Podpisywanie dokumentów za pracownika przez pracodawcę

Podrabianie lub przerabianie dokumentu

Podstawę prawną opinii stanowią przepisy Kodeksu cywilnego (K.c.) oraz Kodeksu karnego (K.k.).

W pierwszej kolejności wyraźnie podkreślić należy, iż w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z przestępstwem z art. 270 § 1 K.k.:

„Art. 270. § 1. Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto wypełnia blankiet, opatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo takiego dokumentu używa.

§ 2a. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”

Zgodnie z art. 115 § 14 K.k. „dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne”.

Sfałszowanie podpisu na dokumencie

Sąd Najwyższy w wyroku z 25 października 1979 r. (II KR 10/79, OSNPG 1980, nr 11, poz. 127) stwierdził: „Dokument jest podrobiony wówczas, gdy nie pochodzi od tej osoby, w której imieniu został sporządzony”. Zgodnie z prezentowanym w orzecznictwie i doktrynie poglądem sprawca czynu, o którym mowa w art. 270 K.k., może dokument będący przedmiotem czynu zabronionego sporządzić w całości albo uzupełnić dany przedmiot lub inny nośnik o pewien tylko element. Ważne jest jednak, aby z dokumentem lub nośnikiem związane było określone prawo, np. majątkowe, albo aby jego treść miała istotne znaczenie prawne. Jak wskazuje się w literaturze przedmiotu prawa karnego materialnego „wprowadzony przez sprawcę element lub elementy przesądzają o tym, że konkretnemu przedmiotowi albo innemu zapisanemu nośnikowi informacji nadawany jest pozór autentycznego dokumentu. Takim elementem może być określony tekst, podpis, odbity znak pieczęci”. Dlatego też Sąd Najwyższy w uchwale z 17 marca 2005 r. (I KZP 2/2005, OSNKW 2005, nr 3, poz. 25) słusznie uznał, że: „Podrobieniem dokumentu [...] jest także potwierdzenie przez uczestnika czynności procesowej fałszywym podpisem nieprawdziwych danych w protokole utrwalającym tę czynność procesową”. Nie ma przy tym żadnego znaczenia, czy osoba której podpis został podrobiony, wyraziła na to zgodę, czy też nie (wyrok SN z 9 września 2002 r., V KKN 29/2001).

Przestępstwo z art. 270 § 1 kk

Zgodnie z tezą Sądu Najwyższego z wyroku z dnia 9 września 2002 r., sygn. akt V KKN 29/2001 „dla bytu przestępstwa z art. 270 § 1 kk zupełnie obojętne jest to, czy osoba, której podpis podrobiono na dokumencie, wiedziała o tym lub wyraziła na to zgodę, czy też nie. Dokument jest bowiem podrobiony wówczas, gdy nie pochodzi od osoby, w której imieniu został sporządzony. Podpisanie innej osoby jej nazwiskiem na dokumencie mającym znaczenie prawne, nawet za zgodą tej osoby, stanowi przestępstwo z art. 265 kk z 1969 r. (por. wyrok z dnia 25 października 1979 r. II KR 10/79 OSNPG 1980/11 poz. 127 str. 7). Przestępstwo z art. 270 kk jest przestępstwem formalnym. Dla bytu tego przestępstwa jest przy tym obojętne, czy ktoś poniósł przez to szkodę, czy też nie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 1959 r. V K 430/59 Służba MO nr 2 str. 349-350).”

Odszkodowanie za podrobienie podpisu

Innymi słowy, nawet gdyby Pan wyraził zgodę na taki podpis, i tak Pana pracodawca popełnił przestępstwo z art. 270 § 1 K.k. Pana wolą jest uzyskanie z tego powodu zadośćuczynienia. Zachodzi pytanie, czy poniósł Pan jakąkolwiek krzywdę z tego tytułu. Zadośćuczynienie ma bowiem charakter rekompensaty za popełnione krzywdy. Należy się zatem zastanowić, czy Pana osobie towarzyszy z tego powodu np. zdenerwowanie, silny stres, nerwica, nadpobudliwość? Pragnę jednocześnie wskazać, że owa krzywda, tj. szkoda niematerialna, musi być przez Pana udokumentowana. W mojej ocenie samo podpisanie się za Pana nie daje Panu prawa dochodzenia skutecznie zadośćuczynienia, albowiem m.in. w przepisach prawa karnego wywodzi się, że podrobienie dokumentu nie czyni z Pana poszkodowanego w sprawie, a to z kolei powoduje, że nie ma Pan legitymacji do występowania w sprawie karnej. Moim zdaniem analogicznie sprawa wygląda w sprawie cywilnej. Zachodzi pytanie, czy podpisanie za Pana dokumentów łączy się z innymi konsekwencjami, jak np. naruszeniem Pańskich dóbr osobistych. Jeżeli taka sytuacja by występowała, wówczas można by się było pokusić o zadośćuczynienie. Krzywda winna być jednak udokumentowana, najlepiej za pomocą dokumentacji lekarskiej, która potwierdzi ewentualny rozstrój zdrowia lub inne krzywdy. Musiałby Pan wykazać krzywdę, winę pracodawcy oraz związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy krzywdą a zachowaniem pracodawcy.