Problem ze sprzedażą domu stanowiącego spadek

Jak założyć w sądzie sprawę o podział majątku spadkowego?

W przedstawionej przez Pana sytuacji faktycznej nie pozostaje Panu nic innego jak założyć w sądzie sprawę o podział majątku spadkowego po Pana zmarłej mamie. Niestety w tego typu sprawach majątkowych, gdzie rodzina nie może dojść do zgody co do losu odziedziczonego majątku, nie da się ich załatwić w żadnym trybie pozasądowym.

Każdy ze spadkobierców ma bowiem prawo do złożenia w sądzie wniosku o dział spadku i zniesienie współwłasności. Jak wynika z opisu sprawy, postępowanie spadkowe dotyczące stwierdzenia nabycia spadku po zmarłej zostało przeprowadzone.

We wniosku o dział spadku (który składa się do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy – czyli mamy, a jeżeli tego nie można ustalić – ze względu na położenie majątku spadkowego) należy powołać:

• postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia,
• spis inwentarza,
• jak również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują.

Spis inwentarza

Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu. Spis inwentarza nie jest konieczny, ponieważ wystarczy, że we wniosku o dział spadku zostanie zaznaczone, co wchodzi w skład spadku i jaka jest aktualna wartość rynkowa tych składników majątkowych. Można dokonać samodzielnie wyceny rynkowej wartości nieruchomości.

Jeśli między spadkobiercami będzie spór co do wartości majątku spadkowego, to sąd powoła biegłego rzeczoznawcę w trakcie postępowania sądowego.

Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość (tak jak w Pana przypadku), należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy, trzeba więc dołączyć odpis z księgi wieczystej.

W postępowaniu spadkowym zarówno skład, jak i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd, który dokonuje tego na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania. Od prawidłowego ustalenia wartości majątku spadkowego zależy obliczenie wielkości poszczególnych sched spadkowych przypadających na rzecz poszczególnych współspadkobierców.

Sposób dokonania działu spadku

Z punktu widzenia sposobu dokonania działu spadku, można wyróżnić:

1. podział fizyczny spadku – podział w naturze,
2. przyznanie przedmiotów spadkowych jednemu spadkobiercy, z obowiązkiem spłaty pozostałych lub bez takiej spłaty,
3. podział cywilny – polega na sprzedaży przedmiotów wchodzących w skład spadku i podziale uzyskanej w tej sumy między współspadkobiercami.

Przy zgodnym podziale w zasadzie sąd związany jest sposobem podziału podanym przez spadkobierców w zgodnym wniosku. Może on od tego odstąpić jedynie wówczas, gdy występuje sprzeczność proponowanego podziału z prawem, zasadami współżycia społecznego albo też podział naruszałby w sposób rażący interesy osób uprawnionych. W braku zgodnego wniosku uczestników postępowania sąd powinien dokonać działu z uwzględnieniem składu dzielonego spadku oraz interesów poszczególnych współspadkobierców.

Wysokość opłaty sądowej w sprawie o dział spadku

Wysokość opłaty sądowej w sprawie o dział spadku wynosi (zgodnie z art. 51 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych):

• 500 zł – od wniosku o dział spadku,
• 300 zł – jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku,
• 1000 zł – od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności,
• 600 zł – od wniosku, jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności.

Jeżeli nie dojdzie Pan wraz z bratem i ojcem do porozumienia co do sposobu działu spadku (sąd będzie z pewnością namawiał Panów do uzgodnienia sposobu podziału), to sąd sam zdecyduje, w jaki sposób podzielić nieruchomość. Z doświadczenia wiem, że gdy brak jest porozumienia pomiędzy spadkobiercami i nikt ze spadkobierców nie jest zainteresowany ani spłatą, ani nabyciem nieruchomości na wyłączną własność, sąd zwykle kieruje nieruchomość na licytację i dzieli uzyskane ze sprzedaży pieniądze pomiędzy spadkobierców. Jest to oczywiście mniej korzystny sposób działu niż sprzedaż nieruchomości na wolnym rynku przez samych spadkobierców, ponieważ sąd wystawia nieruchomość na licytację za 3/4 wartości jej ceny rynkowej. Jeżeli nie będzie chętnego na zakup, kolejna oferta jest jeszcze niższa. Do tego dochodzą jeszcze koszty całego postępowania, które są potrącane z uzyskanej kwoty sprzedaży nieruchomości.

Lepszym wariantem byłoby nabycie nieruchomości przed jednego ze spadkobierców (np. przez Pana lub ojca) na wyłączną własność z obowiązkiem spłaty pozostałych i wtedy sprzedaż nieruchomości. Sąd może rozłożyć spłatę pozostałych spadkobierców w ratach do 10 lat.

Reasumując, w Pana przypadku, gdy występuje brak porozumienia między spadkobiercami co do podziału spadku, pozostaje wniesienie stosownego wniosku o dział spadku do sądu. Sąd wezwie wówczas wszystkich spadkobierców i przeprowadzi postępowanie działowe. Gdy nie będzie zgody co do sposobu podziału, sąd sam zdecyduje, jak majątek osoby zmarłej zostanie podzielony. We wniosku o dział spadku musi Pan zaproponować swój wariant podziału spadku, który najbardziej będzie dla Pana korzystny.