Prawo do otrzymania zaległego zasiłku pielęgnacyjnego

Czym jest zasiłek pielęgnacyjny?

Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia osobie niepełnosprawnej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zasiłek ten przysługuje między innymi osobie niepełnosprawnej w wieku poniżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się ona orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, o czym stanowi art. 16 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych oraz ich wypłata następuje na wniosek złożony w urzędzie gminy lub miasta. Do wniosku, sporządzonego według ustalonego wzoru, należy dołączyć między innymi orzeczenie o stopniu niepełnosprawności.

Proces przyznawania świadczeń rodzinnych

Natomiast art. 24 ust. 2 ustawy stanowi, iż „prawo do świadczeń rodzinnych ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami”.

Powołując się na powyższe przepisy, należy zatem przyjąć, że proces przyznawania świadczeń rodzinnych, w tym zasiłku pielęgnacyjnego, składa się z następujących czynności: wniosku zainteresowanego podmiotu, urzędowego potwierdzenia istnienia stanu faktycznego uzasadniającego uprawnienie do zasiłku i przyznania zasiłku. Zasiłek jest związany z istnieniem określonego stopnia niepełnosprawności i jest przeznaczony na zniwelowanie skutków tego upośledzenia.

Należy więc stwierdzić, że zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach rodzinnych decydujący wpływ w sprawie ustalenia, od kiedy przyznawane są świadczenia rodzinne, a także zasiłek pielęgnacyjny, ma moment złożenia wniosku o jego przyznanie.

Tu należy wskazać, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 23 października 2007 r., sygn. akt. P 28/07, orzekł, iż art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim stanowi, że w wypadku wniosku o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 lat, legitymującej się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności uzyskanym w wyniku rozpoznania przez wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności jej odwołania od orzeczenia powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, prawo do świadczeń rodzinnych ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek, jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 69 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Czy przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego następuje od chwili ustalenia niepełnosprawności czy od chwili złożenia wniosku?

Powstaje pytanie, czy mogłaby Pani żądać, powołując się na powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego, przyznania zasiłku pielęgnacyjnego od chwili ustalenia niepełnosprawności, a nie od chwili złożenia wniosku.

Moim zdaniem nie, chyba że nie złożyła Pani wniosku w roku 2004 r., kiedy to ustalono niepełnosprawność dziecka, aż do dnia dzisiejszego, ponieważ przez ten okres toczyło się postępowanie odwoławcze w sprawie orzeczenia o niepełnosprawności.

Według mnie nie można w Pani sprawie przyjąć, że w świetle przywołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego płynie możliwość domagania się przyznania zasiłku pielęgnacyjnego od daty powstania niepełnosprawności. Przesądza o tym kilka przesłanek ogólnych oraz wyraźna różnica między Pani sytuacją a sprawą, którą zajmował się Trybunał Konstytucyjny.

Orzeczenie o niepełnosprawności w opisanej sprawie dotyczy bowiem osoby niepełnoletniej, w stosunku do której zarówno samo orzeczenie o niepełnosprawności z 2004 r., jak i wniosek o zasiłek pielęgnacyjny nie są kierowane w warunkach powtórnego rozpatrywania sprawy przez odwoławczy organ administracyjny.

W Pani przypadku nie mogło więc w żaden sposób nastąpić opóźnienie w przyznaniu świadczenia, wywołane trwaniem procedury odwoławczej od orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Brak jest zatem ryzyka opieszałości w przyznaniu świadczenia, na które wskazywał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 października 2007 r.

Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok dotyczący sytuacji, w której istniał bezpośredni związek czasowy pomiędzy złożeniem wniosku a rozpoznawaniem przez zespół wojewódzki odwołania od orzeczenia zespołu powiatowego. Za niezgodne z Konstytucją uznano wiązanie początku świadczenia z datą złożenia wniosku.

Taki związek czasowy nie zaistniał w Pani sprawie. Jak wynika z Pani pytania, dopiero teraz składa Pani wniosek o zasiłek pielęgnacyjny nie dlatego, że od 2004 r. toczyło się postępowanie w sprawie o ustalenie niepełnosprawności w trybie odwoławczym (przed Wojewódzkim Zespołem Ds. Orzekania o Niepełnosprawności, a następnie w sądzie rejonowym i ewentualnie dalej w sądzie okręgowym), ale dlatego że nie wiedziała Pani o przysługującym dziecku zasiłku pielęgnacyjnym.

Muszę jednak stwierdzić, że spotkałem się z interpretacjami odmiennymi od mojej, rozszerzającymi wykładnię wyroku Trybunału Konstytucyjnego, według których nawet w przypadkach takich jak Pani, kiedy po zakończeniu procedury orzekania o niepełnosprawności osoba nie składa wniosku o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego przez jakiś okres (bo np. nie wie o swoim uprawnieniu), a następnie składa ten wniosek, organ wydający decyzję winien przyznać zasiłek od chwili orzeczenia o niepełnosprawności.

Najprawdopodobniej organ, do którego złoży Pani wniosek o zasiłek pielęgnacyjny, wyda decyzję, że przysługuje on od 1 dnia miesiąca, w którym wniosek zostanie złożony. Od tej decyzji może się Pani odwołać, a w odwołaniu wskazać przytoczony przeze mnie wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Organ odwoławczy ustosunkuje się do tych zarzutów i wyda decyzję, na którą można złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Możliwe jest też (ale jest to mniej prawdopodobne), że organ, do którego złoży Pani wniosek, zastosuje korzystną dla Pani interpretację przepisów i wyroku Trybunału Konstytucyjnego i przyzna Pani świadczenie od daty ustalenia niepełnosprawności.