Przekształcenie spółki jawnej w działalność jednoosobową

Proces rozwiązania spółki jawnej

W opisanej przez Panią sytuacji niezbędne jest rozwiązanie spółki jawnej.

W celu rozwiązania spółki konieczne jest powzięcie jednomyślnej uchwały przez wszystkich wspólników.

Po powzięciu uchwały wspólników o rozwiązaniu spółki należy przeprowadzić jej likwidację (art. 67-85 Kodeksu spółek handlowych – w skrócie K.s.h.), chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki (jeżeli umowa spółki przewiduje obligatoryjne przeprowadzenie likwidacji, inny sposób zakończenia działalności spółki jest możliwy dopiero po zmianie umowy spółki).

Zgodnie z art. 74 § 1 K.s.h. „do sądu rejestrowego należy zgłosić: otwarcie likwidacji, nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki”. Do zgłoszenia należy dołączyć złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów likwidatorów. Likwidatorami są wszyscy wspólnicy. Wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Uchwała wymaga jednomyślności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Likwidatorzy powinni zakończyć bieżące interesy spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku.

Z majątku spółki spłaca się przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawia się odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych. Pozostały majątek dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. W przypadku braku stosownych postanowień umowy spłaca się wspólnikom udziały. Nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku. Rzeczy wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca się wspólnikowi w naturze.

Jeżeli jednak majątek spółki nie wystarcza na spłatę udziałów i długów, niedobór dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy, a w przypadku ich braku – w stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczą w stracie. W przypadku niewypłacalności jednego ze wspólników przypadającą na niego część niedoboru dzieli się między pozostałych wspólników w takim samym stosunku.

Zgłoszenie likwidacji spółki do KRS

Otwarcie likwidacji należy zgłosić do KRS, co wiąże się z dodatkowymi kosztami.

Jeżeli umowa spółki jawnej przewiduje obligatoryjne przeprowadzenie likwidacji, wówczas aby rozwiązać spółkę bez przeprowadzenia likwidacji, konieczne jest dokonanie zmiany umowy.

Zarówno otwarcie likwidacji, jak i rozwiązanie spółki wspólnicy muszą zgłosić do KRS. Właściwe formularze (KRS-Z61, KRS-X2) dostępne są m.in. w sądzie rejestrowym.

Razem z wnioskiem o wykreślenie wpisu spółki jawnej z KRS konieczne jest wyrejestrowanie z rejestru REGON (na druku RG-2) oraz złożenie zgłoszenia aktualizacyjnego NIP-2.

Następnie należy dokonać wyrejestrowania w urzędzie skarbowym VAT-R i w ZUS (wyrejestrowanie spółki jako płatnika – ZUS ZWPA i ubezpieczonych – ZUS ZWUA).

NIP spółki jawnej jest inny niż NIP osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. W momencie rozwiązania spółki nie można posługiwać się już jej NIP-em.

Przy likwidacji spółki i przejęciu jej majątku przez jednego z jej wspólników istotne są skutki podatkowe.

Likwidacja spółki a skutki w zakresie VAT

Zgodnie z art. 14 ustawy o VAT w przypadku rozwiązania spółki jawnej opodatkowaniu VAT podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów – przy czym powyższego nie stosuje się do podatników zwolnionych od podatku i do towarów, w stosunku do których nie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

W przedstawionej sytuacji wspólnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów na dzień rozwiązania spółki. Podatnicy są także obowiązani załączyć (do deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu) informację o dokonanym spisie z natury, o ustalonej na jego podstawie wartości i o kwocie podatku należnego.

Obowiązek podatkowy powstaje w dniu rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

Dostawa towarów dokonywana przez byłych wspólników spółek, której przedmiotem są towary objęte spisem z natury, podlega zwolnieniu od podatku VAT przez okres 12 miesięcy od dnia rozwiązania spółki, pod warunkiem rozliczenia podatku od towarów objętych spisem z natury.

Powyższe powoduje, że od strony VAT posiadanie przez spółkę dużego majątku w momencie jej likwidacji może okazać się niekorzystne ze względu na konieczność jednorazowej zapłaty podatku VAT. Wspólnicy powinni więc rozważyć, czy bardziej im się opłaca zapłacić podatek od likwidacji, czy też odsprzedać majątek spółki wspólnikowi przed jej rozwiązaniem. W takim wypadku VAT należny od sprzedaży dokonanej przez spółkę stanie się VAT naliczonym u wspólnika, a w konsekwencji zostanie mu zwrócony.

Skutki w zakresie podatku dochodowego

Zgodnie z art. 24 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w razie rozwiązania spółki jawnej sporządza się wykaz składników majątku na dzień likwidacji działalności gospodarczej. Wykaz powinien zawierać co najmniej następujące dane: liczbę porządkową, określenie (nazwę) składnika majątku, datę nabycia składnika majątku, kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku oraz kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów, wartość początkową, metodę amortyzacji, sumę odpisów amortyzacyjnych oraz wysokość wypłaconych środków pieniężnych należnych wspólnikom z tytułu udziału w spółce niebędącej osobą prawną na dzień wystąpienia lub likwidacji.

