Możliwość zwolnienia od podatku dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości
Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt. 8 ustawy PIT opodatkowaniu podlega odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części jeżeli nastąpiło w ciągu 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego w którym nastąpiło nabycie. Podatek płatny jest od uzyskanego dochodu. Dochód stanowi różnicę pomiędzy przychodem otrzymanym ze sprzedaży a kosztem nabycia tejże nieruchomości. Stawka podatku wynosi 19%. Rozliczenie podatku następuje na formularzu PIT-39 składanym do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Nie zawsze podatnicy będą zobligowani do zapłaty podatku, bowiem istnieje możliwość skorzystania ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt. 131 ustawy VAT. Zgodnie z tym przepisem „zwalania się od podatku dochody z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych, o których mowa w art. 30e, w wysokości, która odpowiada iloczynowi tego dochodu i udziału wydatków poniesionych na własne cele mieszkaniowe w przychodzie z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych, jeżeli począwszy od dnia odpłatnego zbycia, nie później niż w okresie dwóch lat od końca roku podatkowego, w którym nastąpiło odpłatne zbycie, przychód uzyskany ze zbycia tej nieruchomości lub tego prawa majątkowego został wydatkowany na własne cele mieszkaniowe; udokumentowane wydatki poniesione na te cele uwzględnia się do wysokości przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych”.
Dochód zwolniony należy obliczyć według następującego wzoru:
dochód zwolniony = D x W/P,
gdzie:
D – dochód ze sprzedaży,
W – wydatki na cele mieszkaniowe,
P – przychód ze sprzedaży.
Przeznaczenie dochodu ze zbycia nieruchomości na własne cele mieszkaniowe
W sytuacji gdy przychód z odpłatnego zbycia (sprzedaży) zostanie w całości przeznaczony na cele mieszkaniowe, to wówczas uzyskany z tego tytułu dochód będzie w całości korzystał ze zwolnienia od podatku dochodowego. W przypadku natomiast, gdy część przychodu uzyskanego z odpłatnego zbycia nieruchomości zostanie przeznaczona na własne cele mieszkaniowe, podatek ulegnie proporcjonalnemu zmniejszeniu.
Istotne w kontekście powyższego przepisu jest ustalenie, co należy rozumieć poprzez „własne cele mieszkaniowe”. Odpowiedź wskazuje art. 21 ust. 25 ustawy PIT, zgodnie z którym za wydatki na własne cele mieszkaniowe uważa się m.in. wydatki poniesione na:
- nabycie budynku mieszkalnego, jego części lub udziału w takim budynku, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub udziału w takim lokalu, a także na nabycie gruntu lub udziału w gruncie albo prawa użytkowania wieczystego gruntu lub udziału w takim prawie, związanych z tym budynkiem lub lokalem,
- nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub udziału w takim prawie,
- nabycie gruntu pod budowę budynku mieszkalnego lub udziału w takim gruncie, prawa użytkowania wieczystego takiego gruntu lub udziału w takim prawie, w tym również z rozpoczętą budową budynku mieszkalnego, oraz nabycie innego gruntu lub udziału w gruncie, prawa użytkowania wieczystego gruntu lub udziału w takim prawie, jeżeli w okresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 131, grunt ten zmieni przeznaczenie na grunt pod budowę budynku mieszkalnego,
- budowę, rozbudowę, nadbudowę, przebudowę lub remont własnego budynku mieszkalnego, jego części lub własnego lokalu mieszkalnego,
- rozbudowę, nadbudowę, przebudowę lub adaptację na cele mieszkalne własnego budynku niemieszkalnego, jego części, własnego lokalu niemieszkalnego lub własnego pomieszczenia niemieszkalnego
- spłatę kredytu (pożyczki) oraz odsetek od tego kredytu (pożyczki) zaciągniętego przez podatnika przed dniem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia.
W myśl art. 21 ust. 26 ustawy PIT „przez własny budynek, lokal lub pomieszczenie, rozumie się budynek, lokal lub pomieszczenie stanowiące własność lub współwłasność podatnika lub do którego podatnikowi przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub udział w takich prawach”.
Spłata kredytu zaciągniętego przez współmałżonków ze sprzedaży nieruchomości nabytej przez jednego z małżonków w spadku
W kwestii natomiast spłaty kredytu zaciągniętego przez współmałżonków ze sprzedaży nieruchomości nabytej przez jednego z małżonków w spadku, co do zasady organy podatkowe prezentują korzystne stanowisko dla podatników i akceptują możliwość uznania za własny cel mieszkaniowy wydatku na cały kredyt, a nie jedynie na połowę.
