Przekazanie gospodarstwa rolnego za dożywocie

Ograniczenia w zbywaniu nieruchomości rolnych

Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (zwłaszcza po zmianach z roku 2016) określa ograniczenia w zbywaniu nieruchomości rolnych.

Ograniczenia w obrocie nieruchomościami rolnymi i gospodarstwami rolnymi zawarto głównie w artykule 2a ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego:

„3. Przepisy ust. 1 i 2 nie dotyczą nabycia nieruchomości rolnej:

1) przez:

a) osobę bliską zbywcy,

b) jednostkę samorządu terytorialnego,

c) Skarb Państwa lub działającą na jego rzecz Agencję,

d) osoby prawne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania,

e) parki narodowe, w przypadku zakupu nieruchomości rolnych na cele związane z ochroną przyrody;

2) w wyniku dziedziczenia oraz zapisu windykacyjnego;

3) na podstawie art. 151 lub art. 231 Kodeksu cywilnego;

4) w toku postępowania restrukturyzacyjnego w ramach postępowania sanacyjnego”.

„Przepisów ustawy nie stosuje się do:

1) nieruchomości rolnych:

a) wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, o którym mowa w ustawie z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2015 r. poz. 1014, 1433 i 1830 oraz z 2016 r. poz. 50 i 585),

b) o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha,

c) będących drogami wewnętrznymi;

2) nabycia udziałów lub ich części we współwłasności nieruchomości, o których mowa w pkt 1 lit. b i c”.

Umowa o dożywocie

Nieruchomość rolna objęta jest ograniczeniami w zakresie obrotu inter vivos (między żywymi), co w praktyce sprowadza się do zawierania umów – każdej czynności prawnej – w tym dożywocia.

Zgodnie z treścią artykułu 908 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

§ 2. Jeżeli w umowie o dożywocie nabywca nieruchomości zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku, użytkowanie, służebność osobista oraz uprawnienie do powtarzających się świadczeń należą do treści prawa dożywocia.

§ 3. Dożywocie można zastrzec także na rzecz osoby bliskiej zbywcy nieruchomości”.

Jeśli jest jakiś grunt poniżej 0,3 ha – można go przenieść na podstawie umowy dożywocia. Resztę pozostawić można dziedziczeniu – np. testamentowemu.

Kto może nabyć ziemię rolną?

Co do zasady od 30 kwietnia 2016 roku nabywcami ziemi rolnej mogą być rolnicy indywidualni, kościoły, parki narodowe, jednostki samorządu oraz Skarb Państwa. Rolnikiem indywidualnym – w rozumieniu ustawy – jest osoba posiadająca kwalifikacje rolnicze i nie więcej niż 300 ha, która od pięciu lat mieszka na terenie gminy, gdzie posiada działkę rolną i od pięciu lat samodzielnie na niej gospodaruje.

Ma Pan wykształcenie rolnicze, ale rolnikiem Pan nie jest. Proszę więc wystąpić do ANR o zgodę, przedstawić swoje argumenty oraz zobowiązać się do prowadzenia gospodarstwa przez nim 5 lat.

Wówczas współlokator mamy odzyska część uzupełniającą świadczenia KRUS, bo nie będzie już posiadaczem gruntu rolnego.

Zresztą obecnie też można walczyć z odzyskaniem świadczenia, jeśli nie prowadzi gospodarstwa np. ze względu na stan zdrowia i zaawansowany wiek.