Przeprowadzenie sprawy spadkowej pod nieobecność jednego ze spadkobierców

Jakie dokumenty będą potrzebne do przeprowadzenia postępowania spadkowego przed notariuszem?

Postępowanie spadkowe można przeprowadzić przed sądem lub przed notariuszem.

I. U notariusza muszą stawić się wszyscy spadkobiercy ustawowi osobiście, wówczas notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia.

Obowiązkowym warunkiem przeprowadzenia postępowania spadkowego u notariusza jest osobiste stawiennictwo jednocześnie wszystkich spadkobierców. Inaczej niż w postępowaniu sądowym, nie ma tu możliwości, aby któryś ze spadkobierców działał przez pełnomocnika.

Wykaz dokumentów niezbędnych do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia:

1. akt zgonu spadkodawcy,
2. numer PESEL spadkodawcy oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (unieważniony dowód osobisty, zaświadczenie urzędu miejskiego/gminy),
3. odpisy skrócone aktów urodzenia spadkobierców lub odpisy skrócone aktów małżeństwa spadkobierców, którzy zawarli związek małżeński i zmienili nazwisko,
4. odpis skrócony aktu małżeństwa małżonka spadkodawcy (zamiast odpisu skróconego aktu urodzenia),
5. testament spadkodawcy, jeśli taki jest.
6. od 20 lutego 2011 roku, zgodnie z treścią ustawy z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 131, 1075), notariusze sporządzający akty poświadczenia dziedziczenia zawiadamiają sąd właściwy do prowadzenia księgi wieczystej o każdej zmianie właściciela nieruchomości, dla której założona jest księga wieczysta, w związku z powyższym na spadkobiercach ciąży obowiązek wskazania wszystkich nieruchomości, których właścicielem / współwłaścicielem / użytkownikiem wieczystym / współużytkownikiem wieczystym / uprawnionym / współuprawnionym był spadkodawca poprzez wskazanie numeru księgi wieczystej nieruchomości i sądu, który tę księgę prowadzi.

Proszę liczyć się z tym, że notariusz zatrzyma złożone dokumenty.

Po przedłożeniu wskazanych dokumentów wybranemu notariuszowi trzeba się umówić z tym notariuszem na termin dokonania poświadczenia dziedziczenia – zazwyczaj termin potrzebny notariuszowi na przygotowanie tej czynności nie przekracza kilku dni. Ponieważ zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie wymaga on dodatkowego czasu dla swej skuteczności – jest skuteczny od chwili zarejestrowania go przez notariusza w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia (RAPD), co następuje bezpośrednio po jego sporządzeniu.

Ile kosztuje potwierdzenie dziedziczenia przez notariusza?

Koszty związane z notarialnym poświadczeniem dziedziczenia zależą od liczby osób stających do aktu oraz od zakresu czynności dokonywanych przez notariusza i wynoszą za:

1. protokół z otwarcia i ogłoszenia testamentu – 50 zł,
2. protokół z przyjęcia lub odrzucenia spadku (jeżeli od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) nie upłynęło sześć miesięcy, chyba że oświadczenia tej treści zostały już przez spadkobierców uprzednio złożone) – 50 zł od każdej osoby składającej oświadczenie,
3. protokół dziedziczenia – 100 zł,
4. akt poświadczenia dziedziczenia – 50 zł,
5. wypisy – w zależności od ich liczby oraz liczby stron (strona – 6 zł).

W celu wyliczenia dokładnego wynagrodzenia notariusza za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia warto skontaktować się z konkretną kancelarią notarialną.

Postępowanie spadkowe w sądzie

II. Droga sądowa

Postępowanie spadkowe można przeprowadzić także w sądzie. Jest to droga znacznie tańsza od notarialnej, ale sprawy zwykle trwają dłużej. Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym dziadku może wnieść każdy ze spadkobierców. Sądem właściwym jest sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania zmarłej.

