Prawo do korzystania z mieszkania dopóki trwa małżeństwo

Prawo małżonka do mieszkania

W przedstawionym stanie faktycznym zachodzą dwa zagadnienia prawne, tj. kwestia podziału majątku wspólnego oraz możliwość dalszego zamieszkiwania. Dom jako nabyty w drodze dziedziczenia stanowi składnik majątku osobistego męża. Nie ma więc Pani do niego żadnych roszczeń. W toku podziału majątku może Pani dochodzić rozliczenia nakładów, tj. opłat stałych na utrzymanie domu w postaci podatków od nieruchomości, kosztów remontów.

Natomiast istotna jest możliwość dalszego zamieszkiwania w nieruchomości. W trakcie małżeństwa sytuacja małżonka jest jasna. Zgodnie z art. 28¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.): „Jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przedmiotów urządzenia domowego”.

Prawo do korzystania z mieszkania jest niezależne od ustroju majątkowego, jaki istnieje pomiędzy małżonkami. Może więc być uznane za element przyjętego przez ustawodawcę reżimu podstawowego, regulującego stosunki majątkowe między wszystkimi małżonkami – por. M. Nazar, System Prawa Prywatnego…, 2014, s. 446-447, nb. 329. Także zmiany ustroju majątkowego po powstaniu małżeństwa (zarówno umowne, jak i przymusowe) nie mają wpływu na istnienie wskazanego uprawnienia (por. wyrok SA w Białymstoku z 9 grudnia 2010 r., sygn. akt I ACa 565/2010, LexisNexis nr 2591268, „Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej” 2011, nr 1, s. 10-16).

Regulacja art. 28¹ ma umożliwiać małżonkowi niemającemu praw do mieszkania korzystanie z niego łącznie z małżonkiem, który korzystanie z mieszkania opiera na tytule prawnym. Nie wyłącza ona prawa do mieszkania i praw do przedmiotów urządzenia domowego z majątku osobistego małżonka, który je nabył. Nie tworzy również wspólnego tytułu prawnego dla obojga małżonków do korzystania z przedmiotów takich praw (tak T. Smyczyński, Prawo rodzinne i opiekuńcze…, 2012, s. 72, nb. 83).

Należy jednak zaznaczyć, że tytuł do korzystania z domu istnieje do czasu, gdy małżeństwo ustanie, zostanie unieważnione lub gdy nastąpi rozwód albo orzeczenie separacji. W wypadku postępowania rozwodowego sąd rozpatrujący sprawę będzie jednak z urzędu orzekał w wyroku kończącym sprawę o sposobie korzystania przez małżonków ze wspólnego mieszkania do chwili, gdy będą oni w tym mieszkaniu mieszkać.

Eksmisja byłego małżonka

Współlokator ma uprawnienie jedynie do żądania nakazania współlokatorowi opróżnienia zajmowanego wspólnie z nim lokalu, nie mogąc przy tym domagać się rozwiązania przez sąd stosunku prawnego uprawniającego pozwanego do używania lokalu.

Konsekwencją takiego stanu prawnego jest brak możliwości pozbawienia współlokatora tytułu prawnego do lokalu, przy jednoczesnym odebraniu mu uprawnienia do korzystania z lokalu.

„Na podstawie ust. 2 komentowanego przepisu można żądać eksmisji współlokatora również wówczas, gdy jest nim małżonek lub rozwiedziony małżonek lokatora. Ponadto małżonek jest uprawniony domagać się eksmisji współmałżonka w toku postępowania o orzeczenie rozwodu (art. 58 § 2). Jeżeli jednak w trakcie trwania sprawy o rozwód małżonek nie wniósł o orzeczenie eksmisji drugiego małżonka ze wspólnie zajmowanego lokalu mieszkalnego, może to uczynić na podstawie art. 13 ust. 2 u.o.p.l.” (uchwała SN z 12 czerwca 2008 r., sygn. akt III CZP 41/2008, Lexis.pl nr 1898831).

Ewentualna sprzedaż domu jest mało prawdopodobna, gdyż nabywca zakupiłby dom z lokatorem, czyli z Panią, i musiałby przeprowadzić długotrwałe postępowanie eksmisyjne.