Problem z pracownikiem MOPS-u

Kiedy ośrodek pomocy społecznej przeprowadza wywiad środowiskowy?

W każdym przypadku udzielenia pomocy ośrodek pomocy społecznej zobowiązany jest przeprowadzić wywiad środowiskowy u Pani mamy. Jeśli mama korzysta tylko z zasiłku stałego – wystarczy aktualizowanie wywiadu co 6 miesięcy, jeśli są to jeszcze inne świadczenia, np. zasiłki celowe, każdorazowo należy znowu przeprowadzić wywiad. Stanowią o tym art. 106 ust. 4 oraz art. 107 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej:

„Art. 106 ust. 4. Decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia, z wyjątkiem decyzji o odmowie przyznania biletu kredytowanego oraz decyzji w sprawach cudzoziemców, o których mowa w art. 5a, wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego.”

„Art. 107. 1. Rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza się u osób i rodzin korzystających lub ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej w celu ustalenia ich sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej oraz u osób, o których mowa w art. 103.

2. (uchylony)

3. Rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza pracownik socjalny, również na potrzeby jednostki organizacyjnej pomocy społecznej z terenu innej gminy.

3a. Przy przeprowadzaniu rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz świadczeniu pracy socjalnej w środowisku może uczestniczyć drugi pracownik socjalny. Rodzinny wywiad środowiskowy oraz świadczenie pracy socjalnej w środowisku może się odbywać w asyście funkcjonariusza Policji.

3b. Kierownik ośrodka pomocy społecznej, na wniosek pracownika socjalnego ośrodka pomocy społecznej lub z własnej inicjatywy, może wystąpić z wnioskiem do właściwego miejscowo komendanta Policji o asystę w trakcie przeprowadzania rodzinnego wywiadu środowiskowego lub świadczenia pracy socjalnej w środowisku. Właściwy miejscowo komendant Policji jest obowiązany do zapewnienia pracownikowi socjalnemu asysty Policji przy przeprowadzaniu rodzinnego wywiadu środowiskowego lub świadczeniu pracy socjalnej w środowisku.

4. W przypadku ubiegania się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej po raz kolejny, a także gdy nastąpiła zmiana danych zawartych w wywiadzie, sporządza się aktualizację wywiadu. W przypadku osób korzystających ze stałych form pomocy aktualizację sporządza się nie rzadziej niż co 6 miesięcy, mimo braku zmiany danych.

4a. Niewyrażenie zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego przez osoby lub rodziny ubiegające się o świadczenia z pomocy społecznej lub na jego aktualizację przez osoby lub rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

5. Pracownik socjalny przeprowadzający rodzinny wywiad środowiskowy może domagać się od osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym. Odmowa złożenia oświadczenia jest podstawą wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia.

5a. (uchylony)

5b. Sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową osoby lub rodziny ustala się na podstawie następujących dokumentów:

1) dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość;

2) skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka lub książeczki zdrowia dziecka;

3) dokumentów określających status cudzoziemca w Rzeczypospolitej Polskiej;

4) decyzji właściwego organu w sprawie renty, emerytury, świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, uposażenia w stanie spoczynku, renty strukturalnej oraz renty socjalnej;

5) orzeczenia komisji do spraw inwalidztwa i zatrudnienia wydanego przed dniem 1 września 1997 r., orzeczenia lekarza orzecznika o niezdolności do pracy, niezdolności do samodzielnej egzystencji, orzeczenia komisji lekarskiej;

6) orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności;

7) zaświadczenia albo oświadczenia o wysokości wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia, zawierającego informacje o wysokości potrąconej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w części finansowanej przez ubezpieczonego oraz składki na ubezpieczenie chorobowe;

8) zaświadczenia albo oświadczenia o wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych (usług rolniczych), zawierającego informacje o potrąconej zaliczce na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w części finansowanej przez ubezpieczonego oraz składki na ubezpieczenie chorobowe;

9) zaświadczenia albo oświadczenia o okresie zatrudnienia, w tym o okresach, za które były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, oraz o okresach nieskładkowych;

10) dowodu otrzymania renty, emerytury, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, uposażenia w stanie spoczynku, renty strukturalnej oraz renty socjalnej;

11) zaświadczenia urzędu gminy albo oświadczenia o powierzchni gospodarstwa rolnego w hektarach przeliczeniowych;

12) zaświadczenia albo oświadczenia o kontynuowaniu nauki w gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej, szkole ponadpodstawowej lub szkole wyższej;

13) decyzji starosty o uznaniu lub odmowie uznania za osobę bezrobotną, utracie statusu osoby bezrobotnej, o przyznaniu, odmowie przyznania, wstrzymaniu, wznowieniu wypłaty oraz utracie lub pozbawieniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia szkoleniowego, stypendium, dodatku aktywizacyjnego albo oświadczenia o pozostawaniu w ewidencji bezrobotnych lub poszukujących pracy;

14) decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o ustaleniu kapitału początkowego;

15) zaświadczenia albo oświadczenia o zobowiązaniu do opłacania składki na ubezpieczenie społeczne rolników;

15a) dowodu opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne rolników;

15b) dowodu opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą;

16) zaświadczenia albo oświadczenia o zadeklarowanej podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą;

17) zaświadczenia, o których mowa w art. 8 ust. 7 i 8;

18) zaświadczenia albo oświadczenia o uzyskaniu dochodu, o którym mowa w art. 8 ust. 11 i 12;

19) decyzji organów przyznających świadczenia pieniężne;

20) oświadczenia o stanie majątkowym.

