Prawo najmu mieszkania po rozwodzie

Kto po rozwodzie będzie miał prawo do lokalu komunalnego?

Według obecnie obowiązujących przepisów najem lokalu mieszkalnego należącego do zasobów mieszkaniowych gminy jest najmem wspólnym małżonków, niezależnie od tego, kto został wskazany jako główny najemca – jeżeli zawarcie najmy nastąpiło w trakcie trwania małżeństwa. Według Kodeksu cywilnego:

„Art. 680¹. § 1.Małżonkowie są najemcami lokalu bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe, jeżeli nawiązanie stosunku najmu lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych założonej przez nich rodziny nastąpiło w czasie trwania małżeństwa. Jeżeli między małżonkami istnieje rozdzielność majątkowa albo rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków do wspólności najmu stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności ustawowej.

§ 2.Ustanie wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa nie powoduje ustania wspólności najmu lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodziny. Sąd, stosując odpowiednio przepisy o ustanowieniu w wyroku rozdzielności majątkowej, może z ważnych powodów na żądanie jednego z małżonków znieść wspólność najmu lokalu”.

Pozew o rozwód nie stanowi łatwego wyjścia (i dobrego) dla sprawy mieszkania.

Czy sąd orzekając rozwód orzeka także o sposobie korzystania z mieszkania?

W trakcie procesu rozwodowego sąd orzeka o wspólnym mieszkaniu. Jak wskazuje Kodeks rodzinny i opiekuńczy:

„Art. 58. § 2. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

§ 3. Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

§ 4. Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej”.

Sąd może na wniosek stron orzec o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania w trakcie procesu oraz po rozwodzie.

Wyjątkowo, jeżeli jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie – sąd może na wniosek drugiego małżonka nakazać jego eksmisję.

Gdy małżonkowie są zgodni, to sąd może na ich wspólny wniosek orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

Ponieważ w Pani przypadku nie mamy do czynienia z własnością, a jedynie z prawem najmu, to podziałowi takiemu podlegałoby to właśnie prawo.

Przyznanie prawa najmu mieszkania po rozwodzie

Jak jednak widać, przyznanie prawa najmu mieszkania po rozwodzie tylko Pani wymaga zgody małżonka oraz zrezygnowanie przez niego z lokalu zamiennego lub pomieszczenia zastępczego. Jest to prawie jak eksmisja, stąd też konieczna jest zgoda drugiej strony.

Niezależnie od tego może Pani wnosić o przyznanie lokalu Pani lub małżonkowi.

Jak wynika z Kodeksu cywilnego, ustanie wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa nie powoduje ustania wspólności najmu lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodziny.

Wskutek rozwodu dojdzie do ustania wspólności majątkowej, co prowadzi do ustania wspólności najmu. Po ustaniu małżeństwa wspólność łączna prawa najmu staje się prawem, które przysługuje byłym małżonkom w częściach ułamkowych. Jest to podobne do udziałów w majątku wspólnym po rozwodzie. W tej sytuacji tak Pan,i jak i małżonek zachowujecie status współwinowajcy z racji tego, że przysługują Państwu udziały w majątku wspólnym, w skład którego wchodzi prawo najmu lokalu (zob. uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 września 2003 r., sygn. akt III CZP 56/2003, OSNC 2004/11, poz. 172).

Z uwagi na to, że prawo najmu mieszkania to jest składnikiem majątku wspólnego, jako ten składnik podlega podziałowi po ustaniu wspólności majątkowej.

Sąd w trakcie podziału majątku przyzna lokal np. Pani, zasądzając na rzecz drugiej strony spłatę. Wartość „prawa najmu mieszkania komunalnego, objętego podziałem majątku wspólnego, stanowi różnica między czynszem wolnym a czynszem regulowanym z uwzględnieniem – w konkretnych okolicznościach sprawy – okresu prawdopodobnego trwania stosunku najmu” (uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 maja 2002 r., sygn. akt III CZP 28/2002, OSNC 2002/12, poz. 150).

Przyznanie prawa najmu jednemu z byłych małżonków i zasądzenie spłaty na rzecz drugiego z małżonków

Jeżeli sąd w trakcie rozwodu przyzna prawo najmu mieszkania tylko Pani, to w sprawie o podział majątku będzie rozstrzygana tylko kwestia spłaty dla byłego małżonka.

Nie podejrzewam, aby sąd dokonywał tego wyliczenia w trakcie sprawy rozwodowej z uwagi na to, że przedłużyłoby to znacznie proces rozwodowy.

Dopóki trwa małżeństwo, nie ma jednak mowy o tym, aby dokonywać jakichkolwiek rozliczeń pomiędzy Panią i małżonkiem.

Może Pani zaproponować zniesienie wspólności majątkowej u notariusza oraz dokonanie od razu podziału majątku wspólnego, w tym prawa najmu mieszkania. Można ustalić, że prawo najmu mieszkania po rozwodzie przypadnie Pani za spłatę dla małżonka (nie wiem, czy zgodziłby się na takie rozwiązanie).

Sprawa może przybrać inny obrót – a mianowicie mieszkanie może przypaść małżonkowi ze spłatą dla Pani.