Prawo ojca do opieki nad dzieckiem z nieformalnego związku

Uprawnienie rodzica do samodzielnego działania w sprawach dziecka z wyłączeniem istotnych spraw

Zakładam, że Pani syn i jego partnerka oboje posiadają pełną władzę rodzicielską nad dzieckiem. Kwestie związane ze sprawowaniem władzy rodzicielskiej regulowane są przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359; dalej „K.r.o.”).

Zgodnie z art. 93 § 1 K.r.o. władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom i to niezależnie od tego, czy rodzice pozostają w związku małżeńskim. Każde z rodziców dziecka jest obowiązane i uprawnione do wykonywania władzy rodzicielskiej, czyli do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka (art. 95 K.r.o.). Oznacza to, że władza rodzicielska powinna być wykonywana wspólnie przez oboje rodziców. Zasada ta odnosi się także do przypadku, gdy rodzice dziecka żyją w rozłączeniu.

Przepis art. 98 § 1 K.r.o. stanowi, że jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Uprawnienie do samodzielnego działania nie obejmuje jednak istotnych spraw dziecka. Decydowanie o istotnych sprawach dziecka wymaga wspólnego działania obojga rodziców (art. 97 § 2 K.r.o.). W przypadku braku porozumienia między rodzicami, o istotnych sprawach dziecka rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Przepisy K.r.o. nie definiują, co należy rozumieć pod pojęciem „istotne sprawy dziecka”. Do istotnych spraw dziecka orzecznictwo zalicza np.: sprawy związane z miejscem pobytu dziecka, sprawy dotyczące alimentów, wyjazd małoletniego za granicę, i to zarówno na pobyt czasowy (np. na wakacje), jak i na pobyt stały, poddanie dziecka szczepieniu ochronnemu, decyzję o podjęciu leczenia, wybór placówki kształcenia i wychowania dziecka.

Wykonywania władzy rodzicielskiej, gdy rodzice żyją w rozłączeniu

W niniejszej sprawie należy również zwrócić uwagę na art. 107 K.r.o., który odnosi się do przypadku wykonywania władzy rodzicielskiej w sytuacji, gdy rodzice żyją „w rozłączeniu”. Zgodnie z art. 107 § 1 K.r.o. – jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

W braku porozumienia, o którym mowa powyżej, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia (art. 107 § 2 K.r.o.).

Prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów z dzieckiem

Od władzy rodzicielskiej należy rozróżnić prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Stosownie do art. 113 K.r.o. – niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.

W myśl art. 1131 § 1 K.r.o. – jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy. Co do zasady, w trakcie kontaktów to rodzic do nich uprawniony ustala miejsce pobytu dziecka. Jeżeli o kontaktach z dzieckiem rozstrzyga sąd, wówczas ustalając kontakty, może on wskazać w orzeczeniu miejsce pobytu dziecka.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej

Podsumowując, władza rodzicielska stanowi ogół praw i obowiązków względem dziecka, mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenie jego interesów. Ograniczenie władzy rodzicielskiej jednego z rodziców może nastąpić wówczas, gdy przemawia za tym dobro dziecka. Rodzice mają względem dziecka także prawa i obowiązki nieobjęte władzą rodzicielską, niestanowiące jej elementu, np. prawo do osobistej styczności z dzieckiem. Prawo do kontaktów z dzieckiem stanowi prawo osobiste i niezależne od władzy rodzicielskiej. Pozbawienie lub ograniczenie kontaktów wymaga odrębnego orzeczenia przez sąd.

Odpowiadając na zadane pytanie: Jeżeli syn rozstanie się z partnerką, zachowa on pełną władzę rodzicielską oraz będzie mu przysługiwać prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Rodzice będą zobowiązani decydować wspólnie o istotnych sprawach dziecka. W pierwszej kolejności będą musieli zdecydować, z którym z nich dziecko będzie mieszkać. Jeżeli nie dojdą w tej kwestii do porozumienia, konieczne będzie złożenie do sądu wniosku o ustalenie miejsca pobytu dziecka.