Przeniesienie majątku spółki cywilnej do działalności jednoosobowej

Wystąpienie jednego ze wspólników z dwuosobowej spółki cywilnej

W przypadku spółki cywilnej dwuosobowej wystąpienie jednego ze wspólników powoduje rozwiązanie spółki. Należałoby zatem zastosować reguły likwidacji, o których mowa w Kodeksie cywilnym. Jednak skoro jeden ze wspólników zamierza działalność kontynuować, to proste reguły o zwrocie wkładów nie będą miały zastosowania. Nie warto, w mojej ocenie, tego robić.

W praktyce proponuje się dwa możliwe rozwiązania:

• rozwiązanie spółki, a następnie zbycie lub wprowadzenie składników majątku pozostałego po rozwiązanej spółce do działalności zarejestrowanej przez jednego ze wspólników,
• zarejestrowanie działalności jednoosobowej przez jednego ze wspólników, sprzedaż majątku spółki do nowo zarejestrowanej działalności, a następnie rozwiązanie spółki.

Rozwiązanie spółki na mocy porozumienia

Czyli, niezależnie od wszystkiego warto, by wspólnik założył własną działalność gospodarczą o zakresie działalności zbliżonym do zakresu działania spółki. Najpierw jednak drugi wspólnik musi wypowiedzieć umowę spółki stosownie do treści łączącej Państwa umowy lub zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego. Oczywiście zawsze wspólnicy mogą rozwiązać spółkę na mocy własnego porozumienia. W uchwale o rozwiązaniu spółki można wskazać późniejszą datę likwidacji.

Art. 869 Kodeksu cywilnego stanowi, że „jeżeli spółka została zawarta na czas nie oznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić wypowiadając swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego”. Jednak „z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony”. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne. 

U Państwa, jak rozumiem, będzie można zastosować porozumienie – zgodną decyzję o rozwiązaniu umowy spółki. Podstawą podziału majątku spółki powinna być więc umowa o rozwiązaniu spółki, w której określone zostaną zasady podziału współwłasności łącznej rzeczy stanowiących majątek spółki. Umowa ta będzie podstawą do sporządzenia umowy przyniesienia własności udziałów w rzeczy ze wspólnika występującego na rzecz drugiego wspólnika. 

Następnie należy sporządzić spis z natury na dzień likwidacji, który będzie obejmował towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, wyroby gotowe, braki i odpadki, dla ustalenia dochodu wspólników uzyskanego do dnia rozwiązania spółki, z uwzględnieniem różnic remanentowych.

Konsekwencje obu sposobów uregulowania sytuacji należy rozpatrywać pod kątem skutków dotyczących podatku dochodowego oraz podatku od towarów i usług związanych z przeniesieniem na przedsiębiorcę prowadzącego jednoosobową działalność składników majątku wspólników spółki cywilnej w związku z jej likwidacją, a kontynuacją działalności.

Konsekwencje rozwiązania spółki cywilnej w zakresie podatku dochodowego

W przypadku rozwiązania spółki i zbycia majątku na rzecz jednego ze wspólników trzeba pamiętać, że od 1 stycznia 2011 r. przychodem z działalności gospodarczej są również przychody z odpłatnego zbycia składników majątku otrzymanych w związku z likwidacją spółki niebędącej osobą prawną, chyba że zbycie to nastąpi po upływie 6 lat od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła likwidacja, i nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej. Do przychodów tych nie zalicza się natomiast środków pieniężnych otrzymanych przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu likwidacji takiej spółki. Kwestia ta jest uregulowana w art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zatem otrzymanie przez każdego ze wspólników środków pieniężnych stanowiących nadwyżkę ponad dochód obliczony zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie będzie podlegało opodatkowaniu.

Natomiast jeśli w związku z likwidacją spółki jeden ze wspólników dokona odpłatnego zbycia składników majątku na rzecz drugiego ze wspólników, który prowadził będzie indywidualną działalność gospodarczą (kontynuację działalności spółki), to dla pierwszego z nich będzie to przychód z działalności gospodarczej. Chodzi oczywiście o składniki powstałe przy likwidacji spółki. W takim przypadku przychód ten będzie podlegał podatkowi od dochodu.

Konsekwencje likwidacji spółki cywilnej w zakresie podatku od towarów i usług

Na mocy art. 14 ustawy o podatku od towarów i usług zawsze w sytuacji likwidacji spółki cywilnej opodatkowane podatkiem VAT są towary pozostałe po likwidacji. Przez towary takie rozumie się towary w rozumieniu przepisu art. 2 pkt 6 ustawy o VAT, zatem również środki trwałe (w tym budynki, budowle i grunty) i inne, oprócz towarów handlowych i wyrobów własnych, składniki majątku spółki.

Takie towary ujmuje się w spisie z natury (odrębnym od spisu dla potrzeb podatku dochodowego), sporządzonym na dzień likwidacji, ale obejmuje się tym spisem tylko te towary, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Postępowanie takie jest zgodne z brzmieniem art. 14 ustawy o podatku dochodowym od towarów i usług.

Reasumując, w przypadku zastosowania pierwszej metody spółka, która podlega likwidacji, uiszcza podatek należny od spisu wycenionego według cen nabycia, a nie rzeczywistej wartości składników majątku na dzień likwidacji. Wspólnicy mogą zbywać składniki majątku likwidowanej spółki przez 12 miesięcy od dnia likwidacji, nie płacąc podatku. Podatek zapłacony nie zostanie jednak odzyskany jak w przypadku powstania kosztów u wspólnika, który zamierza dalej prowadzić działalność.

Zastosowanie drugiej metody kontynuacji działalności w formie jednoosobowej działalności gospodarczej spowoduje, że – ponieważ spółka sprzeda swój majątek jeszcze przed dniem likwidacji – spis z natury wykaże, iż majątek ma wartość zero. Podatek, jaki należy wówczas uiścić od sprzedaży zostanie obliczony od ceny transakcji. Ta będzie z reguły niższa niż cena nabycia. Taki podatek będzie podatkiem naliczonym u nabywcy, przez co niejako będzie podlegał odzyskaniu. 

Zbycie przedsiębiorstwa spółki jeszcze przed rozwiązaniem spółki

Rozważając jednak rozwiązanie najbliższe Państwa potrzebom, należy skupić się na możliwości zbycia przedsiębiorstwa spółki jeszcze przed rozwiązaniem spółki.

„Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

5) koncesje, licencje i zezwolenia;

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

8) tajemnice przedsiębiorstwa;

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej”.

Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

Zanim zatem zostanie rozwiązana spółka, należy zbyć przedsiębiorstwo prowadzone przez spółkę wspólnikowi prowadzącemu działalność gospodarczą. Spółka nie osiąga wówczas dochodu. Jej remanent likwidacyjny wyniesie zero.

Artykuł 6 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług stanowi, iż przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Tym samym sama darowizna taka nie podlega opodatkowaniu VAT-em.