Przywłaszczenie mienia przez nieletniego

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, Kodeksu karnego (K.k.) oraz przepisy Kodeksu wykroczeń (K.w.).

Przywłaszczenie mienia do kwoty 250 zł

Poniższa odpowiedź została oparta na następujących faktach i ich prawnej ocenie. Z treści Pani pytania wynika, iż Pani 14-letni syn został zatrzymany w centrum handlowym w związku z przywłaszczeniem mienia o wartości 128 zł. W treści pytania wskazuje Pani, iż do chwili obecnej nie było żadnych problemów wychowawczych z synem. Pani syn biegle mówi po francusku i holendersku.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż przywłaszczenie mienia o wartości 128 zł stanowi wykroczenie, bowiem przestępstwo zaczyna się od kwoty 250 zł. W przedmiotowej sprawie zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, ponieważ czyn, który jest zarzucany Pani dziecku, jest czynem karalnym w rozumieniu ww. ustawy. Zgodnie z art. 1 § 2 pkt 2 „ilekroć w ustawie jest mowa o (…) »czynie karalnym« – rozumie się przez to czyn zabroniony przez ustawę jako (…) wykroczenie określone w art. 51, 62¹⁾, 69, 74, 76, 85, 87, 119, 122, 124, 133 lub 143 Kodeksu wykroczeń”.

Przywłaszczenie mienia do kwoty 250 zł usankcjonowane zostało w art. 119 K.w. Zgodnie z tym przepisem:

„Art. 119. § 1. Kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 250 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.

§ 2. Usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo są karalne.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 dopuścił się go na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

§ 4. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1, można orzec obowiązek zapłaty równowartości ukradzionego lub przywłaszczonego mienia, jeżeli szkoda nie została naprawiona”.

Co grozi nieletniemu za kradzież?

Jako że Pani syn jest nieletni, to zgodnie z ustawą o postępowaniu w sprawach nieletnich:

„Art. 6. Wobec nieletnich sąd rodzinny może:

1) udzielić upomnienia;

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia;

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego;

5) zastosować nadzór kuratora;

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów;

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego;

9) orzec umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim;

10) orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym;

11) zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej”.

W pierwszej kolejności pozwolę sobie wskazać, iż z uwagi na ograniczenia językowe powinni Państwo zastanowić się nad udzieleniem pełnomocnictwa adwokatowi w celu obrony Pani syna.

Obrońca dla nieletniego

Ponadto zasadne jest należyte zbadanie zebranego w sprawie materiału dowodowego. Jako że do czynu karalnego miało dojść w centrum handlowym, konieczne jest dokładne przeanalizowanie zapisów z monitoringu przemysłowego. Pani syn jest stroną postępowania, co skutkuje prawem wglądu do akt sprawy, a zatem ma pełne prawo zapoznać się z treścią nagrania z monitoringu przemysłowego.

W postępowaniu opiekuńczo-wychowawczym stosuje się art. 36 § 1. Innymi słowy, w postępowaniu wyjaśniającym nieletni może mieć obrońcę. Jeżeli interesy nieletniego i jego rodziców lub opiekuna pozostają w sprzeczności, a nieletni nie ma obrońcy, prezes sądu wyznacza obrońcę z urzędu.

W opisanej przez Panią sytuacji nie zachodzi sprzeczność interesów Pani małoletniego syna z interesami Państwa. Zatem Pani dziecku nie zostanie przydzielona obrona z urzędu. Innymi słowy, Pani syn może skorzystać z pomocy obrońcy, ale nie musi.

Według ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich:

„Art. 19. Przy wysłuchaniu nieletniego należy dążyć do zapewnienia mu pełnej swobody wypowiadania się. Wysłuchanie nieletniego powinno odbywać się w warunkach zbliżonych do naturalnych, w miarę potrzeby w miejscu zamieszkania nieletniego, przy czym unikać należy wielokrotnego wysłuchiwania nieletniego co do tych samych okoliczności lub okoliczności ustalonych już innymi dowodami i niebudzących wątpliwości”.

„Art. 23. § 1. Rodziców lub opiekuna zawiadamia się o wszczęciu postępowania w sprawie nieletniego, a o ukończeniu postępowania – jeżeli orzeczenie kończące postępowanie nie było im doręczone”.

„Art. 24. § 1. W celu ustalenia danych dotyczących nieletniego i jego środowiska, a w szczególności dotyczących zachowania się i warunków wychowawczych nieletniego, sytuacji bytowej rodziny, przebiegu nauki nieletniego i sposobu spędzania czasu wolnego, jego kontaktów środowiskowych, stosunku do niego rodziców lub opiekunów, podejmowanych oddziaływań wychowawczych, stanu zdrowia i znanych w środowisku uzależnień nieletniego, sędzia rodzinny zleca przeprowadzenie wywiadu środowiskowego kuratorowi sądowemu”.

Przywłaszczenie mienia przez nieletniego

W mojej ocenie w chwili obecnej należałoby się skupić nad obroną Pani syna. Jak już zostało wskazane wyżej, konieczne jest sprawdzenie, czy akta prowadzonego postępowania wyjaśniającego zawierają nagranie z monitoringu przemysłowego. W sytuacji gdyby takie nagranie nie znajdowało się w aktach sprawy, zasadne jest złożenie wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z nagrania monitoringu centrum handlowego na okoliczność zachowania Pani syna w centrum handlowym, ewentualnego przywłaszczenia mienia przez nieletniego (w jakich okolicznościach do tego przywłaszczenia miało dojść). Ponadto zasadne jest zapoznanie się z treścią przesłuchania ochroniarzy centrum handlowego, którzy – jak przypuszczam – zatrzymali Pani syna pod zarzutem przywłaszczenia mienia. Konieczne jest także ustalenie, czy policja zamierza jeszcze przesłuchać inne osoby w sprawie.

W mojej ocenie należy brać pod uwagę sytuację, kiedy koledzy Pani syna, którzy byli z Pani synem w centrum handlowym, „podrzucili” Pani dziecku mienie o wartości 128 zł. Powyższe winno być jednak widać na nagraniach z kamer przemysłowych, które powinny uwzględniać każdą przestrzeń centrum handlowego.