Przywłaszczenie własności intelektualnej – dochodzenie roszczeń

Przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Podstawę prawną dla przedstawionego przez Pana stanu faktycznego stanowią przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie bowiem z treścią art. 115:

„Art. 115. 1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

2. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nagranie.

3. Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w inny sposób niż określony w ust. 1 lub ust. 2 narusza cudze prawa autorskie lub prawa pokrewne określone w art. 16, art. 17, art. 18, art. 19 ust. 1, art. 191, art. 86, art. 94 ust. 4 lub art. 97, albo nie wykonuje obowiązków określonych w art. 193 ust. 2, art. 20 ust. 1-4, art. 40 ust. 1 lub ust. 2,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.

Na czym polega przestępstwo przywłaszczenia utworu lub artystycznego wykonania?

Istota przestępstwa przywłaszczenia polega na bezprawnym, a więc niezgodnym z obowiązującymi przepisami, przypisaniu sobie autorstwa utworu lub artystycznego wykonania. Zgodnie z art. 8 wymienionej ustawy – prawo autorskie przysługuje twórcy (ust. 1), przy czym istnieje domniemanie, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub podano do publicznej wiadomości (ust. 2).

Przestępstwo ma charakter wieloodmianowy i może polegać na uzewnętrznionym w dowolny sposób twierdzeniu sprawcy, że jest on:

1. autorem całości cudzego utworu,
2. autorem części cudzego utworu,
3. autorem całości artystycznego wykonania,
4. autorem części artystycznego wykonania, lub też wprowadzeniu w błąd co do:
5. autorstwa całości cudzego utworu,
6. autorstwa części cudzego utworu,
7. autorstwa całości artystycznego wykonania,
8. autorstwa części artystycznego wykonania.

Przywłaszczenie cudzego autorstwa może mieć postać plagiatu oczywistego (jawnego) lub też plagiatu ukrytego. Plagiat jawny ma miejsce w Pana sprawie i polega na przejęciu cudzego utworu w całości lub w znacznej jego części w niezmienionej postaci lub ze zmianami, które są niewielkie, plagiat ukryty zaś wyraża się w reprodukcji cudzego utworu w istotnych elementach jego treści, lecz w postaci mniej lub bardziej uwidocznionej.

Podanie nieprawdziwego nazwiska autora utworu lub wykonania

Wprowadzenie w błąd może polegać również na zamierzonym podaniu przez sprawcę nieprawdziwego nazwiska autora utworu lub wykonania, niezależnie od celu, który chce przez to osiągnąć (np. pomniejszyć zasługi swojego rywala, który jest autorem podziwianego i uznanego dzieła, przypisując utwór komuś innemu lub podnieść własną wartość, przypisując sobie czyjś utwór).

Dla bytu przestępstwa nie ma znaczenia, jak długo udaje się utrzymać nieprawdę i w jaki sposób zostaje ujawniona prawda.

W stosunku zarówno do ust. 1 jak i do ust. 2 art. 115 ustawy przewidziano identyczną karę , tj. zagrożenie alternatywne karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 1 miesiąca do 3 lat.

Grzywna wymierzana jest w tzw. stawkach dziennych, przy czym sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki. Najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa zaś 360. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe, stawka zaś dzienna nie może być niższa od 10 zł, ani też przekraczać 2000 zł. Z kolei kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, a najdłużej 12 miesięcy (art. 34 § 1 K.k.).

Uwzględniając przepis art. 116 K.k., należy pamiętać, że na podstawie art. 59 K.k. wspomniane zagrożenie daje również możliwość odstąpienia od wymierzenia kary, jeżeli sąd orzeka równocześnie środek karny, społeczna szkodliwość czynu nie jest znaczna, a cele kary zostaną przez ten środek spełnione. Należy tu w szczególności wskazać na możliwość orzeczenia zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej (art. 39 pkt 2 K.k.), czy obowiązku naprawienia szkody (art. 39 pkt 5 K.k.), jak też świadczenia pieniężnego (art. 39 pkt 7 oraz art. 49 K.k.).

Naruszenie prawa własności intelektualnej

Przestępstwo określone w ust. 3 jest zagrożone grzywną w systemie stawek dziennych (10-360 stawek, przy wysokości stawki 10-2000 zł), karą ograniczenia wolności od 1 miesiąca do 12 miesięcy albo karą pozbawienia wolności od 1 miesiąca do 1 roku.

Z punktu widzenia prawa karnego autorstwo utworu jest takim samym dobrem prawnym jak inne dobra wskazane w poszczególnych przepisach Kodeksu karnego lub innych tzw. ustaw dodatkowych i w ten sam sposób podlegają ochronie. Autorstwo utworu nie różni się z tego punktu widzenia od ochrony czci czy własności.

Jako pokrzywdzony (poszkodowany) czynem naruszającym prawo własności intelektualnej ochronę swych praw może Pan realizować albo na drodze cywilnej, albo karnej, albo też łączyć oba sposoby dochodzenia swych praw. Proces karny ma tę niewątpliwą zaletę dla pokrzywdzonego, iż jest mniej wymagający niż proces cywilny. Poprzez adhezyjne postępowanie cywilne w procesie karnym można dochodzić także roszczeń majątkowych (art. 62-70 Kodeksu postępowania karnego). Instytucja ta jest jednak wykorzystywana w małym zakresie, w szczególności odkąd pojawiła się możliwość złożenia wniosku o naprawienie szkody (art. 46 K.k.). Zaletą tego ostatniego jest nie tylko możliwość uniknięcia stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, ale i wyłączenie przepisów cywilnoprawnych o przedawnieniu. Ponadto w przypadku powództwa adhezyjnego sąd może sprawę zostawić bez rozpoznania, jeśli materiał zebrany na to nie pozwala, a jego zebranie powodowałoby nadmierne przedłużenie procesu.

Może Pan na początek spróbować polubownie rozwiązać sprawę. Jeśli to nic nie da, w pierwszym rzędzie należałoby złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. W trakcie sprawy mógłby Pan wnosić o naprawienie szkody. Prawomocny wyrok karny, jak wspominałem, będzie miał ogromne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy cywilnej.