Wniosek taki powinien zawierać:

1. imię, nazwisko i adres osoby składającej wniosek (wnioskodawca) oraz imiona, nazwiska i adresy potencjalnych spadkobierców ustawowych (uczestnicy postępowania);
2. imię i nazwisko zmarłego, datę i miejsce (miejscowość) jego śmierci oraz jego ostatnie miejsce stałego zamieszkania;
3. akt zgonu oraz inne akty stanu cywilnego wskazujące na pokrewieństwo ze zmarłym osób wskazanych we wniosku jako spadkobierców.

Do wniosku należy dołączyć:

• odpis wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania;
• odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych;
• odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet i mężczyzn zamężnych;
• odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy;
• oświadczenia o przyjęciu, odrzuceniu spadku lub zrzeczeniu się dziedziczenia (jeśli były składane).

Do wniosku należy również dołączyć odpisy wniosku w ilości odpowiadającej liczbie uczestników postępowania. Odpisy aktów stanu cywilnego – muszą być nie starsze niż sprzed 3 miesięcy.

Wniosek należy opłacić znakami opłaty sądowej lub przelewem w kwocie 50 zł.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku. Sąd na tym etapie nie dzieli jeszcze spadku między spadkobierców, a jedynie ustala, kto jest spadkobiercą i w jakiej części dziedziczy.

Są zatem do wyboru dwie drogi: notarialna albo sądowa. Postępowanie przed notariuszem jest droższe, ale wszystko można załatwić bardzo szybko, praktycznie w jeden dzień, natomiast postępowanie przed sądem jest tańsze, ale trwa dłużej. Ważne jest również to, że przed notariuszem muszą się stawić wszyscy spadkobiercy osobiście. Przed sądem obowiązkowe stawiennictwo otrzymuje zwykle tylko wnioskodawca, natomiast pozostali uczestnicy mają stawiennictwo nieobowiązkowe. Ponadto przed sądem uczestnicy postępowania mogą być reprezentowani przez pełnomocników.

Kto może być pełnomocnikiem strony na sprawie spadkowej?

W myśl art. 87 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.

Ustanowienie pełnomocnika do doręczeń pism za granicę

Osoba przebywająca za granicą musi ustanowić pełnomocnika do doręczeń w Polsce, bowiem sąd nie będzie doręczał jej pism za granicę. Zadaniem pełnomocnika do doręczeń jest odbieranie korespondencji z sądu kierowanej do osoby, którą reprezentuje i tylko to. Nie może reprezentować tej osoby przed sądem. Jeżeli osoba będąca za granicą chciałaby, aby pełnomocnik reprezentował ją przed sądem, musi ustanowić takiego, o którym mowa we wskazanym wyżej przepisie art. 87 § 1 K.p.a.

Pełnomocnictwo procesowe

Pełnomocnictwo procesowe nie wymaga formy notarialnej lub poświadczonej urzędowo. Może zostać ono udzielone w formie zwykłej pisemnej lub być złożone ustnie do protokołu.

Wraz ze złożeniem wniosku do sądu powinno zostać także złożone pełnomocnictwo. Może się zdarzyć, że sąd zażąda uwierzytelnienia pełnomocnictwa (ale wyłącznie wówczas, gdyby miał jakieś wątpliwości). Gdyby tak się stało, to osoba przebywająca za granicą powinna udać się do konsula RP lub zagranicznego notariusza w celu poświadczenia podpisu na pełnomocnictwie.

Poświadczenie własnoręczności podpisu następuje poprzez złożenie podpisu w obecności konsula, który potwierdza tożsamość osoby składającej podpis na podstawie okazanego dokumentu tożsamości.

Jeżeli osoba ta poświadczyłaby własnoręczność podpisu u notariusza, a nie u konsula, to wówczas trzeba uzyskać także klauzulę Apostille, wydawaną przez odpowiednie organy w kraju pobytu.