Prawa konkubiny

Jakie uprawnienia ma konkubina?

Konkubinat jest instytucją w Polsce niesformalizowaną. W świetle przepisów prawa Pani partner jest dla Pani osobą obcą. Jako konkubina nie ma Pani takich uprawnień, jakie miałaby Pani, gdyby była Pani żoną swojego partnera.

Ad 1

Jako konkubina nie dziedziczy Pani po swoim partnerze w sytuacji, w której doszłoby do dziedziczenia ustawowego. Konkubent nie zalicza się do kręgu spadkobierców ustawowych. Gdyby Pani partner sporządził testament, to nie odbędzie się dziedziczenie ustawowe, lecz dziedziczenie testamentowe.

Powołanie w testamencie konkubiny jako jedynego spadkobiercę 

Jeżeli Pani partner powoła Panią w testamencie jako jedynego spadkobiercę, to w razie jego śmierci jako jedyny spadkobierca testamentowy stanie się Pani właścicielem wszystkich rzeczy wchodzących w skład spadku po Pani partnerze.

Pani partner może bez żadnych przeszkód powołać Panią do spadku w testamencie jako jedynego spadkobiercę. Wynika to z zasady swobody testowania. Należy jednak pamiętać, że spadkobiercom ustawowym pominiętym w testamencie przysługuje prawo do zachowku. Gdyby stała się Pani jedynym spadkobiercą testamentowym, to Pani syn może żądać od Pani zapłaty kwoty odpowiadającej połowie tego, co odziedziczyłby po swoim zmarłym ojcu, a jeżeli syn jest trwale niezdolny do pracy – to 2/3 tej kwoty.

Spadek dla konkubiny a prawo dzieci do zachowku

Pani partner teoretycznie mógłby w testamencie wydziedziczyć swojego syna, czyli pozbawić go prawa do zachowku. Jednak wydziedziczenie jest możliwe tylko wówczas, kiedy zajdą pewne przesłanki. Mianowicie zstępni, małżonkowie i rodzice mogą zostać pozbawieni zachowku, jeżeli:

1. postępują wbrew woli spadkodawcy, uporczywie, w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
2. dopuszczają się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób czynu polegającego na umyślnym przestępstwie przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
3. uporczywe nie dopełniają względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Gdyby była Pani żoną swojego partnera i ustanowiłby on Panią w testamencie swoim jedynym spadkobiercą, to jego syn również miałby prawo do zachowku, jednak ze względu na to, że zaliczałaby się Pani do kręgu spadkobierców ustawowych, kwota zachowku byłaby niższa – według ustawy dziedziczyłaby Pani i syn po 1/2 udziału.

Gdyby był sporządzony testament, w którym syn nie zostałby powołany do spadku, to syn mógłby ubiegać się o zachowek w wysokości 1/2 (ewentualnie 2/3) tego, co dziedziczyłby ustawowo. Zachowek obliczony byłby od 1/2 spadku, a nie od całości, czyli tak jak gdyby syn był jedynym spadkobiercą ustawowym od wartości całego spadku.

Czy konkubina może skorzystać z ulgi w zapłacie podatku od spadku?

Należy również pamiętać, że jako konkubina nie może Pani skorzystać z ulg w zapłacie podatku od spadku. Jako żona mogłaby Pani uzyskać zwolnienie w zapłacie podatku. Co więcej, jako konkubina, która dziedziczy po swoim partnerze, zostanie Pani zaliczona do III grupy podatkowej, co wiązać się będzie z zapłatą podatku od spadku w największej wysokości.

Przeprowadzenie formalnych spraw pogrzebowych przez konkubinę

Ad 2

Jako konkubina będzie miała Pani trudności z przeprowadzeniem pogrzebu swojego partnera. Wyprawienie pogrzebu przez konkubenta nie jest niemożliwe, ale jeżeli syn Pani partnera będzie chciał zająć się pogrzebem, to będzie miał do tego pierwszeństwo.

Może mieć Pani również kłopoty nie tylko z ewentualnym wydaniem zwłok, ale chociażby z uzyskaniem informacji o stanie zdrowia Pani partnera, jeżeli byłby hospitalizowany. Przepisy prawa głoszą, że udzielanie jakichkolwiek informacji o zdrowiu pacjenta innym osobom może nastąpić wyłącznie za zgodą pacjenta.

Zgodnie z art.10 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej, a mianowicie:

1. pozostały małżonek,
2. krewni zstępni,
3. krewni wstępni,
4. krewni boczni do 4. stopnia pokrewieństwa,
5. powinowaci w linii prostej do 1. stopnia.
6. Prawo pochowania zwłok osób wojskowych zmarłych w czynnej służbie wojskowej przysługuje właściwym organom wojskowym w myśl przepisów wojskowych.
7. Prawo pochowania zwłok osób zasłużonych wobec Państwa i społeczeństwa przysługuje organom państwowym, instytucjom i organizacjom społecznym.
8. Prawo pochowania zwłok przysługuje również osobom, które do tego dobrowolnie się zobowiążą.

Szpital wyda zwłoki właśnie osobom wskazanym w art. 10 ust. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Jest możliwe wydanie zwłok konkubinie jako osobie, która się dobrowolnie zobowiąże do pochowania zmarłego.

Pokrycie kosztów pogrzebu przez konkubinę a zasiłek pogrzebowy z ZUS-u

Zgodnie z art. 78 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Jeżeli więc to Pani pokryje koszty pogrzebu swojego partnera, to ZUS wypłaci Pani zasiłek pogrzebowy. Należy jednak pamiętać, że jeżeli koszty pogrzebu ponosi inna osoba niż członek rodziny (np. konkubent), to ZUS nie wypłaca pełnej kwoty zasiłku, lecz w wysokości udokumentowanych kosztów wyprawienia pogrzebu (do wysokości zasiłku).

Ad 3

Jako konkubina w razie śmierci swojego partnera nie uzyska Pani prawa do renty rodzinnej. Renta rodzinna przysługuje bowiem jedynie wdowie po zmarłym.

Prawo do renty rodzinnej po mężu

Jeżeli byłaby Pani żoną swojego partnera, to po jego śmierci – ponieważ przysługuje mu prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy – mogłaby Pani ubiegać się o rentę rodzinną.

Zgodnie z art. 70 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli: 

1. w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
2. wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci sięw szkole – 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
3. Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu.

Jak z powyższego wynika, Pani sytuacja jako konkubiny jest o wiele mniej korzystna, niż gdyby zawarła Pani ze swoim partnerem związek małżeński. Istotną argumentem jest również to, że nie jesteście Państwo we wspólności majątkowej, co może nastręczyć trudności z ustaleniem, kto jest właścicielem rzeczy, które kupujecie Państwo wspólnie.