Przekazanie firmy synowi bez płacenia podatku VAT i dochodowego

Przekazanie potomkowi przedsiębiorstwa w formie darowizny

W opisanym przez Panią sprawie dopuszczalne jest przekazanie przedsiębiorstwa w formie darowizny. Taką transakcję należy jednak przeanalizować na gruncie kilku podatków.

Podatek od spadów i darowizn

Umowa darowizny stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. W takim przypadku obowiązek podatkowy spoczywa na osobie obdarowanej. Jednakże w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn określono całkowite zwolnienie od podatku w przypadku darowizn dokonywanych pomiędzy członkami najbliższej rodziny. Warunkiem jest, aby obdarowany zgłosił fakt otrzymania darowizny do urzędu skarbowego na druku SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny. W takim przypadku darowizna całego przedsiębiorstwa będzie całkowicie zwolniona od podatku.

Podatek od czynności cywilnoprawnych w przypadku darowizny

 Niewiele osób ma świadomość, ze darowizny mogą również powodować konieczność zapłaty podatku PCC. Otóż zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. d) ustawy PCC podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają darowizny tylko w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy.

Jeżeli więc w skład przedsiębiorstwa wchodzą takie zobowiązania, to będą one opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Potwierdził to w interpretacji Minister Finansów w piśmie z dnia 29.04.2010 r., nr ILPB2/436-37/10-2/MK. Obowiązek podatkowy w takim przypadku ciąży na obdarowanym, a podstawę opodatkowania stanowi wartość długów i ciężarów albo zobowiązań przejętych przez obdarowanego. Stawka podatku to 1%. W tym zakresie należy złożyć zeznanie PCC-3 w ciągu 14 dni od dnia dokonania darowizny.

Przejęcie przedsiębiorstwa w drodze darowizny a długi przekazywanej firmy

Należy mieć na uwadze, że nabywca przedsiębiorstwa w drodze darowizny może zatem przejąć dług darczyńcy związany z prowadzonym przedsiębiorstwem co powoduje, iż w takiej sytuacji powstanie obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

Powyższe potwierdza także interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 5 lutego 2014 r., IBPBII/1/436-308/13/JP, w której czytamy:

„(…) Przejęcie długu zachodzi, gdy wskutek jakiegokolwiek zdarzenia prawnego dochodzi do wstąpienia osoby trzeciej w miejsce dłużnika i zwolnienie dotychczasowego dłużnika z długu. Przedmiotem przejęcia długu może być dług wynikający z zobowiązania solidarnego i przejmującym dług jednego z dłużników solidarnych może być zarówno osoba trzecia względem stron zobowiązania, jak i również inny dłużnik solidarny.

Oznacza to, że nabywca przedsiębiorstwa w drodze darowizny może przejąć dług dłużnika solidarnego, jakim jest zbywca przedsiębiorstwa. W przypadku przejęcia długu przez nabywcę przedsiębiorstwa powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, zgodnie z powołanymi powyżej przepisami ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych”.

Zbycie przedsiębiorstwa w drodze darowizny a podatek VAT

 Najprościej sprawa przedstawia się w zakresie podatku od towarów i usług. Zgodnie bowiem z art. 6 pkt 1 ustawy przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Poprzez pojęcie zbycia rozumie się także dokonanie darowizny. W rezultacie darowizna przedsiębiorstwa nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podatek PIT a darowizna przedsiębiorstwa

Sama czynność darowizny nie wywołuje skutków podatkowych w zakresie podatku PIT. Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT przepisów nie stosuje się do czynność które są regulowane ustawą o podatku od spadków i darowizn. W konsekwencji sama darowizna przedsiębiorstwa jest neutralna na gruncie podatku PIT. Potwierdził to Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z dnia 4 grudnia 2017 r., nr 0112-KDIL3-3.4011.142.2017.2.TW:

