Prawa i obowiązki przy przycinaniu drzew, analiza przepisów i orzecznictwa

Wykonywanie prac w obrębie korony drzew

Zgodnie z art. 87a ustawy o ochronie przyrody:

„1. Prace ziemne oraz inne prace wykonywane ręcznie, z wykorzystaniem sprzętu mechanicznego lub urządzeń technicznych, wykonywane w obrębie korzeni, pnia lub korony drzewa lub w obrębie korzeni lub pędów krzewu, przeprowadza się w sposób najmniej szkodzący drzewom lub krzewom.

2. Prace w obrębie korony drzewa nie mogą prowadzić do usunięcia gałęzi w wymiarze przekraczającym 30% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, chyba że mają na celu:

1) usunięcie gałęzi obumarłych lub nadłamanych;

2) utrzymywanie uformowanego kształtu korony drzewa;

3) wykonanie specjalistycznego zabiegu w celu przywróceniu statyki drzewa.

3. Zabieg, o którym mowa w ust. 2 pkt 3, wykonuje się na podstawie dokumentacji, w tym dokumentacji fotograficznej, wskazującej na konieczność przeprowadzenia takiego zabiegu. Dokumentację przechowuje się przez okres 5 lat od końca roku, w którym wykonano zabieg.

4. Usunięcie gałęzi w wymiarze przekraczającym 30% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, w celu innym niż określony w ust. 2, stanowi uszkodzenie drzewa.

5. Usunięcie gałęzi w wymiarze przekraczającym 50% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, w celu innym niż określony w ust. 2, stanowi zniszczenie drzewa.

6. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do drzew, o których mowa w art. 83f ust. 1.

7. Minister właściwy do spraw środowiska może określić, w drodze rozporządzenia, metody wykonywania prac, o których mowa w ust. 1, kierując się potrzebą zapewnienia wykonywania prac w sposób najmniej szkodzący drzewom lub krzewom”.

Proszę mieć na względzie, że jeśli drzewo plasuje się w któreś wskazane w art. 83f ust. 1 ustawy, to nie podlega pod zapis art. 87a ust. 2.

Odpowiadając zaś na Pana pytanie, wskazać należy, że zapis ustawy dopuszczający prace w obrębie korony drzewa, które nie doprowadzą do usunięcia gałęzi w wymiarze przekraczającym 30% korony, dotyczy korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa. To jednak na usuwającym spoczywa ciężar wykazania (udokumentowania) tego wymiaru w razie kontroli organu.

Stanowisko doktryny dotyczące przycinania drzew w obrębie korony

Jak wskazuje doktryna, w praktyce trudno będzie ustalić, czy na skutek przeprowadzonych prac zostały przekroczone parametry określone w art. 87a ust. 2 u.o.p., czy też nie. Niestety potwierdzeniem tych problemów są poglądy zaprezentowane w orzecznictwie, mówiące, że „Przyjęta przez organ wykładnia zawartego w art. 87a ust. 4 u.o.p. pojęcia »korona, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa«, rozumiana jako korona hipotetyczna, która mogłaby rozwinąć się bez ingerencji czynnika ludzkiego lub sił przyrody, a nie stan korony istniejący w dacie wykonywania zabiegów, nie jest trafna. Należy przede wszystkim zauważyć, że również metoda językowa wykładni nie daje w tym wypadku jednoznacznej odpowiedzi co do znaczenia użytego we wskazanym przepisie pojęcia. Użycie przez ustawodawcę w tym przepisie trybu dokonanego »korona, która rozwinęła się« wskazuje raczej na stan korony zastany w momencie przystąpienia do częściowego ich usunięcia” (tak: wyrok WSA w Szczecinie z 11.05.2017 r., sygn. akt II SA/Sz 238/17).

„Z takim stanowiskiem nie można jednak się zgodzić z dwóch zasadniczych powodów. Z literalnej wykładni postanowień art. 87a ust. 2 u.o.p. wcale nie wynika, że punktem odniesienia przy dokonywaniu ustaleń faktycznych powinien być stan korony występujący w chwili wykonywania cięć w obrębie korony. Takie podejście pozostaje bowiem w sprzeczności wprost z gramatyczną wykładnią postanowień art. 87a ust. 2 u.o.p., w którym jest mowa o koronie, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa, a nie stan, w jakim znajdowała się przed rozpoczęciem prac w jej obrębie. Przyjęcie zatem, że punktem wyjścia do przeprowadzenia oceny prawidłowości przeprowadzonych prac jest stan korony w chwili ich rozpoczęcia, powoduje, że odwołanie przez ustawodawcę do stanu korony, która rozwinęła w całym okresie rozwoju drzewa, staje się zbędne. Zgodnie zaś z podstawową zasadą wykładni nie wolno interpretować przepisów prawa tak, aby niektóre z nich lub ich części stały się zbędne (W. Lang, J. Wróblewski, S. Zawadzki, Teoria państwa i prawa, Warszawa 1986, s. 444).

Taki efekt zostałby osiągnięty w przypadku przyjmowania, że podstawą do ustalania, czy występują przesłanki do wymierzenia kary pieniężnej na podstawie art. 88 ust. 1 pkt 4 u.o.p., jest stan korony występujący bezpośrednio przed rozpoczęciem prac w obrębie korony, a nie korona, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa. Dlatego też już z tego powodu interpretacja art. 87a ust. 2 u.o.p. zaprezentowana przez sąd w przywołanym wyroku jest wadliwa. Pozostaje jednak ona w sprzeczności także z zasadami wykładni systemowej. Jedną z podstawowych zasad ochrony środowiska jest, mająca swoje umocowanie w art. 7 p.o.ś., zasada »zanieczyszczający (niszczący) płaci«, która obliguje sprawcę pogorszenia stanu środowiska »do pokrywania kosztów szkód ekologicznych przez ich sprawców« (Dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych »Środowisko i Rozwój« – Szczyt Ziemi: Rio de Janeiro, 3–14 czerwca 1992 r., Warszawa 1993, s. 13 i in.).

W związku z tym, interpretując wszystkie przepisy, których stosowanie może mieć wpływ na stan środowiska, należy mieć na uwadze tę dyrektywę oprócz standardowych zasad wykładni prawa. Jeśli zatem interpretacja jakiegoś przepisu prawa związanego z ochroną środowiska będzie nasuwała wątpliwości co do tego, czy pozostaje ona w zgodzie z jedną z zasad ogólnych prawa ochrony środowiska, to będzie należało poszukać takiego znaczenia interpretowanego przepisu, które pozwoli przyjąć bez najmniejszych wątpliwości, że rozwój w dalszym ciągu będzie postępował w sposób zgodny z zasadami ogólnymi ochrony środowiska (K. Gruszecki, Glosa do wyroku NSA z 6.02.2014 r., II OSK 2136/12, ZNSA 2015/6)” – tak Krzysztof Gruszecki, Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, wyd. V, opublikowano: WKP 2021.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody - Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880
2. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 11 maja 2017 r., sygn. akt II SA/Sz 238/17
3. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 lutego 2014 r., II OSK 2136/12