Przekazanie utargu pracodawcy poprzez umieszczenie pieniędzy w sejfie

Obowiązek powierzania mienia

W Pana przypadku przede wszystkim istotne jest, czy ma Pan w obowiązku powierzanie mienia, czyli gotówki, w myśl Rozdziału II Działu V Kodeksu pracy, czyli art. 124–127:

„Art. 124 [Mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się]

§ 1. Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się:

1) pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,

2) narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,

odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu.

§ 2. Pracownik odpowiada w pełnej wysokości również za szkodę w mieniu innym niż wymienione w § 1, powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się.

§ 3. Od odpowiedzialności określonej w § 1 i 2 pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia”.

Są to dodatkowe obowiązki pracownicze, poza innymi wynikającymi z zakresu obowiązków, powierzone osobną umową, zgodnie z art. 125:

„Art. 125 [Umowa o współodpowiedzialności materialnej]

§ 1. Na zasadach określonych w art. 124 pracownicy mogą przyjąć wspólną odpowiedzialność materialną za mienie powierzone im łącznie z obowiązkiem wyliczenia się. Podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o współodpowiedzialności materialnej, zawarta przez pracowników z pracodawcą na piśmie pod rygorem nieważności.

§ 2. Pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną odpowiadają w częściach określonych w umowie. Jednakże w razie ustalenia, że szkoda w całości lub w części została spowodowana przez niektórych pracowników, za całość szkody lub za stosowną jej część odpowiadają tylko sprawcy szkody”.

Taka umowa, ale i Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 10.10.1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu, będą określać szczegółowe warunki i procedury stosowane przy czynnościach związanych z mieniem powierzonym.

Odpowiedzialność pracownika za szkodę finansową

Co do zasady jednak przy takim stanie prawnym pracownik odpowiada za szkodę w pełnej wysokości i musi zwrócić wykazany niedobór. Może to być także podstawa do wytoczenia przeciwko niemu powództwa o zapłatę, gdyby zwrot nie nastąpił oraz do rozwiązania umowy o pracę (w zależności od stanu faktycznego, także bez wypowiedzenia.) W takich sytuacjach przysługuje odwołanie do sądu pracy (gdy rozwiązanie umowy o pracę) lub uczestnictwo w postępowaniu cywilnym (także sprzeciw od nakazu zapłaty). Takie środki trzeba jednak ocenić w zależności od konkretnego stanu faktycznego.

Zasada odpowiedzialności z Kodeksu pracy

Gdy brak ww. umowy o współodpowiedzialności materialnej, można przyjąć podstawową zasadę odpowiedzialności, według Rozdziału I Działu V Kodeksu pracy, czyli art. 114–123:

„Art. 114 [Bezprawność; wina] Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w przepisach niniejszego rozdziału.

Art. 115 [Szkoda; związek przyczynowy] Pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.

Art. 116 [Ciężar dowodu] Pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody.

Art. 117 [Wyłączenie odpowiedzialności]

§ 1. Pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia.

§ 2. Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka”.

A więc, jeżeli szkoda zostanie Panu wykazana przez pracodawcę i nikt, także pracodawca, się do niej nie przyczynił (może się Pan tak bronić w myśl art. 117), to będzie Pan za nią odpowiadał, ale zgodnie z art. 119 tylko do wysokości trzykrotnego wynagrodzenia.

„Art. 119 [Wysokość odszkodowania] Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody”.

Tutaj konsekwencje pozafinansowe, czyli wynikające z Kodeksu pracy lub powództw cywilnych, mogą być identyczne jak przy mieniu powierzonym.

Oczywiście, można także pamiętać o możliwości popełnienia przestępstwa, ale to także zależy od stanu faktycznego i kwalifikacji czynu. Może to być np. art. 284 Kodeksu karnego:

„Art. 284 [Przywłaszczenie]

§ 1. Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Kto przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej, sprawca

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 4. Jeżeli przywłaszczenie nastąpiło na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego”.

Protokołowanie stanu kasy

Jak wspomniałem, procedury przy mieniu powierzonym, powinny przewidywać konkretne czynności postępowania z gotówką, a zatem moim zdaniem np. dokonanie inwentaryzacji kasy na koniec dnia przez Pana i szefa.

Taki protokół określa osoby wykonujące, datę i godzinę, stan gotówki w kasie oraz „Winno być” lub podobne, według paragonów fiskalnych lub faktur po odliczeniu płatności kartą. To są dane podstawowe, inne mogą zależeć od specyfiki firmy i samej zawartości sejfu.

Zaznaczam jednak, iż to pracodawca powinien określić sposób postępowania z gotówką przy odbieraniu jej przez Pana od klienta. Powinien Pan się tego domagać i porozmawiać o tym z szefem. To nie Pan ma ułożyć treść potencjalnego protokołu lub innych dokumentów, tylko pracodawca. Moim zdaniem także samo powierzenie Panu klucza od sejfu powinno się odbyć formalnie z zaznaczeniem, gdzie i ile jest innych kluczy.