„Skoro zatem z treści wniosku wynika, że Wnioskodawca w niniejszej umowie darowizny będzie osobą przekazującą nieodpłatnie należące do niego składniki majątkowe (darczyńcą), to należy uznać, że dojdzie do zmniejszenia jego majątku. Jeżeli więc, w związku z tym przekazaniem, darczyńca nie otrzyma żadnych wartości pieniężnych ani innego przysporzenia majątkowego, to przekazanie to nie mieści się w zakresie powołanych powyżej definicji dochodów/przychodów podatkowych po stronie Wnioskodawcy (darczyńcy). Zatem po stronie Wnioskodawcy nie powstanie w związku z tą czynnością przychód do opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Jednocześnie należy mieć na uwadze, że w kontekście zadanego przez Wnioskodawcę pytania bez znaczenia jest, czy przedmiotem darowizny jest »przedsiębiorstwo«, »zorganizowana jego cześć«, czy poszczególne składniki majątkowe. Stąd Organ nie dokonał oceny, czy przekazywany darowizną majątek stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zbycie w formie darowizny zorganizowanej części przedsiębiorstwa 

Reasumując – przedstawiona sytuacja zbycia w formie darowizny zorganizowanej części przedsiębiorstwa nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych”,

Jednakże należy zwrócić uwagę, że skutki podatkowe powstaną w zakresie nieodpłatnego przekazania materiałów towarów, wyposażenia oraz środków trwałych.

Po stronie darczyńcy w pierwszej kolejności należy wskazać na treść art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy PIT, który stanowi, że nie są kosztem uzyskania przychodu darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju. Zatem wydatki poniesione na nabycie towarów handlowych i materiałów, od chwili przekazania ich w formie darowizny nie mogą stanowić kosztów uzyskania przychodów dla darczyńcy. Darczyńca musi zatem wyksięgować ich wartość w dacie faktycznego przekazania i dokonać stosownych zapisów w kolumnie 10 tej księgi „Zakup towarów handlowych i materiałów wg cen zakupu” – na czerwono albo ze znakiem minus. Tak też uznają organy podatkowe, np. Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z 31 lipca 2014 r., nr IPTPB1/415-247/14-5/MD, który wyjaśnił:

„Wydatki na nabycie towarów nie będą stanowić z chwilą ich przekazania w formie darowizny kosztów uzyskania przychodów u darczyńcy. Z chwilą przekazania towarów w drodze darowizny, wydatki poniesione na ich nabycie nie będą miały związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. W związku z powyższym, niezbędne będzie dokonanie korekty kosztów uzyskania przychodów o wydatki poniesione na nabycie towarów będących przedmiotem darowizny”.

Tak też wypowiedział się Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 08.06.2011 r., nr IPPB1/415-522/11-3/EC:

„Reasumując mając na uwadze przedstawiony we wniosku opis zdarzenia przyszłego oraz powołane przepisy prawa stwierdzić należy, iż w związku z przekazaniem siostrze zorganizowanej części przedsiębiorstwa w formie darowizny nie powstanie po stronie Wnioskodawczyni przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Wnioskodawczyni nie będzie zobowiązana dokonać korekty dokonanych odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wyposażenia, będących przedmiotem darowizny. Wnioskodawczyni będzie natomiast zobowiązana do dokonania korekty kosztów w stosunku do przekazanych towarów handlowych”.

Darowizna środków trwałych przedsiębiorstwa

Obowiązek korygowania kosztu na szczęście nie powstanie przy darowiźnie wyposażenia oraz środków trwałych. W konsekwencji darczyńca nie musi korygować dokonanych odpisów amortyzacyjnych. Trzeba też pamiętać, że ewentualna niezamortyzowana wartość środka trwałego przekazanego w darowiźnie nie stanowi dla darczyńcy kosztu podatkowego.

