Przesłanki ograniczenia praw rodzicielskich

Powierzenie matce wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem z jednoczesnym ograniczeniem władzy rodzicielskiej jego ojca

Czyli obecnie ojciec dziecka nie ma ograniczonych praw rodzicielskich do dziecka. Wobec tego zarówno Pani jak i ojciec dziecka macie takie same uprawnienia i obowiązki względem wykonywania władzy rodzicielskiej.

Stosownie do art. 95 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.io.), władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka z poszanowaniem jego godności i praw.

Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny (art. 95 § 3 K.r.io.).

Według art. 96 § 1 Kodeksu rodzinnego, rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.

Z Pani listu wynika, że ojciec dziecka nie wykonuje swoich obowiązków, jakie daje mu władza rodzicielska, a jednocześnie domaga się od Pani dostosowania się do jego warunków związanych z wykonywaniem władzy rodzicielskiej. Występują więc przesłanki uprawniające Panią do wystąpienia do sądu rodzinnego z wnioskiem o ograniczenie ojcu dziecka władzy rodzicielskiej.

Powierzenie Pani wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem z jednoczesnym ograniczeniem władzy rodzicielskiej jego ojca do określonych obowiązków (np. do współdecydowania w istotnych sprawach dziecka w zakresie jego edukacji, zdrowia itp.) uchroni Panią przed sytuacjami, w których, z racji tego że obojgu rodzicom przysługuje nieograniczona władza rodzicielska, pojawia się spór pomiędzy rodzicami, który i tak musiałby zostać rozstrzygnięty na drodze postępowania sądowego.

Według art. 107 § 1 K.r.i.o., jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania.

Orzeczenie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej przez obojga rodziców

Natomiast § 2 tego artykułu wskazuje, iż sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

Myślę, że w Pani sytuacji bez problemu uzyska Pani orzeczenie sądu o powierzeniu Pani wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Przemawiają za tym okoliczności, jakie występują w relacjach pomiędzy ojcem dziecka a dzieckiem.

Dziecko jest bardzo silnie związane emocjonalnie z Panią. Jak wynika z orzecznictwa sądowego i z doktryny prawa decydującym kryterium w dokonaniu wybory jednego z rodziców, któremu powinna być powierzona władza rodzicielska, jest dobro dziecka. Istotne okoliczności to np. wiek dziecka, jego związanie uczuciowe z jednym z rodziców i rodzeństwem (o ile jest). Jak stwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 21 listopada 1952 r. (sygn. akt. C 1814/52), zwłaszcza w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa jest wskazane, aby dziecko pozostawało pod opieką matki ze względu na jej konstytucję psychiczną, większą uczuciowość, skłonność do jej uzewnętrzniania oraz właściwą matce troskę o zaspokojenie potrzeb dziecka. To orzeczenie, mimo iż zostało wydane ponad 50 lat temu, jest do dnia dzisiejszego aktualne.

Wybór jednego z rodziców któremu powierza się wykonywanie władzy rodzicielskiej w pełnym zakresie

W innym orzeczeniu Sądu Najwyższego możemy przeczytać – przy wyborze jednego z rodziców, któremu powierza się wykonywanie władzy rodzicielskiej w pełnym zakresie, należy mieć na względzie kwalifikacje podmiotowe obojga rodziców, w tym także ich zdolności wychowawcze. Należy więc każdorazowo oceniać, które z nich daje lepszą gwarancję wychowania dziecka na prawego człowieka i obywatela (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 1949 r., sygn. akt. WaC 76/49, a także z dnia 26 kwietnia 1958 r., sygn. akt. 3 CR 135/58).

Istotnym w sprawie o powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej jest także wzajemny, dotychczasowy stosunek rodziców do siebie i do dziecka, a także – jako okoliczność ujemna – czy jedno z rodziców nie wpaja dziecku uczucia niechęci lub nienawiści do drugiego i jego otoczenia (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1957 r., sygn. akt. 1 CR 1045/56).

