Prywatna sprzedaż samochodów

Czy sprzedaż samochodu po upływie pół roku od zakupu podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym?

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa PIT) odpłatne zbycie ruchomości (w tym samochodu) jest źródłem przychodu (czyli podlega opodatkowaniu), jeżeli nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie. Tym samym prywatna sprzedaż samochodu po upływie pół roku (licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie) nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Udokumentowanie daty nabycia samochodu

W celu potwierdzenia daty nabycia organ podatkowy ma prawo zażądać dodatkowych dokumentów. Zasadniczo wystarczającym dowodem jest faktura i umowa kupna-sprzedaży. W celu uniknięcia sporu z organem podatkowym warto jednak dysponować również innymi dokumentami potwierdzającymi datę nabycia.

Należy podkreślić, że powyższe wyłączenie z opodatkowania dotyczy jedynie sytuacji, gdy sprzedaż nie następuje w ramach działalności gospodarczej. Nie ma przy tym znaczenia subiektywne przekonanie podatnika o tym, czy prowadzi działalność gospodarczą, czy też nie. Jeżeli tylko aktywność podatnika wskazuje na spełnienie definicji działalności gospodarczej, to o wskazanym wyłączeniu z opodatkowania nie może być mowy.

Zgodnie z art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (u.s.d.g.): „działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły”.

Czy prywatna sporadyczna sprzedaż samochodów jest traktowana jako działalność gospodarcza?

Sporadyczna (prywatna) sprzedaż samochodów nie stanowi zasadniczo działalności wykonywanej w sposób zorganizowany i ciągły, a w konsekwencji – nie jest, co do zasady, działalnością gospodarczą. Powoduje to, że dopuszczalna jest taka sprzedaż samochodów bez zgłoszenia działalności gospodarczej czy też poza prowadzoną działalnością gospodarczą w innym zakresie.

Należy jednak pamiętać, że pojęcie „działalności wykonywanej w sposób zorganizowany i ciągły” jest wysoce nieprecyzyjne. W konsekwencji traktowanie sporadycznej sprzedaży jako nieimplikującej powstania działalności gospodarczej jest zawsze obarczone pewnym ryzykiem (im częściej dochodzi do sprzedaży, tym ryzyko jest większe). Z własnego doświadczenia mogę wskazać, że w ocenie organów podatkowych sprzedaż na poziomie 5-10 sztuk samochodów w ciągu roku podatkowego kwalifikowana jest już jako prowadzenie działalności gospodarczej. W żaden sposób nie oceniam prawidłowości powyższego poglądu, pragnę jednak zwrócić uwagę, że zagadnienie to wiąże się z bardzo dużym ryzykiem sporu z organami podatkowymi.

Definicja działalności gospodarczej

Zbliżona definicja działalności gospodarczej jest zawarta w ustawie PIT. Zgodnie z art. 5a pkt 6 przez działalność gospodarczą należy rozumieć działalność zarobkową prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat w sposób zorganizowany i ciągły (z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów z innych źródeł przychodów niż pozarolnicza działalność gospodarcza). W związku z powyższym na gruncie ustawy PIT sporadyczna sprzedaż również nie jest traktowana jako działalność gospodarcza.

Warto jednak zwrócić uwagę, że najszerszą definicję działalności gospodarczej przewiduje ustawa o podatku od towarów i usług (ustawa VAT). Podmiot, który nie prowadzi działalności gospodarczej w rozumieniu u.s.d.g. i ustawy PIT, może zostać zakwalifikowany jako podatnik VAT.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy VAT pojęcie działalności gospodarczej obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne, oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Sporadyczna sprzedaż samochodów a podatek VAT

Należy stwierdzić, że na gruncie powyższego przepisu sporadyczna sprzedaż samochodów nie stanowi – co do zasady – działalności gospodarczej (a w konsekwencji – sprzedaż taka nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT), gdyż nie jest wykonywana w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Im jednak częściej będzie dochodziło do sprzedaży, tym większe jest prawdopodobieństwo, że w razie ewentualnej kontroli organ podatkowy uzna podatnika za osobę prowadzącą działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy VAT (a w konsekwencji – za podatnika VAT).

W przypadku zakwestionowania sposobu rozliczenia przez organ podatkowy będzie Pan narażony przede wszystkim na zapłatę podatku wraz z odsetkami (chodzi nie tylko o podatek dochodowy, lecz także o podatek VAT). Należy zwrócić uwagę, że organ podatkowy ma prawo weryfikować rozliczenia z 6 lat wstecz (w 2013 r. możliwa jest kontrola za 2007 r.).

Uchylanie się od opodatkowania i nie ujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania - konsekwencje

Dodatkowo w grę wchodzi również odpowiedzialność karnoskarbowa. Zgodnie z art. 54 § 1 i 2 Kodeksu karnego skarbowego (K.k.s.):

„§ 1. Podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.

§ 2. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości (maksymalnie dwustukrotna wysokość minimalnego wynagrodzenia – przyp. aut.), sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych”.

W związku z powyższym należy stwierdzić, że potencjalne negatywne konsekwencje podatkowe mogą być bardzo dotkliwe (maksymalna kara grzywny, o której mowa w powyższym przepisie, to w istocie miliony złotych). Linia obrony powinna opierać się przede wszystkim na sporadycznym charakterze transakcji (ich nieco większa częstotliwość może wynikać z motoryzacyjnego hobby), tj. braku zorganizowanego i ciągłego charakteru działalności. Warto także, aby transakcje nie były dokonywane pomiędzy tymi samymi podmiotami (co mogłoby wskazywać na stałe relacje handlowe). Ewentualnie możliwe jest także udokumentowanie, że nabyte samochody były przez Pana „normalnie” użytkowane (eksploatowane) – co mogłoby wskazywać, iż zakupione samochody nie były nabywane z zamiarem osiągnięcia zysku.