Przysposobienie dziecka a alimenty: czy biologiczny ojciec nadal musi płacić?

Trzy rodzaje przysposobienia - pełne, całkowite oraz niepełne

Z pytania wynika, że pan Janusz zamierza przysposobić dziecko małżonki (na zasadzie przysposobienia pełnego), na które zasądzone zostały alimenty od biologicznego ojca. Aby udzielić odpowiedzi na pytania, należy przede wszystkim sięgnąć do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.io.) dotyczących przysposobienia i jego skutków oraz roszczeń alimentacyjnych.

K.r.io. wyróżnia trzy rodzaje przysposobienia: pełne (którego skutki zostały określone w art. 121-123 K.r.io.), pełne nierozwiązywalne, zwane też całkowitym, oraz niepełne (którego skutki zostały określone w art. 124 § 1 K.r.io.). Zgodnie z art. 119 § 1 K.r.io.: „do przysposobienia jest potrzebna zgoda rodziców przysposabianego, chyba że zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody”.

Jak wyżej wskazano, przysposobienie pełne regulowane jest przepisami art. 121–123 K.r.io. Art. 121 § 1 stanowi, że: „przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi”. W związku z tym przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego. Jednocześnie ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego. Skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego. Przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego. Co najważniejsze, zgodnie z art. 123 § 1 K.r.io.: „przez przysposobienie ustaje dotychczasowa władza rodzicielska lub opieka nad przysposobionym”. Jeżeli jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka, władza rodzicielska przysługuje obojgu małżonkom wspólnie.

Skutki przysposobienia dla obowiązków alimentacyjnych 

K.r.io. określa też skutki przysposobienia dla obowiązków alimentacyjnych między przysposabiającym, przysposabianym i jego rodzicami naturalnymi. Wprawdzie art. 131 K.r.io. dotyczy przysposobienia niepełnego, jednak na jego podstawie można wyciągnąć odpowiednie wnioski dotyczące przysposobienia pełnego. Zgodnie ze wspomnianym przepisem:

„§ 1. Jeżeli skutki przysposobienia polegają wyłącznie na powstaniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym, obowiązek alimentacyjny względem przysposobionego obciąża przysposabiającego przed wstępnymi i rodzeństwem przysposobionego, a obowiązek alimentacyjny względem wstępnych i rodzeństwa obciąża przysposobionego dopiero w ostatniej kolejności.

§ 2. Jeżeli jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka, przysposobienie nie ma wpływu na obowiązek alimentacyjny między przysposobionym a tym drugim małżonkiem i jego krewnymi”.

Komentatorzy tego przepisu podkreślają, że: „W następstwie przysposobienia pełnego przysposobiony uzyskuje status dziecka przysposabiającego (art. 121 § 1). Naturalną konsekwencją takiego uregulowania jest przyznanie mu praw i obowiązków wynikających z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego (art. 121 § 2). Jednocześnie ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego (art. 121 § 3). Oznacza to, że przysposobiony taki traci prawo do alimentów od swoich krewnych i sam jest od takiego obowiązku zwolniony wobec nich. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy przysposobionym jest pasierb. W razie przysposobienia przez małżonka dziecka swego małżonka, przysposobiony zachowuje wszelkie prawa i obowiązki, jakie dotychczas wiązały go z małżonkiem ojczyma lub macochy i jego krewnymi. Ustają natomiast więzy przysposobionego z drugim z rodziców, niebędącym małżonkiem przysposabiającego oraz jego krewnym, co tym samym wyłącza obowiązek alimentacyjny między nimi” (T. Domińczyk, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, pod red. H.Ciepłej, LexisNexis, Warszawa 2009, s. 953).

Czy biologiczny ojciec dziecka pozbawiony władzy rodzicielskiej musi wyrazić zgodę na przysposobienie dziecka?

Ponieważ w opisanej sytuacji biologiczny ojciec dziecka został już pozbawiony władzy rodzicielskiej, nie musi on wyrażać zgody na przysposobienie jego syna. W mojej ocenie nie musi także mieć wiedzy o tym fakcie. Kodeks nie przewiduje bowiem konieczności uczestniczenia biologicznych rodziców, którzy nie muszą wyrażać zgody na adopcję, w procesie o przysposobienie.

Jak wynika ze skutków przysposobienia pełnego, pomiędzy biologicznym rodzicem a dzieckiem ustają wszelkie prawa i obowiązki, w tym także alimentacyjne. Ustanie tych praw i obowiązków następuje z mocy prawa. Oznacza to, że z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o przysposobieniu pełnym ustaje obowiązek alimentacyjny naturalnego rodzica pozbawionego poprzez przysposobienie władzy rodzicielskiej wobec dziecka bez konieczności występowania o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.

Zatem, udzielając odpowiedzi na pytania, należy stwierdzić, że:

• tak, przysposobienie wpływa na obowiązek alimentacyjny rodzica naturalnego w sposób wyżej opisany,
• obowiązek ten ustaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o przysposobieniu,
• dla ustania obowiązku nie jest konieczne występowanie o uchylenie go przez sąd,
• rodzic pozbawiony władzy nie musi być informowany o przysposobieniu.

Czy roszczenia z tytułu zaległych alimentów ulegają z chwilą przysposobienia dziecka przez inną osobę?

Odnosząc się do pozostałych kwestii podniesionych w pytaniu, wskazuję, że zaległości alimentacyjne naturalnego ojca dziecka są roszczeniami wymagalnymi i jako takie nie ulegają anulowaniu z chwilą przysposobienia. Dotyczą bowiem okresu, w którym rodzic był zobowiązany do płacenia alimentów. Jest to jego dług, zaległość. I jako taki może być w dalszym ciągu ściągany w trybie egzekucji komorniczej. Komornik nie powinien jednak (po poinformowaniu go o przysposobieniu) ściągać alimentów za okres bieżący, co oznacza, że ściągnie jedynie kwotę zaległą i umorzy postępowanie.

Jeśli jednak zdarzy się tak, że wpłacona przez ojca biologicznego kwota przewyższy zaległość alimentacyjną, to nadpłata zostanie uznana za świadczenie nienależne i będzie podlegać zwrotowi. Dla uniknięcia takiej sytuacji lepiej więc powiadomić ojca dziecka o ustaniu jego obowiązku alimentacyjnego w stosunku do czasu po przysposobieniu.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59