Problemy z relacjami po rozwodzie, jak chronić dzieci w konflikcie rodzicielskim?

Pomawianie, uporczywe nękanie przez byłą żonę

Z przedstawionego opisu wynika, iż zachodzą przesłanki do rozważenia możliwości podjęcia przez Pana kroków prawnych przeciwko byłej żonie zarówno na gruncie prawa karnego, jak i prawa cywilnego.

Jeżeli Pana była żona regularnie i natarczywie występuje przeciwko Panu na drogę sądową, lub pomawia Pana o nieprawdziwe rzeczy, to istnieje podstawa do zgłoszenia tego faktu na Policję i skierowanie przeciwko niej zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa pomówienia lub nękania. Zgodnie z treścią art. 212 § 1 Kodeksu karnego (K.k.): Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Z kolei w zakresie nękania zastosowanie znajduje art. 190a § 1 K.k., który stanowi, że: Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Podstawą byłoby w Pana przypadku to, iż była żona regularnie i uporczywie zakłada przeciwko Panu kolejne postępowania, które są oparte wyłącznie o jej nieprawdziwe oświadczenia, co wiąże się dla Pana ze stresem, stratą czasu oraz np. utratą zaufania ze strony innych osób.

Postępowanie o ochronę dóbr osobistych i usunięcie skutków naruszeń

Dodatkowo, jeżeli Pana była żona pomawiała Pana wielokrotnie i to w istotny sposób, rozpowszechniała nieprawdziwe informacje, iż rzekomo Pana zachowanie zagraża bezpieczeństwu Państwa dzieci, są to podstawy do wystąpienia (poza sprawą karną o pomówienie) z powództwem cywilnym na podstawie art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego (K.c.), dotyczącego naruszenia dóbr osobistych. Zgodnie z treścią art. 24 § 1 K.c.:

Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

W ramach takowego postępowania można dochodzić stosownego zadośćuczynienia za doznane krzywdy i stres.

Ocena stanu psychicznego rodzica

Co do możliwości przeprowadzenia badania byłej żony, w tym badania wykonywanego przez psychologa lub psychiatrę, wskazać należy, iż badanie takie musi odbyć się za zgodą osoby badanej. W wyjątkowych sytuacjach na takie badanie osoba może być skierowana przez sąd, jednakże musi to wynikać z uzasadnionych przesłanek i być związane z konkretnym postępowaniem sądowym. Może się to odbyć w ramach np. postępowanie karnego o nękanie lub pomówienie, o których pisałem powyżej.

Sąd może dokonać oceny psychologicznej byłej żony również gdyby toczyła się przed sądem sprawa o pozbawienie lub ograniczenie jej władzy rodzicielskiej lub jeżeli sąd rozstrzygałby kwestie co do realizacji kontaktów z dziećmi.

Ograniczenie lub o całkowite pozbawienie władzy rodzicielskiej

Jeżeli którekolwiek z zachowań byłej żony będzie zagrażało bezpieczeństwu lub zdrowiu Państwa dzieci, to w każdej chwili można wystąpić z wnioskiem o ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania o istotnych kwestiach z życia dzieci lub o całkowite pozbawienie władzy rodzicielskiej – w skrajnych przypadkach.

W toku takiego postępowania sąd ocenia zachowania rodziców i czy faktycznie zachodzą niepokojące przesłanki do uwzględnienia wniosku. Warto przygotować się do takiego postępowania, czyli zebrać odpowiednie dowody, np. nagrania, podczas których słychać i widać kłótnie, agresywne zachowanie, nagrania, gdy same dzieci mówią niepokojące rzeczy o drugim rodzicu czy dowody w postaci świadków, którzy potwierdzą Pana twierdzenia na temat byłej żony.

Opinia Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych

W sprawach z zakresy władzy rodzicielskiej lub ustalenia kontaktów z dzieckiem można złożyć wniosek o przeprowadzenie i dopuszczenie przed sąd dowodu z opinii Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych (OZSS). Zadaniem OZSS jest wydanie specjalistycznej opinii z zakresu spraw rodzinnych i opiekuńczych. OZSS lub biegli ocenią wówczas kompetencje opiekuńczo-wychowawcze rodziców, więzi emocjonalne łączące dzieci z konkretnym rodzicem, wpływ dotychczasowych relacji na zdrowie psychiczne i bezpieczeństwo dziecka. Oznacza to, iż w ramach takiego badania, w toku postępowania sądowego, specjaliści przeprowadzą badania (w formie wywiadu i różnych ćwiczeń), które pozwolą im ocenić, jakie są więzi dzieci z każdym z Państwa oraz jak Państwa zachowania, w stosunku do nich i w stosunku do siebie mogą wpływać na rozwój dzieci i ich bezpieczeństwo.

Jeżeli z takiej opinii będzie wynikał obraz, iż postępowania i zachowania Pana byłej żony są niewłaściwe i krzywdzące dla bezpieczeństwa dzieci –znajdzie to odzwierciedlenie w orzeczeniu sądu.

Jeżeli z opinii wynikałyby rażąco niepokojące wnioski w stosunku do byłej żony, tj. że jej zachowania zagrażają zdrowiu lub bezpieczeństwu dzieci, to będzie miał Pan wyraźną podstawę do wystąpienia z wnioskiem o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Kara finansowa za utrudnianie realizacji kontaktów z dziećmi

Pamiętać również należy, iż jeżeli zachowania byłej żony polegają na uniemożliwieniu lub utrudnieniu Panu realizacji kontaktów z dziećmi, ustalonych na mocy ugody, porozumienia, lub wyrokiem sądu, to stanowić to będzie podstawę do złożenie wniosku o zagrożenie przez sąd nałożeniem kary pieniężnej na byłą żonę za każde naruszenie postanowień dotyczących Pana praw do kontaktów z dziećmi. Wynika to wprost z treści art. 598¹⁵ Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.), który stanowi, że:

§ 1. Jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.

§ 2. Jeżeli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy zagrozi tej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, stosując odpowiednio przepis § 1.

Oznacza to, iż jeżeli była żona z nieuzasadnionych przyczyn postanowi uniemożliwiać Panu kontakt z dziećmi, to może ponieść z tego tytułu odpowiedzialność finansową, co również może zmobilizować ją do właściwego zachowania w przyszłości.

Zarządzenia sądu, gdy dobro dziecka jest zagrożone

Dodatkowo, w toku powyższych postępowań sąd może z urzędu, jeżeli zagrożone będzie dobro dziecka, wydać stosowne zarządzenie, na mocy którego ograniczy władzę rodzicielską jednego z rodziców i skieruje konkretnego rodzica lub wszystkich zainteresowanych do odpowiedniej placówki na badania i terapie. Powyższe wynika z treści art. 109 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

§ 2. Sąd opiekuńczy może w szczególności:

1) zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń; (…).

Wnioski

Sąd może skierować byłą żonę na badania, gdzie jej zachowania zostanę ocenione pod kątem ich wpływu na wychowanie i bezpieczeństwo dzieci, jednakże musi się to odbyć w ramach konkretnego postępowania sądowego. Najlepiej zrobić to w ramach postępowania o ustalenie Pana kontaktów z dziećmi lub o ograniczenie władzy rodzicielskiej. Dodatkowo, z uwagi na zachowania byłej żony w stosunku do Pana, można również rozważyć wytoczenie przeciwko niej sprawy cywilnej o zadośćuczynienie za naruszenie Pana dóbr osobistych oraz złożenie zawiadomienia na Policję o możliwości popełnienia przestępstwa w postacie nękania i pomówienia.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
3. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
4. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59