Przykładowo w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 21.02.2018 r., nr 0115-KDIT2-3.4011.33.2018.1.AD
„W treści wniosku wynika, że Wnioskodawczyni środki z odpłatnego zbycia lokalu mieszkalnego (nr 2) nabytego w drodze spadku do jej majątku odrębnego, przeznaczyła na spłatę kredytu zaciągniętego wspólnie z mężem na zakup domu (nr 1). Zawarcie umowy kredytowej i kupno domu (nr 1) miało miejsce przed sprzedażą lokalu mieszkalnego (nr 2). Zaś nabycie przez małżonków nieruchomości (nr 1) nastąpiło do majątku wspólnego. Wnioskodawczyni wraz z mężem nie korzystali ani nie korzystają z ulgi odsetkowej.
Wątpliwości Wnioskodawczyni budzi kwestia, czy spłata kredytu zaciągniętego wraz z mężem, z którym pozostaje we wspólności majątkowej, na zakup domu, ze środków uzyskanych ze zbycia otrzymanego w drodze spadku lokalu mieszkalnego, stanowiącego jej majątek odrębny, może korzystać ze zwolnienia z obowiązku zapłaty podatku dochodowego.
W tym miejscu wskazać należy, że stosunki majątkowe między małżonkami zostały uregulowane w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2017 r., poz. 682). Zgodnie z art. 31 § 1 ww. ustawy – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Jak wynika z art. 33 pkt 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
W konsekwencji, przeznaczone przez Wnioskodawczynię środki ze sprzedaży lokalu mieszkalnego nabytego w drodze spadku, stanowiącego jej majątek odrębny na spłatę zaciągniętego wspólnie z mężem kredytu na własne cele mieszkaniowe - tj. zakup budynku mieszkalnego stanowiącego przedmiot współwłasności małżeńskiej, w którym zaspokaja swoje potrzeby mieszkaniowe - korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 131 w związku z art. 21 ust. 25 pkt 2 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”.
Identycznie też Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 22.12.2017 r.. nr 0115-KDIT2-2.4011.356.2017.1.NPR:
„Uwzględniając zatem powyższe stwierdzić należy, że wydatki na spłatę kredytu zaciągniętego przez Wnioskodawczynię i Jej małżonka, z którym pozostaje we wspólności majątkowej, na zakup mieszkania w którym realizuje własne cele mieszkaniowe, przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich przesłanek wyżej opisanych, mogą być uznane za wydatki na cele mieszkaniowe, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 2 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W sytuacji zatem gdy kwota uzyskana ze sprzedaży udziału w nieruchomości stanowiącego majątek odrębny Wnioskodawczyni przeznaczona zostanie na spłatę kredytu zaciągniętego na własne cele mieszkaniowe, tj. zakup wraz z mężem na zasadzie wspólności łącznej małżeńskiej mieszkania, w którym zaspokaja swoje potrzeby mieszkaniowe, to uzyskany dochód korzystał będzie ze zwolnienia od podatku dochodowego wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w wysokości odpowiadającej spłacie ww. zobowiązania”.
Tak samo też Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 15 stycznia 2016 r., sygn. IPPB4/4511-1307/15-4/PP:
„W świetle powyższego przepisu w sytuacji, gdy przychód uzyskany ze sprzedaży udziału w lokalu mieszkalnym stanowiący majątek odrębny Wnioskodawcy, zostanie wydatkowany na spłatę kredytu zaciągniętego wspólnie przez małżonków na zakup domu objętego współwłasnością małżeńską, to przychód ten może w całości korzystać ze zwolnienia na zasadach określonych w art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Skoro więc udział w lokalu mieszkalnym, który został sprzedany, stanowił majątek odrębny Wnioskodawcy, a uzyskany ze sprzedaży tego udziału przychód Wnioskodawca chciałby przeznaczyć na spłatę kredytu zaciągniętego na własne cele mieszkaniowe, tj. zakup lokalu mieszkalnego, którego Wnioskodawca jest współwłaścicielem na zasadzie wspólności łącznej małżeńskiej i w którym zaspokaja swoje potrzeby mieszkaniowe (mieszka w tym lokalu), to w tej sytuacji nie ma przeszkód prawnych, aby przychód ten korzystał ze zwolnienia od podatku dochodowego wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dodać przy tym należy, że cel mieszkaniowy, o którym mowa powyżej zostanie spełniony w odniesieniu do całej kwoty wydatkowanej na cele wskazane w ustawie, bowiem w tym przypadku bez znaczenia pozostaje fakt, że środki pochodzące ze sprzedaży majątku odrębnego Wnioskodawcy zostaną wydatkowane na spłatę kredytu zaciągniętego przez Wnioskodawcę wspólnie z małżonkiem na zakup domu, jeśli czynność ta miała miejsce w momencie trwania związku małżeńskiego i istnienia pomiędzy małżonkami ustawowej wspólności majątkowej.
Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że wydatkowanie całości środków pieniężnych, uzyskanych ze sprzedaży udziału w lokalu mieszkalnym, stanowiącego majątek odrębny Wnioskodawcy na spłatę kredytu zaciągniętego przez Niego i żonę na zakup lokalu mieszkalnego, w którym własne cele mieszkaniowe realizuje Wnioskodawca wraz z żoną i córką, spełnia przesłanki, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i w konsekwencji uprawnia do skorzystania z przedmiotowego zwolnienia”.
Takie samo stanowisko prezentuje ostatnimi czasy Infolinia Krajowej informacji Skarbowej, gdzie można uzyskać wiadomość, że całość środków pieniężnych przeznaczonych na spłatę kredytu stanowi własne cele mieszkaniowe.
Należy jednak mieć na uwadze, że czasem zdarzają się interpretacje odmienne, np. pismo Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 06.09.2017 r., nr 0115-KDIT2-3.4010.119.2017.3.MK.
W jaki sposób należy interpretować pojęcie własnych celów mieszkaniowych?
W kwestii natomiast przeznaczenia pozostałej kwoty na budowę domu trzeba odnieść się do pojęcia własnego celu mieszkaniowego, który jest podstawowym warunkiem do skorzystania ze zwolnienia od podatku o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy PIT. Ustawodawca nie wyjaśnia, w jaki sposób należy interpretować pojęcie własnych celów mieszkaniowych, dlatego też w tym zakresie należy odnieść się do dostępnego orzecznictwa. W wyroku WSA w Gliwicach z 25.10.2017 r., sygn. akt I SA/Gl 767/17, czytamy:
„Przepis art. 21 ust. 1 pkt 131 u.p.d.o.f. nie wyjaśnia, które wydatki należy uznawać za wydatki poniesione na »własne cele mieszkaniowe«, lecz zawęża stosowanie omawianej ulgi do enumeratywnie wymienionych w art. 21 ust. 25 u.p.d.o.f. wydatków. Dopiero do tak określonego katalogu wydatków o charakterze przedmiotowym należy zastosować kwalifikator o charakterze podmiotowym wyrażający się w zwrocie »własne«. Nawiązując zaś do słownikowej definicji terminu »własny« trzeba wskazać, że oznacza on: należący do tego, o kim jest mowa, jemu właściwy, bezpośrednio go dotyczący”.
Natomiast w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 9 czerwca 2017 r., nr 0114-KDIP3-3.4011.91.2017.2.AK czytamy:
„Poprzedzenie wyrażenia »cele mieszkaniowe« przymiotnikiem »własne«, świadczy o tym, że ustawodawca przewidując podstawę do zastosowania zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 131 i dopisując ten przymiotnik, przesądził, że celem nadrzędnym jest możliwość uwzględnienia przy obliczaniu dochodu zwolnionego z opodatkowania tylko takich wydatków, które poniesione zostały na zaspokojenie "»własnych« potrzeb mieszkaniowych podatnika.
W orzecznictwie dość jednolicie przyjmuje się, że cel mieszkaniowy wiąże się z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych, przy czym chodzi tu o potrzeby mieszkaniowe w sensie obiektywnym, a zatem potrzeby przeciętnego podatnika, który o ulgę się ubiega. Zawsze bowiem centrum życiowe koncentruje się w konkretnym budynku lub lokalu mieszkalnym i ten właśnie budynek lub lokal służy zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych. Potrzeba realizacji własnych potrzeb mieszkaniowych jest najważniejszym elementem przedmiotowego zwolnienia, która powinna być zaspokojona w momencie nabycia lokalu mieszkalnego czy budynku.
Ponadto nabycie winno być ukierunkowane na zaspokojenie wyłącznie własnych celów mieszkaniowych Wnioskodawcy i nie może służyć ani realizacji celów mieszkaniowych innych osób, ani służyć uniknięciu opodatkowania poprzez dokonanie wydatku.
