Psychiczne znęcanie się w małżeństwie, kontrola, zastraszanie i manipulacja dzieckiem

Groźby karalne wobec żony

Przede wszystkim proszę rozważyć złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa znęcania się nad Panią oraz stosowania wobec Pani gróźb. Zgodnie z art. 190 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (dalej w skrócie „K.k.”):

Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub na szkodę osoby dla niej najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w osobie, do której została skierowana lub której dotyczy, uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Co ważne, ściganie tego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego. Przedmiotem ochrony jest tutaj wolność człowieka postrzegana w kategoriach psychicznych, czyli jako poczucie bezpieczeństwa jednostki. Przede wszystkim chodzi tutaj o wolność od strachu, lęku, czy uczucia zagrożenia (tak m.in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 lutego 2007 r. sygn. akt. IV KK 273/06). Pokrzywdzonym tym przestępstwem może być tylko osoba, do której taka groźba jest kierowana i która w jej następstwie mogłaby bezpośrednio lub pośrednio ponieść szkodę (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lutego 2008 r. sygn. akt. IB KK 407/07). Co zatem należy rozumieć pod pojęciem „grożenia”? Jest to zapowiedź czegoś złego, tj. popełnienia przestępstwa. Natomiast w zakresie rodzaju tego przestępstwa – chodzi tu o wszystkie rodzaje przestępstw, które uregulowane są w Kodeksie karnym, a także w innych ustawach. Ustawodawca w żaden sposób nie precyzuje sposobu sformułowania groźby, co oznacza, że może ona zostać zarówno wypowiedziana, jak też przyjąć formę pisemną, a nawet zostać wyrażona w formie gestu lub innego zachowania (np. podjeżdżanie samochodem na bliską odległość, zwiększanie obrotów silnika, gwałtowne hamowanie – zob. wyrok SN z 3.04.2008 r., IV KK 471/07, LEX nr 388595). Konieczne jest natomiast na tyle klarowne sformułowanie groźby, aby wiadome było, że jej realizacja wiązałaby się z popełnieniem przestępstwa (zob. wyrok SA w Krakowie z 15.10.2008 r., II AKa 140/08, KZS 2008/12, poz. 34), a w istocie – realizacją jego znamion (zob. M. Filar, M. Berent [w:] Kodeks..., red. M. Filar, art. 190, nt 4).*

Obawa spełnienia groźby

Odnosząc się natomiast do obawy spełnienia groźby – stanowi ona charakterystykę subiektywnego stanu psychicznego pokrzywdzonego, który uznaje, że istnieje realne niebezpieczeństwo zamachu na dobra prawne należące do niego samego lub osób mu bliskich. Obawa ta, to obawa naruszenia lub zagrożenia dóbr prawnych w wyniku popełnienia przestępstwa. Oprócz tego konieczne jest spełnienie dodatkowego, zobiektywizowanego znamienia w postaci uzasadnienia tej obawy. Zatem organ prowadzący postępowanie przygotowawcze, a potem sąd w postępowaniu sądowym muszą, aby skazać za to przestępstwo, zbadać zarówno fakt wystąpienia obawy u pokrzywdzonego, jak i to, czy przyjmując perspektywę osoby, wobec której groźba jest kierowana, były sensowne podstawy do wysnucia takiej obawy. W orzecznictwie przyjmuje się, że jednym z kryteriów pozwalających na stwierdzenie u pokrzywdzonego obawy spełnienia groźby mogą być podejmowane przez niego zachowania zmierzające do ochrony zagrożonego dobra prawnego np. wezwanie Policji.

Warto również przeanalizować uzasadnienie obawy spełnienia groźby. Przy jej ocenie należy brać pod uwagę te okoliczności, które wiadome były jej adresatowi, a nie rzeczywisty stopień niebezpieczeństwa spełnienia tej groźby. W tym zakresie kieruje się najczęściej wzorcem osobowym w postaci tzw. rozsądnego człowieka, którego należy podstawić w miejsce pokrzywdzonego, wyposażyć go w jego wiedzę na temat możliwości spełnienia tej groźby i dopiero z takiej perspektywy ocenić, czy groźba była uzasadniona.