Środki pieniężne otrzymane przez wspólników z tytułu likwidacji spółki jawnej w ogóle nie stanowią przychodu (art. 14 ust. 3 pkt 10 cytowanej ustawy), natomiast inne składniki majątku otrzymane z tytułu likwidacji wyżej wymienionej spółki będą opodatkowane jako przychody z działalności gospodarczej, ale tylko w przypadku ich odpłatnego zbycia przed upływem sześciu lat od dnia rozwiązania spółki.

Przejęcie majątku spółki przez jednego ze wspólników

Jeżeli chodzi o najkorzystniejszy, z punktu widzenia obciążeń podatkowych, sposób przejęcia majątku spółki przez Pani męża, można wziąć pod uwagę następujące rozwiązania:

1. Odsprzedaż składników majątku spółki na rzecz Pani męża przed rozwiązaniem spółki

W takiej sytuacji spółka wystawi Pani mężowi fakturę VAT, w której wykaże cenę odsprzedawanych towarów wraz z podatkiem.

Spółka będzie miała podatek należny, zaś Pani mąż naliczony (do odliczenia lub zwrotu).

Spółka osiągnie przychód, zaś Pani mąż – koszt uzyskania przychodu.

Darowizna składników majątku spółki

2. Darowizna składników majątku spółki pozostałych po likwidacji przez byłych wspólników na rzecz Pani męża po rozwiązaniu spółki

Jeżeli darowane towary zostaną rozliczone w ramach spisu z natury, zaś darowizna zostanie dokonana w ciągu 12 miesięcy po likwidacji, transakcja nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT.

Darowizna dokonana przez Panią na rzecz męża będzie korzystała ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn (po spełnieniu warunków określonych w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn).

Darowizna dokonana przez Pani ojca na rzecz męża będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn według zasad przewidzianych dla I grupy podatkowej.

Wygaszanie spółki

3. Stopniowe wygaszanie spółki

Polega na wyprzedaży majątku ruchomego spółki bez dokonywania nowych zakupów (nowe zakupy dokonywane by były już na wspólnika, który ma dalej prowadzić działalność gospodarczą) – tak aby na dzień likwidacji w spółce nie pozostały żadne towary.

Złożoność zagadnienia powoduje, że w krótkim opracowaniu nie sposób uwzględnić wszystkich aspektów. Wskazanie najkorzystniejszego dla Pani rozwiązania możliwe byłoby po dokonaniu dogłębnej analizy dokumentacji podatkowej spółki w celu m.in. ustalenia wartości majątku spółki, kwoty podatku VAT, którego zaplata byłaby konieczna w razie rozwiązania spółki.

Jeżeli natomiast chodzi o kwestię darowizny udziałów w spółce, to zgodnie z art. 10 § 1 K.s.h. „ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi”. Z kolei art. 10 § 2 K.s.h. stanowi, że „ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej”.

Na gruncie tych przepisów zbywanie udziałów w spółkach osobowych (w tym – w spółkach jawnych) jest możliwe, jeśli spełnione są dwa warunki. Po pierwsze – umowa spółki przewiduje taką możliwość. Po drugie – jeśli umowa nie stanowi inaczej, uzyskana została pisemna zgoda wszystkich pozostałych wspólników (umowa spółki może wprowadzać surowsze wymogi, np. wymagać formy aktu notarialnego dla zgody pozostałych wspólników lub też przeciwnie – rezygnować z tego wymogu pisemnej zgody).

Z treści pytania nie wynika, czy umowa spółki jawnej przewiduje możliwość zbywania ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej (czyli pozwala na zbywanie udziałów przez wspólników). Jeśli umowa spółki nie przewiduje możliwości zbywania ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej – przed zbyciem udziałów konieczna jest stosowna zmiana umowy spółki. Ponadto jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej, przed zbyciem udziałów niezbędne jest uzyskanie zgody drugiego wspólnika spółki jawnej.

Na podstawie art. 10 § 1 K.s.h. przyjmuje się, że ogół praw i obowiązków wspólnika (udział) zawsze jest przenoszony jako niepodzielna (nierozłączna) całość. Nie można zatem przekazać np. 50% swojego udziału w spółce mężowi.

Zmiana umowy spółki jawnej

Każda zmiana umowy spółki jawnej wymaga rejestracji w KRS.

Zgodnie z art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym „wniosek o wpis do Rejestru powinien być złożony nie później niż w terminie 7 dni od dnia zdarzenia uzasadniającego dokonanie wpisu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”.

Darowizna udziałów w spółce jawnej podlega – jako nabycie praw majątkowych wykonywanych na terytorium Polski – opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. W przedstawionej sytuacji będzie jednak mogło znaleźć zastosowanie zwolnienie od podatku, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zwolnienie to będzie możliwe, jeśli w terminie 6 miesięcy od dnia dokonania darowizny mąż zgłosi nabycie udziałów składając właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie SD-Z2 .