Nabycie budynku lub lokalu mieszkalnego ze środków ze sprzedaży innej nieruchomości a faktyczna realizacja własnych celów mieszkaniowych
W przypadku nabycia budynku lub lokalu mieszkalnego ze środków ze sprzedaży innej nieruchomości podatnik faktycznie winien w nowonabytej nieruchomości własne cele mieszkaniowe realizować, a więc mieszkać. Nie wystarczy być zatem właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości – w nieruchomości tej trzeba jeszcze faktycznie zamieszkać. Innymi słowy podatnik, który nabywa lokal lub budynek dla własnychpotrzeb ma w tym lokalu/budynku faktycznie mieszkać. Lokal/budynek, który nie jest zamieszkały przez podatnika, jest niewykorzystywany przez niego do zamieszkania lub jest wykorzystywany do innych celów niż zaspokojenie własnych potrzeb podatnika (np. zamieszkują go inne niż podatnik osoby) nie jest lokalem/budynkiem, którego zakup mógłby zostać uznany za realizację własnego celu mieszkaniowego”.
W świetle takiego wyjaśnienia nie zaspokaja swoich własnych celów mieszkaniowych osoba, która posiadając własne miejsce zamieszkania nabywa kolejne nieruchomości w celach lokaty kapitału, prowadzenia inwestycji w postaci najmu, remontu celem późniejszej ich odsprzedaży z zyskiem lub dla realizacji potrzeb mieszkaniowych innych osób, np. dzieci.
Deklaracje podatników o nabyciu budynku/lokalu w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych
Same subiektywne deklaracje podatników o nabyciu budynku/lokalu w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych nie są wystarczające do uzyskania zwolnienia podatkowego. Nie wystarczy zatem samo poczynienie wydatków mieszkaniowych, lecz konieczne jest, aby nastąpiło to jednocześnie w celu realizacji własnych potrzeb mieszkaniowych. Organy podatkowe mają prawo do własnej oceny artykułowanych przez podatników subiektywnych motywów zakupu nieruchomości mieszkalnych i późniejszych decyzji co do dalszych losów tych nieruchomości. Weryfikacji takiej dokonuje się poprzez porównanie obiektywnych faktów związanych z zakupem i późniejszym losem nieruchomości do deklarowanych motywów działania podatnika. Przy czym motywy te muszą być potwierdzone obiektywnymi faktami.
Zwolnienie dotyczy zatem realizowania przez podatnika swoich celów mieszkaniowych, czyli własnych potrzeb mieszkaniowych. W tym kontekście podstawową i elementarną kwestią jest to, że wydatkowanie pieniędzy pochodzących ze sprzedaży, aby mogło korzystać ze zwolnienia, musi nastąpić na taką nieruchomość w której podatnik będzie realizował własne cele (potrzeby) mieszkaniowe. Zatem w takiej nieruchomości należy faktycznie oraz rzeczywiście mieszkać. Mówiąc wprost musi do być „dach nad głową” dla podatnika.
W przypadku natomiast gdy środki pochodzące ze sprzedaży chce Pani przeznaczyć zarówno na spłatę kredytu mieszkania jak i na budowę domu to mamy do czynienia z dwoma celami mieszkaniowymi. Co do zasady osoba może mieć jeden „dach na głową”, tj. jedno miejsce, w którym realizuje funkcje mieszkalne. W rezultacie przeznaczenie środków zarówno na spłatę kredytu na mieszkanie, jak i jednocześnie na budowę domu zostanie przez urząd skarbowy zakwestionowane. Nie można bowiem realizować własnych celów mieszkaniowych w dwóch nieruchomościach (jest to zresztą bardzo trudne do udowodnienia i co do zasady organy podatkowe zawsze to kwestionują). W konsekwencji może Pani przeznaczyć środki pieniężne albo na budowę domu, albo na spłatę kredytu na mieszkanie.
Jeżeli chodzi natomiast o kwestię spłaty nowego kredytu, który planują Państwo zaciągnąć na budowę domu, to ewentualne przeznaczenie środków pieniężnych pochodzących ze sprzedaży nieruchomości na ten kredyt w ogóle nie daje prawa do zwolnienia, ponieważ ulga może dotyczyć wyłącznie kredytu zaciągniętego przed sprzedażą nieruchomości (w tym przypadku mamy do czynienia z kredytem zaciągniętym po sprzedaży nieruchomości).
Nota obciążeniowa