Przestępstwo uporczywego nękania

Kolejnym przestępstwem, które należy ,est tzw. uporczywe nękanie. Zgodnie z art. 190a § 1 K.k.:

Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Ściganie tego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego. Przedmiotem ochrony jest tu wolność człowieka w sferze psychicznej, którą należy rozumieć jako wolność od strachu i ingerencji w prywatność. Jeżeli chodzi o to, czym powinno cechować się zachowanie sprawy przy tego rodzaju przestępstwie, to wskazać należy, że językowo rzecz ujmując, „nękać” znaczy tyle, co „ustawicznie dręczyć, niepokoić kogoś” (L. Drabik, E. Sobol, Słownik..., s. 283). Pośród zachowań stanowiących realizację tego znamienia wymienia się m.in. wykonywanie telefonów, wysyłanie SMS-ów, e-maili, nachodzenie, zaczepianie, nagabywanie, wysyłanie niechcianych prezentów, śledzenie (zob. A. Zoll [w:] Kodeks karny..., t. 2, cz. 1, red. W. Wróbel, A. Zoll, 2017, art. 190a, nt 7; M. Mozgawa, Analiza ustawowych znamion przestępstwa uporczywego nękania [w:] Stalking..., red. M. Mozgawa, s. 39 i n.; M. Mozgawa, Kilka uwag..., s. 82-83; W. Kozielewicz, Uporczywe nękanie w orzecznictwie Sądu Najwyższego [w:] Stalking..., red. M. Mozgawa, s. 97 i n.). Zachowania te, aby realizować znamię nękania, muszą być realizowane wielokrotnie, przy czym mogą być zarówno jednorodne, jak i różnorodne. Ustawa nie wymaga przy tym, aby czynność wykonawcza zawierała element agresji (postanowienie SN z 12.12.2013 r., III KK 417/13, KZS 2014/6, poz. 26). Nękanie musi charakteryzować się uporczywością, a zatem stanowić wyraz uporu sprawcy. Z uporczywym nękaniem mamy do czynienia, gdy sprawca ponawia swoje zachowania mimo sprzeciwu nękanej osoby, czy wręcz żądania zaprzestania zachowań wzbudzających poczcie zagrożenia lub naruszających prywatność.

Ustalenie wykonywania władzy rodzicielskiej oraz kontaktów z dzieckiem

Dodatkowo to, co bym Pani zalecała, to podjęcie działania w sądzie rodzinnym i ustalenie przede wszystkim wykonywania władzy rodzicielskiej oraz kontaktów z dzieckiem. Zgodnie z art. 107 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (K.r.o.): Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia (art. 107 § 2 K.r.o.).

Pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom jest możliwe wyłącznie wówczas, gdy zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:

1. rodzice przedstawią sądowi porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem;
2. porozumienie to w ocenie sądu jest zgodne z dobrem dziecka;
3. sąd nabierze przekonania, że rodzice będą współdziałać ze sobą w sprawach dziecka.

Innym sposobem określenia sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej jest powierzenie jej wykonywania jednemu z rodziców, a drugiemu jej ograniczenie do współdecydowania np. o edukacji, leczeniu dziecka. W skrajnych przypadkach następuje pozbawienie wykonywania władzy rodzicielskiej jednego z rodziców.

Jedną z naczelnych zasad wykonywania władzy rodzicielskiej jest zasada autonomii rodziców, która przejawia się w tym, że każde z rodziców jest uprawnione i obowiązane do samodzielnego wykonywania władzy rodzicielskiej. Przepis art. 97 § 1 K.r.o. statuuje zasadę, że każde z rodziców wykonuje władzę rodzicielską oddzielnie. Wyjątkiem ograniczającym zasadę samodzielności rodziców jest art. 97 § 2 K.r.o., nakładający na nich obowiązek współdziałania w istotnych sprawach dotyczących dziecka. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie określa, jakie sprawy należą do spraw istotnych, jednak orzecznictwo i doktryna zgodnie przyjmują, że należą do nich sprawy dotyczące: wyboru szkoły, zawodu, sposobu leczenia, sposobu spędzania czasu wolnego, miejsca pobytu dziecka. Sąd może wydać rozstrzygnięcie w oparciu o art. 97 § 2 K.r.o. jedynie wówczas, gdy brak jest porozumienia pomiędzy rodzicami, którym przysługuje władza rodzicielska. Zgodnie z wyrokiem WSA w Warszawie z 7.03.2018 r., II SA/Wa 785/17 , LEX nr 2746048 – wniosek o spełnienie obowiązku szkolnego poza szkołą również powinni złożyć rodzice wspólnie.

Proszę pomyśleć o sposobie ustalenia kontaktów pomiędzy ojcem dziecka a dzieckiem. W tym zakresie najczęściej określa się je jako kontakty w poszczególne weekendy, dni świąteczne, a czasem także w dni powszednie.

Nadto warto rozważyć wystąpienie z pozwem o rozwód.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
3. * K. Lipiński [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021, art. 190.