Powyższe potwierdza interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 15.02.2017 r., nr 1061-IPTPB1.4511.1050.2016.1.MM:

„W przypadku darowizny środków trwałych – darowizna jako jedna z form zbycia wyznacza datę zakończenia dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Nie powoduje jednak konieczności jakichkolwiek ich korekt w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Odpisy naliczone w okresie używania składnika majątku na potrzeby działalności pozostają kosztem uzyskania przychodu u darczyńcy. Ostatniego odpisu amortyzacyjnego dokonywanego od wartości początkowej amortyzowanego środka trwałego, który następnie zostaje darowany, można dokonać za miesiąc w którym darowizna została dokonana”.

Niestety, ale u osoby obdarowanej ani wartość towarów i materiałów, ani też wartość wyposażenia nie może stanowić kosztu podatkowego. W zakresie otrzymanych w darowiźnie towarów i materiałów liczne interpretacje podatkowe (interpretacja Dyrektora KIS z 21 grudnia 2017 r., nr 0115-KDIT3.4011.388.2017.1.PSZ:

„Z przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawczyni otrzyma od ojca w drodze darowizny przedsiębiorstwo, w skład którego wchodzą m.in. towary handlowe.

Nabycie towarów handlowych w drodze darowizny

Biorąc powyższe zapisy pod uwagę stwierdzić należy, że skoro nabycie towarów handlowych, nastąpi w drodze darowizny (nieodpłatnie) - to ich wartość nie może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej przez Wnioskodawczynię pozarolniczej działalności gospodarczej, ponieważ nie zostanie spełniona jedna z przesłanek wynikająca z ww. art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. wymóg poniesienia kosztu.

Towary handlowe objęte spisem z natury winny być wycenione według cen zakupu lub nabycia albo wg cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia (§ 29 ust. 1 ww. rozporządzenia).

Z powyższych uregulowań prawnych wynika, że Wnioskodawczyni obowiązana jest ująć w remanencie końcowym towary otrzymane w drodze darowizny, a niesprzedane na koniec roku podatkowego i wartość remanentów wpisać do podatkowej księgi przychodów i rozchodów (w wartości odpowiadającej cenie zakupu towarów takich samych lub podobnych).

Nieodpłatne nabycie towarów handlowych

Ponownie podkreślić jednak należy, iż skoro nabycie towarów handlowych nastąpiło nieodpłatnie, wartość ich nie może być zaliczona przez Wnioskodawczynię do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, albowiem nie została spełniona przesłanka wynikająca z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pomimo zatem ciążącego na Wnioskodawczyni obowiązku ujęcia nabytych nieodpłatnie, a niesprzedanych towarów w remanencie sporządzonym na koniec roku podatkowego, ich wartość wynikająca z wyceny, nie może być brana pod uwagę przy ustaleniu dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej”.

Stanowisko to potwierdzono również w interpretacjach Dyrektora KIS z 20 grudnia 2017 r., nr 0113-KDIPT2-3.4011.297.2017.1.JŚ, oraz z 18 grudnia 2017 r., nr 0112-KDIL3-1.4011.315.2017.1.IM, potwierdzają, ze otrzymane w darowiźnie towary nie mogą stanowić kosztu uzyskania przychodu u obdarowanego ponieważ zostały one przekazane nieodpłatnie co oznacza, że poniósł on żadnego wydatku na te darowizny (podobnie sprawa ma się z wyposażeniem).

Amortyzacja środków trwałych nabytych w darowiźnie wraz z całym przedsiębiorstwem

Otrzymane w darowiźnie środki trwałe obdarowany może amortyzować na zasadzie kontynuacji tzn. z uwzględnieniem metody i dotychczas dokonanych odpisów przez darczyńcę. Stanowi o tym art. 22h ust. 3 ustawy PIT.

Podsumowując powyższe, wskazać należy, że darowizna przedsiębiorstwa:

• nie podlega podatkowi VAT,
• może korzystać ze zwolnienia od podatku od darowizny,
• może wystąpić podatek PCC, jeżeli syn przejmie długi przedsiębiorstwa,
• sama darowizna nie podlega podatkowi PIT (wywołuje jednak określone skutki w zakresie kosztów podatkowych w odniesieniu do materiałów, towarów handlowych, wyposażenia oraz środków trwałych).