Przeliczenie emerytury górniczej

Pan Franciszek jest na emeryturze górniczej. W zeszłym roku skorzystał z art. 110a i przeliczono ponownie jego emeryturę. Przy tej okazji dla sprawdzenia kryteriów art. 110a obliczono wskaźnik podstawy 257%, ale tu pan Franciszek dodaje, że można było dobrać niższy, np. 250,1%, i kryteria zostałyby spełnione. Jego emerytura została obliczona według wskaźnika 250%. Złożył ponownie wniosek o przeliczenie emerytury górniczej, gdyż uważał, że można wyliczyć współczynnik wyższy od 250% (według art. 110) z 20 wybranych lat. ZUS natomiast twierdzi, że współczynnikiem porównawczym jest tu 257%, a do takiego rzeczywiście pan Franciszek lat nie znajduje, ale już do 250,1% tak. Pan Franciszek poprosił o przeanalizowanie jego przypadku, co uczyniliśmy w ograniczonym zakresie, nie dysponując dokumentacją w sprawie.

Zasady przeliczania emerytury górniczej

Mam nadzieję, że ta ogólna odpowiedź na pytanie mimo wszystko rozwieje wątpliwości pana Franciszka.

Zgodnie z art. 110a ustawy o emeryturach i rentach z FUS wysokość emerytury oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15, z uwzględnieniem art. 110 ust. 3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przed zastosowaniem ograniczenia, o którym mowa w art. 15 ust. 5, jest wyższy niż 250%. (ust. 1). Ustalenie wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 może nastąpić tylko raz (ust. 2).

Uzasadnienie ustawy z dnia 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wprowadzającej art. 110a ustawy emerytalnej, stwierdza, że daje ona możliwość ponownego obliczania wysokości emerytury osobom, które są aktywne zawodowo po uzyskaniu prawa do tego świadczenia. Osoby, których zarobki przed 1999 r. kształtowały się nawet na poziomie wyższym niż 250% przeciętnego wynagrodzenia, opłacały przed 1 stycznia 1999 r. składki od pełnego, osiąganego wynagrodzenia. Składki te były znacząco wyższe od przeciętnych składek, a mimo tego wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ograniczano do 250% przeciętnego wynagrodzenia.

Wskaźnik wymiaru 250%

Podstawę wymiaru świadczenia oblicza się, mnożąc wskaźnik wysokości tej podstawy (wypadkowa zarobków ubezpieczonego z lat kalendarzowych wskazanych do jej ustalenia i przeciętnych płac z tych lat) przez aktualną kwotę bazową. Wymagany do tego przeliczenia warunek legitymowania się wskaźnikiem podstawy wymiaru emerytury przekraczającym 250% nie oznacza, że ZUS właśnie taki przyjmie do ustalenia podstawy. Tak jak w każdym innym przypadku zostanie on ograniczony do 250%. Przy ustalaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury porównuje się faktyczne relacje zarobków w danym roku kalendarzowym z przeciętnym wynagrodzeniem określonym dla tego roku. Następnie do obliczenia wysokości świadczenia wyliczony wskaźnik ogranicza się do 250%

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 listopada 2016 r., sygn. akt III AUa 771/16: „emerytura górnicza, do której nabył [przypis red. ubezpieczony] prawo z dniem 3 września 1988 r., jak każda tego typu emerytura, nie była obliczana przy zastosowaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru, co wyraźnie wynika z treści decyzji z dnia 27 listopada 1989 r. o jej przyznaniu. Wskaźnik ten zastosowano dopiero w decyzji z dnia 14 maja 2014 r., którą przyznano mu z dniem 1 kwietnia 2014 r. prawo do emerytury po osiągnięciu przez niego powszechnego wieku emerytalnego. Obliczony wówczas wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, wynoszący 394,69%, został ograniczony do 250%, zgodnie z powołanym wyżej przepisem art. 15 ust. 5 ustawy emerytalnej”.

Ponowne przeliczenie emerytury powszechnej

Skoro zatem wskaźnik wysokości podstawy wymiaru (wwpw) miał zastosowanie wyłącznie do ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonego, uzyskanej po osiągnięciu przez niego powszechnego wieku emerytalnego, a nie do emerytury górniczej, której nie oblicza się przy jego użyciu, przeto tylko owa „emerytura powszechna” może być przeliczana w oparciu o przepis art. 110a ustawy emerytalnej. Na jego podstawie nie sposób zatem przeliczyć emerytury górniczej.

Zgodnie z brzmieniem tego przepisu przeliczenia świadczenia należy dokonać „z uwzględnieniem art. 110 ust. 3 ustawy emerytalnej”. Przewiduje on, iż okres ostatnich 20 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1, obejmuje okres przypadający bezpośrednio przed rokiem, w którym zgłoszono wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia, z uwzględnieniem art. 176. Przepis art. 15 ust. 1 tej ustawy stanowi tymczasem, iż podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Osoby, których zarobki przed 1999 r. kształtowały się nawet na poziomie wyższym niż 250% przeciętnego wynagrodzenia, opłacały przed 1 stycznia 1999 r. składki od pełnego osiąganego wynagrodzenia, które były wielokrotnie wyższe od przeciętnych składek, a mimo tego wwpw ograniczano do 250% przeciętnego wynagrodzenia. W założeniu ustawodawcy dodanie art. 110a ustawy emerytalnej miało uzupełnić istniejące rozwiązania o przepisy umożliwiające jednorazowe przeliczenie emerytury w przypadku osób, które osiągały stosunkowo wysokie zarobki (wskaźnik podstawy wymiaru na poziomie ponad 250%) i odprowadzały przed 1 stycznia 1999 r. wysokie składki emerytalne.

Podstawowa metoda przeliczenia emerytury zawarta w art. 110a

Ponownego ustalenia emerytury na podstawie art. 110a ustawy emerytalnej można dokonać tylko raz. W przypadku, gdy emeryt zgłosi kolejny wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru emerytury, ZUS dokona przeliczenia wyłącznie na podstawie art. 110 bądź 111 tej ustawy, jeżeli wnioskodawca spełni warunki określone w tych przepisach.

Podstawowa metoda przeliczenia emerytury zawarta w art. 110 może być brana pod uwagę, jeśli do ponownego jej ustalenia emeryt wskazuje zarobki z:

1. dziesięciu kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatniego 20-lecia przypadającego przed rokiem złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia lub
2. 20 dowolnych lat z całego okresu ubezpieczenia sprzed roku zgłoszenia wniosku.

ZUS dokona tego przeliczenia, stosując nową kwotę bazową (obowiązującą w dniu zgłoszenia wniosku o przeliczenie podstawy), jeśli:

• nowo wskazane przez emeryta wynagrodzenia przynajmniej częściowo przypadają po przyznaniu świadczenia oraz
• wskaźnik z nowo wskazanego okresu jest wyższy od obliczonego poprzednio.

Z opisu przedstawionego przez pana Franciszka wynika, że na podstawie art. 110a ustawy ZUS obliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury i wyniósł on 257%, zatem wskaźnik ten był zapewne wyższy od obliczonego na podstawie art. 110 ustawy.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 listopada 2016 r., sygn. akt III AUa 771/16