5c. Do oświadczeń, o których mowa w ust. 5b, przepis art. 57 ust. 3c stosuje się odpowiednio.

5d. W przypadku gdy okoliczności sprawy, mające wpływ na prawo do świadczeń, wymagają potwierdzenia innym oświadczeniem lub dokumentem niż wymienionym w ust. 5b, można domagać się takiego oświadczenia lub dokumentu.”

Udzielenie wsparcia przez ośrodek pomocy społecznej

Pracownik socjalny bada przy tym dochód Pani mamy, jeśli natomiast Pani mama prowadzi z kimś wspólne gospodarstwo domowe – dochód tego gospodarstwa (tj. każdego jego członka).

Pracownik powinien także ustalić możliwości pomocy osób zobowiązanych do alimentacji. Pomocy społecznej udziela się bowiem dopiero w ostateczności (art. 4), kiedy potrzebujący nie jest w stanie uzyskać środków, wykorzystując swoje uprawnienia, w tym do alimentacji.

W celu dokonania takich ustaleń przeprowadza się z osobami zobowiązanymi do alimentacji wywiad alimentacyjny. Niegdyś obowiązywały przepisy, które nakazywały taki wywiad przeprowadzać co dwa lata, aktualnie nie jest to już określone, jednak poszczególne ośrodki mają swoją praktykę lub zarządzenia wewnętrzne w tym zakresie. Co więcej – choć to stosuje się zazwyczaj dopiero przy kierowaniu potrzebującego do domu pomocy społecznej – kierownik ośrodka pomocy społecznej może w drodze umowy ustalić ze zstępnym wysokość świadczonej pomocy na rzecz osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia (art. 103 ust. 1). Ponadto, gdy kierownik nie ma wiedzy albo też ustali, że zstępny ma możliwości realizowania alimentacji, może wytoczyć na rzecz korzystającego z pomocy powództwo o roszczenie alimentacyjne (art. 110 ust. 5).

To wszystkie istotne przepisy, które regulują interakcję między ośrodkiem a osobą zobowiązaną do alimentacji.

Nadgorliwość pracownika ośrodka pomocy społecznej

Proszę zwrócić uwagę, że jeśli w Pani przypadku przeprowadzono już wywiad alimentacyjny, nie ma podstawy, by przy każdorazowym przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego żądać oświadczeń i wizyt od Pani. Gdyby Panie zamieszkiwały wspólnie, sytuacja byłaby inna – skoro Pani wspólnie gospodarowałaby z mamą, badane winny być także Pani dochody. Natomiast w opisanej sytuacji pracownik winien przeprowadzić wywiad alimentacyjny i do czasu zmiany okoliczności bądź upływu okresu wyznaczanego przez ośrodek na tym powinien poprzestać. Jeśli pracownicy mają każdorazowo wątpliwości co do zakresu Pani pomocy, wystarczające powinno być złożenie przez Panią jednorazowo oświadczenia, że reguluje Pani opłaty dla mamy i jeśli Pani sytuacja i zakres tej pomocy ulegnie zmianie, poinformuje Pani o tym ośrodek w terminie 14 dni od tej zmiany. Pracownik natomiast powinien poprzestawać na każdorazowych oświadczeniach odbieranych od Pani mamy co do zakresu Pani pomocy.

Gdyby ośrodek zaproponował zawarcie z Panią umowy z art. 103 ust. 1, proszę koniecznie dowiedzieć się, czy wewnętrzne regulacje bądź praktyka ośrodka nie stanowią, że Pani pomoc wliczana jest do dochodu mamy i zasiłek stały zostanie pomniejszony o kwotę tej pomocy – w takim wypadku zawarcie umowy stawałoby się bowiem zupełnie nieopłacalne dla Pań.

Skarga na działania pracownika MOPS-u

W sytuacji dalszego nękania przez pracownika MOPS, drogą, jaką może Pani je ograniczyć, jest w mojej ocenie przede wszystkim skarga na działanie pracowników, skierowana w trybie działu VIII K.p.a. do wójta (burmistrza, prezydenta miasta). W pierwszej kolejności może Pani taką skargę złożyć do samego ośrodka. Proszę podać, że nie ma podstawy prawnej przeprowadzania z Panią wywiadu bądź odbierania oświadczeń co miesiąc, skoro nie prowadzi Pani z mamą wspólnego gospodarstwa domowego. Ośrodek wiedzę o Pani możliwościach pomocy powinien czerpać z wywiadu alimentacyjnego. Przy tym dobrze byłoby złożyć oświadczenie, o którym pisałam powyżej, iż w przypadku zmiany sytuacji poinformuje Pani ośrodek o tym fakcie. Oczywiście już z powodów pozaprawnych powinna Pani w przypadku złożenia skargi liczyć się z różnym stosunkiem pracowników, który może być bardziej lub mniej życzliwy z tego względu, a jest oczywistym, że w podobnych sprawach sam sposób opisania wywiadu i nastawienie pracownika może mieć istotne znaczenie.

Odmowa przez Panią podania informacji nie może wpływać na przyznanie zasiłku mamie, bowiem – tak jak pisałam – nie prowadzi Pani z mamą wspólnego gospodarstwa. Może ona mieć tylko to znaczenie, że ośrodek zdecyduje się na wystąpienie z roszczeniami alimentacyjnymi wobec Pani albo zobowiąże do wystąpienia z takim roszczeniem Pani mamę. W postępowaniu sądowym natomiast zostanie już dokładnie zbadana Pani sytuacja, a jeśli Pani nie ujawni istotnych informacji na zobowiązanie sądu, sąd oceni taką odmowę ujawnienia informacji.