wszystkim długość nagrań, na których obecni są członkowie Pana rodziny, które to nagrania nie mają żadnego związku z dokonywanymi przez Państwa wykroczeniami drogowymi. Jeżeli na nagraniu widać, jak sąsiad dokonuje zbliżenia kadru na członków Pana rodziny lub Pana, kiedy przebywacie już Państwo na swoim terytorium, to powyższe w mojej ocenie świadczy o działaniu z zamiarem bezpośrednim.

Co prawda w literaturze przedmiotu podnosi się, iż w przypadku czynu sankcjonowanego w art. 267 § 3 dopuszczalny jest także zamiar ewentualny, jednak z uwagi na przedstawiony przez Pana stan faktyczny wydaje się, iż sąsiad działa z zamiarem bezpośrednim. Zamiar ewentualny występuje wówczas, gdy sprawca, przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.

Umyślne nagrywanie sąsiadów

Nie ulega jednak wątpliwości, że działanie sąsiada jest umyślne. Bez względu na to, czy można mu przypisać zamiar ewentualny, czy też zamiar bezpośredni.

Zasadne w chwili obecnej jest złożenie zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa a art. 267 § 3 K.k. Zawiadomienie może być złożone ustnie do protokołu na komendzie / komisariacie policji lub pisemnie złożone w biurze podawczym policji lub prokuratury. Miejscowo właściwa do rozpoznania sprawy będzie policja lub prokuratura Pana miejsca zamieszkania. Pozwolę sobie nadto wskazać, iż złożenie zawiadomienia na policji spowoduje, iż postępowanie będzie prowadzone przez policja, a prokurator może się o nim dowiedzieć dopiero z chwilą przedłożenia mu do zatwierdzenia postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia, postanowienia o umorzeniu dochodzenia lub aktu oskarżenia. Złożenie zawiadomienia w prokuraturze doprowadzi do tego, że to prokurator wyda zarządzenie ze wskazaniem, jakiego rodzaju czynności mają być przez policje przeprowadzone. Wówczas policja zobowiązana jest do rozliczenia się przed prokuratorem z wykonanych czynności.

W kontekście rozpoznawanej sprawy wyraźnie podkreślić należy treść art. 144 K.c., zgodnie z którym właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Stosownie do treści wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2002 r., sygn. akt V CKN 1021/2000, „treść art. 144 w związku z art. 222 § 2 k.c. pozwala na nałożenie na właściciela nieruchomości, z której pochodzą negatywne oddziaływania, obowiązków minimalizujących występujące immisje pośrednie”.

Pozew o zaniechanie naruszeń i przywrócenie stanu zgodnego z prawem

Wskazać należy na możliwość wystąpienia przez Pana wobec sąsiada do sądu cywilnego z pozwem o zaniechanie naruszeń i przywrócenie stanu zgodnego z prawem. Podstawą prawną pozwu będzie przepis art. 144 K.c., w którego myśl „właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych”. Ustawodawca za pomocą art. 144 K.c. ustanawia zakaz tylko takich działań właściciela nieruchomości, które przestają być uprawnieniem wynikającym z własności, a stają się działaniem bezprawnym, bez względu na winę tego, kto dopuścił się zakłóceń, i na szkodę wyrządzoną na nieruchomości sąsiedniej. Jako granicę określono przeciętną miarę zakłóceń, która wynika po pierwsze ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości (w tym przypadku będą to cele mieszkalne), a po drugie ze stosunków miejscowych. Chodzi tu o tak zwany zakaz immisji pośrednich. Do ustalenia, czy mamy do czynienia z przekroczeniem przeciętnej miary, niezbędna jest ocena, czy działanie lub zaniechanie, zakłóca korzystanie z nieruchomości ponad przeciętną miarę wynikającą nie tylko ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości, ale także ze stosunków miejscowych.

Nie ulega wątpliwości, iż każdy właściciel nieruchomości lokalowej może w dopuszczalnych przez prawo granicach dokonywać różnych działań na swojej nieruchomości, których skutkiem jest zakłócenie korzystania z nieruchomości sąsiednich. Wyraźnie podkreślić należy jednak, że jeżeli dokonuje takich czynności, to powinien starać się o to, ażeby działania te nie przekraczały „przeciętnej miary”. W razie przekroczenia tej granicy właścicielowi nieruchomości sąsiedniej przysługuje roszczenie negatoryjne o zaniechanie naruszeń i przywrócenie stanu zgodnego z prawem.

Naruszanie przez sąsiada prawa do prywatności

Przy ocenie, czy „przeciętna miara” zakłócenia została przekroczona, należy mieć na uwadze sposób korzystania zarówno z nieruchomości wyjściowej, jak i z nieruchomości, na którą oddziaływanie jest skierowane. Nie wskazuje Pan, czy nieruchomości (Pana i sąsiada) są w jakikolwiek sposób zagrożone, np. licznymi kradzieżami w okolicy. Nie ulega jednak wątpliwości, iż na skutek działania sąsiada naruszone zostaje Pana i Pana rodziny i gości prawo do prywatności. Co prawda w treści art. 23 K.c. (określającego dobra osobiste) prywatność nie została wskazana, to jednak orzecznictwo i doktryna wskazują, iż prywatność stanowi dobro osobiste. Za taką wykładnią przemawia treść art. 23 K.c., który wskazuje: „dobra osobiste człowieka, jak w szczególności…”, a to z kolei powoduje, iż wymienione w treści art. 23 K.c. dobra stanowią jedynie przykłady. Katalog dóbr osobistych jest bowiem katalogiem otwartym. W mojej ocenie bezsporne jest, że skierowanie kamery na część Pana posesji stanowi niczym nieuprawnione „wtargnięcie” na Pana prawo własności.

Ingerowanie w sferę prywatności

W podobnym tonie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 maja 2007 r., sygn. akt I CSK 47/07, w którego tezie wskazano, iż „osoba podejmująca działalność publiczną powinna być świadoma, że jej życie, czyny oraz poglądy będą poddawane ocenie i weryfikacji, ponieważ społeczeństwo ma prawo do pełnej informacji o wszystkich przejawach życia publicznego. Nie może to jednak prowadzić do usuwania wszelkich barier niedostępności, a tym samym do naruszenia samej istoty prawa do ochrony życia prywatnego. Ingerowanie w sferę prywatności może nastąpić wyjątkowo i obejmować tylko fakty, które pozostają w bezpośrednim związku z prowadzoną przez daną osobę działalnością publiczną”.

Reasumując, kamera sąsiada skierowana m.in. na Pana nieruchomość stanowi naruszenie prawa własności ponad przeciętną miarę i nie jest zgodna ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości. Nawet gdyby Pana nieruchomość była monitorowana przez kamery miejskie, w mojej ocenie sąsiad nie może kierować kamery częściowo na Pana nieruchomość, bowiem nigdy nie ma Pan pewności, w jakim celu sąsiad to robi.