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 1981 r., sygn. akt. III CRN 155/81, wskazuje, iż sąd rozstrzygając o władzy rodzicielskiej powinien kierować się przede wszystkim dobrem dziecka oraz interesem społecznym, a nie interesem jednego czy obojga rodziców.

Z uwagi na powyższe należy stwierdzić, że nie powinna Pani w okolicznościach wskazanych w pytaniu mieć problemu z uzyskaniem korzystnego dla Pani orzeczenia o powierzeniu wykonywania władzy rodzicielskiej.

Prawo i obowiązek rodziców do kontraktów z dzieckiem

Jeżeli chodzi o kontakty rodziców z dzieckiem to prawo i obowiązek rodziców do kontraktów z dzieckiem nie wynika z władzy rodzicielskiej, co oznacza, że ograniczenie władzy rodzicielskiej, a nawet jej pozbawienie, nie jest równoznaczne z ograniczeniem ojcu prawa i obowiązku kontaktowania się z dzieckiem. Prawo i obowiązek rodziców do kontaktu z dzieckiem wypływa bezpośrednio z faktu ojcostwa lub macierzyństwa.

Zgodnie z art. 113 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.

Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (art. 113 § 2 K.r.io.).

Ustalenie sposobu kontaktów dziecka z rodzicem u którego dziecko nie mieszka na stałe

Według art. 1131 § 1 K.r.i.o., jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Natomiast art. 1132 § 1 K.r.i.o. mówi, że jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy ograniczy utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem.

Według § 2 tego artykułu, sąd opiekuńczy może w szczególności:

1. zakazać spotykania się z dzieckiem,
2. zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu,
3. zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd,
4. ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość,
5. zakazać porozumiewania się na odległość.

Z uwagi na powyższe należy stwierdzić, że podstawą ustalenia kontaktów z dzieckiem – ich terminów, miejsca i innych okoliczności jest dobro dziecka.

Sąd, rozstrzygając o kontaktach z dzieckiem, weźmie też pod uwagę interesy obojga rodziców i ich zdolności czasowe do odbywania kontaktów z dzieckiem. Orzeczenie w sprawie kontaktów z dzieckiem zawsze jest pewnym kompromisem pomiędzy oczekiwaniami obojga rodziców odnośnie ich kontaktów z dzieckiem. Sąd weźmie również pod uwagę to, jak dziecko reaguje i jak znosi kontakty z rodzicem. Oczywiście weźmie też pod uwagę związki emocjonalne dziecka z pozostałymi członkami rodziny.

Ważnym argumentem będzie to, że do tej pory kontakty ojca z dzieckiem były krótkie, dziecko nie jest przyzwyczajone do spędzania z nim dłuższych okresów czasu.

Pozbawienie ojca praw rodzicielskich

Może Pani rozważyć również opcję pozbawienia praw rodzicielskich ojca:

Sąd ma bowiem obowiązek orzec pozbawienie władzy rodzicielskiej w następujących sytuacjach (art. 111 § 1 K.r.io.):

1. jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana przez rodzica z powodu trwałej przeszkody; np. skazanie rodzica na długoletnie więzienie, wyjazd na stałe za granicę i brak zainteresowania dzieckiem; umieszczenie w zakładzie leczniczym z powodu ciężkiej i przewlekłej choroby;
2. jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej; np. znęcanie się fizyczne i psychiczne nad dzieckiem, porzucenie dziecka, molestowanie seksualne dziecka, zmuszanie dziecka do nadmiernej pracy ponad siły, nakłanianie dziecka do popełniania przestępstw;
3. jeżeli doszło do rażących zaniedbań obowiązków rodziców względem dziecka.

Jeżeli są przesłanki i będzie mogła je Pani w sądzie udowodnić, to jak najbardziej może Pani rozważyć pozbawienie ojca praw rodzicielskich.

Ponieważ Pani przebywa za granicą to rozsądne byłoby ustanowienie w Polsce profesjonalnego pełnomocnika, który reprezentowałby Pani interesy w sądzie.