Przekształcenie firmy przed emeryturą, sprzedaż czy dzierżawa zorganizowanej części przedsiębiorstwa?

Zorganizowana część przedsiębiorstwa

Tak, na gruncie polskiego prawa możliwe są obie opcje, tzn. możliwe jest zarówno zbycie części przedsiębiorstwa, jak i dzierżawa części przedsiębiorstwa.

Zgodnie z art. 5a pkt 4 ustawy PIT oraz art. 2 pkt 27e ustawy VAT, gdy mowa o zorganizowanej części przedsiębiorstwa – oznacza to organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

W konsekwencji część usługowa może odgrywać rolę zorganizowanej części przedsiębiorstwa, ponieważ zespół składników może w tym przypadku służyć do samodzielnego prowadzenia działalności gospodarczej. Jeżeli chodzi o skutki podatkowe, to będą one inne w zależności od tego, czy mamy do czynienia ze sprzedażą, czy z dzierżawą.

Zgodnie z art. 55² Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) „czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych”. Taki zapis oznacza, że również w świetle prawa cywilnego przedmiotem czynności prawnej może być część przedsiębiorstwa.

Sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa

Jak wynika z art. 6 pkt 1 ustawy VAT, opodatkowaniu podatkiem VAT nie podlega transakcja zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa. To oznacza, że przy sprzedaży nie wystąpi podatek VAT.

Analogicznych przepisów brak natomiast na gruncie podatku PIT, co oznacza, że zbycie powinno być potraktowane jako sprzedaż osobno każdego składnika wchodzącego w zakres ZCP (z podziałem na nieruchomości oraz ruchomości). Powstały z tego tytułu dochód (różnica pomiędzy przychodem ze sprzedaży a kosztami podatkowymi) będzie zaliczany do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, tj. art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT jako przychód z odpłatnego zbycia składników majątku firmowego (art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy PIT).

Dzierżawa zorganizowanej części przedsiębiorstwa

Jak wskazał SA w Warszawie w wyroku z 12.03.2010 r., sygn. akt I ACa 954/09, zawarcie umowy dzierżawy mającej za przedmiot przedsiębiorstwo jest dopuszczalne. Do oceny powstałego stosunku obligacyjnego stosuje się wówczas przepisy Kodeksu cywilnego właściwe dzierżawie (por. art. 709 K.c.), co oznacza, że dzierżawca staje się uprawniony do używania rzeczy wchodzących w skład przedsiębiorstwa i pobierania pożytków przynoszonych przez to przedsiębiorstwo za zapłatą umówionego czynszu na rzecz wydzierżawiającego (art. 693 § 1 K.c.).

W przypadku, gdy w dzierżawę odda Pan część przedsiębiorstwa, to w takim przypadku przychód z tytułu dzierżawy będzie przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 11 ustawy PIT. W takim przypadku nie ma potrzeby „wyprowadzania” ZCP z majątku firmowego. Jak czytamy w interpretacji Dyrektora IS w Bydgoszczy z 4.01.2017 r., nr 0461-ITPB1.4511.837.2016.2.MP:

„Po zawarciu umowy dzierżawy Wnioskodawczyni w ramach działalności gospodarczej świadczy jedynie usługę wydzierżawiania przedmiotowego przedsiębiorstwa, nie prowadzi działalności gospodarczej w żadnym innym zakresie. Umowa dzierżawy została zawarta w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.

Wnioskodawczyni zaklasyfikowała przedmiot prowadzonej przez siebie obecnie działalności związanej z wydzierżawieniem przedsiębiorstwa do pozycji 77.39, czyli »Wynajem i dzierżawa pozostałych maszyn i urządzeń oraz dóbr materialnych, gdzie indziej niesklasyfikowanych, bez obsługi«.

Jak bowiem wynika z wniosku, do zawarcia umowy dzierżawy doszło w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej. Składniki majątku podlegające dzierżawie nie zostały wycofane z działalności gospodarczej Wnioskodawczyni, nastąpi natomiast zmiana sposobu ich wykorzystania, w której wyniku przedmiotem działalności gospodarczej Wnioskodawczyni nie będzie już świadczenie usług restauracyjnych, lecz świadczenie usług dzierżawy (Wnioskodawczyni dokonała również zmiany wpisu do CEIDG z uwzględniającej nowy charakter prowadzonej działalności). W skład wydzierżawionego przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość – budynek restauracyjny”.

Na gruncie podatku VAT dzierżawa nie korzysta z treści art. 6 pkt 1 ustawy VAT. Dzierżawa nie prowadzi bowiem do zbycia ZCP. W konsekwencji wynagrodzenie z tytułu dzierżawy zorganizowanej części przedsiębiorstwa będzie podlegać pod regulacje ustawy VAT jako odpłatne świadczenie usług.

Forma zbycia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa

Na koniec należy odnieść się do formy zbycia lub wydzierżawienia. Otóż jak podaje art. 75¹ K.c.:

„§ 1. Zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

§ 2. Zbycie przedsiębiorstwa należącego do osoby wpisanej do rejestru powinno być wpisane do rejestru.

§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w wypadku wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub ustanowienia na nim użytkowania.

§ 4. Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom o formie czynności prawnych dotyczących nieruchomości”.

Zasadniczo umowa zbycia lub wydzierżawienia powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Natomiast jeżeli przedmiotem zbycia jest ZCP obejmująca też nieruchomość, to umowa musi mieć formę aktu notarialnego, ponieważ dla sprzedaży nieruchomości (czyli umowy przenoszącej własność) Kodeks cywilny zastrzega formę notarialną pod rygorem nieważności (art. 158 K.c.).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350

2. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535

3. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

4. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 12.03.2010 r., sygn. akt I ACa 954/09