Prokurator nieobecny na rozprawach – co zrobić?

Czy udział prokuratora w rozprawie jest obowiązkowy?

Zasadą jest, zgodnie z art. 46 Kodeksu postępowania karnego (w skrócie K.p.k.), że „w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego udział prokuratora w rozprawie jest obowiązkowym, jeżeli ustawa stanowi inaczej”.

Odstępstwem od reguły są sprawy rozpoznawane w postępowaniu uproszczonym, gdzie w myśl art. 477 K.p.k. obecności prokuratora nie jest obowiązkowa: „niestawiennictwo oskarżyciela nie tamuje toku rozprawy ani posiedzenia”.

Sąd rozpoznaje w trybie uproszczonym sprawy, w których było prowadzone dochodzenie. Dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Jaka kara grozi za przestępstwo pobicia ze średnim uszczerbkiem na zdrowiu?

Przestępstwo pobicia ze średnim uszczerbkiem na zdrowiu (czyli powodujące naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia na okres powyżej dni siedmiu), jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (art. 157 § 1 Kodeksu karnego), co oznacza, iż co do zasady w sprawie Pani pobicia było prowadzone dochodzenie i sąd rozpoznaje sprawę w postępowaniu uproszczonym.

Pani nie może zrobić nic, by spowodować pojawienie się prokuratora. W postępowaniu uproszczonym prokurator nie musi nawet pojawić się w sądzie, aby odczytać akt oskarżenia.

Zgodnie z art. 479 K.p.k. „jeżeli w sprawie z oskarżenia publicznego nie bierze udziału w rozprawie oskarżyciel, akt oskarżenia odczytuje protokolant”.

Niepojawienie się prokuratora w postępowaniu sądowym

Brak prokuratora nie oznacza, że oskarżony znajduje się w lepszej sytuacji. Polskie postępowanie karne opiera się na zasadzie inkwizycyjności, co oznacza, że bierności prokuratora nie zwalnia sądu od wyjaśnienia sprawy. Na sądzie spoczywa obowiązek prowadzenia postępowania dowodowego, które ma doprowadzić do wyjaśnienia sprawy, stwierdzenia winy lub jej braku oskarżonego i w konsekwencji wymierzenia kary przewidzianej za dany typ przestępstwa.

Jeśli chodzi o możliwość reprezentowania Pani przez adwokata, to jest to możliwe pod warunkiem, że złożyła Pani przed rozpoczęciem przewodu sądowego oświadczenie, że chce Pani występować jako oskarżyciel posiłkowy lub powód cywilny.

Z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego wynika, że pokrzywdzony jest stroną (tj. może składać wnioski dowodowe, osobiście lub przez swojego adwokata) jedynie w postępowaniu przygotowawczym (tj. na etapie dochodzenia). W postępowaniu sadowym pokrzywdzony nie jest już stroną. Stroną żądającą kary za popełnione przestępstwo jest oskarżyciel publiczny (z reguły prokurator).

Przystąpienie pokrzywdzonego do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego

Przepisy procedury karnej pozwalają jednak pokrzywdzonemu działać w postępowaniu sądowym obok prokuratora (tj. składać wnioski dowodowe, żądać kary dla oskarżonego), ale jedynie pod warunkiem złożenia oświadczenia o chęci przystąpienia do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Oświadczenie takie, zgodnie z art. 54 § 1 K.p.k., można złożyć do rozpoczęcia przewodu sądowego – czyli do momentu odczytania aktu oskarżenia. Jest to termin, który nie może być przywrócony, wiec jeżeli takiego oświadczenia Pani nie złożyła, to już nie może Pani działać jako oskarżyciel posiłkowy, a tym samym Pani adwokat (który jako reprezentant wykonuje prawa strony) też nie może działać w sprawie.

Zgodnie bowiem z art. 54 § 1 „jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony może aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego”.

Pokrzywdzony w postępowaniu sądowym może również działać jako powód cywilny – tj. może dochodzić w postępowaniu karnym roszczeń o charakterze cywilnoprawnym, czyli odszkodowania za szkody poniesione w związku z popełnieniem przestępstwa.

Tutaj jednak również oświadczenie o przystąpieniu do postępowania sądowego w charakterze powoda cywilnego należy zgłosić przez odczytaniem aktu oskarżenia:

„Art. 62. Pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa”.

Reasumując, jeżeli złożyła Pani oświadczenie o przystąpieniu do postępowania sądowego w charakterze oskarżyciela posiłkowego lub powoda cywilnego, to może Pani wziąć adwokata, który będzie reprezentował Pani interesy. Jeżeli jednak nie złożyła Pani takich oświadczeń, to branie adwokata nie ma sensu, gdyż nie będzie mógł on w ogóle brać udziału w postępowaniu.

Z procesowego punktu widzenia podjęcie postępowania oznacza szczególnego rodzaju wzruszenie prawomocnego orzeczenia. Postępowanie w przedmiocie podjęcia warunkowo umorzonego postępowania jest rodzajem postępowania karnego, które ma miejsce po uprawomocnieniu się orzeczenia. W doktrynie procesu karnego określane jest ono niekiedy jako postępowanie korekcyjne po uprawomocnieniu się orzeczenia sądowego.

Nie jest to więc nowe postępowania, któremu towarzyszy odczytanie aktu oskarżenia. Złożenie oświadczenia o przystąpieniu do sprawy w charakterze oskarżyciela posiłkowego lub powoda cywilnego będzie już spóźnione. W takiej sytuacji nie ma więc sensu wynajmowanie adwokata.