Praca bez wynagrodzenia

Ochrona wynagrodzenia za pracę

Odpowiadając na Pani pytanie uprzejmie informuję, że zgodnie z art. 84 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę.

Ochrona wynagrodzenia za pracę to normy prawne, których celem jest stworzenie gwarancji otrzymywania przez pracownika wynagrodzenia regularnie, we właściwym terminie i formie oraz w należnej wartości. Ochrona dotyczy zarówno prawa do wynagrodzenia za pracę, jak i samego świadczenia. Główną przyczyną ustanowienia takiej regulacji jest alimentacyjna funkcja wynagrodzenia za pracę, związana z rolą wynagrodzenia jako podstawowego źródła utrzymania pracownika i jego rodziny.

Zakaz zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia za pracę oraz przeniesienia go na inną osobę stanowi najbardziej ogólną i zarazem fundamentalną formę ochrony dochodów pracownika z pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy. Regulacja ta jest zgodna z konstrukcją stosunku pracy, w której odpłatność jest cechą konstytutywną.

Zakaz zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia

Zakaz zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia wyłącza prawną skuteczność wszelkich czynności prawnych – jednostronnych czy wielostronnych – których skutkiem byłoby zwolnienie pracodawcy z długu obejmującego wynagrodzenie za pracę. Dotyczy to zarówno czynności, w których pracownik zobowiązywałby się do nieodpłatnego wykonywania pracy w przyszłości, jak i zwolnienia pracodawcy z obowiązku zapłaty za pracę już wykonaną. W stosunku do prawa do wynagrodzenia za pracę niedopuszczalne jest więc dokonanie takiej czynności prawnej, jak zwolnienie z długu.

Czynności prawne naruszające zakaz zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia są nieważne z mocy art. 58 K.c. w zw. z art. 300 K.p., a do umów o pracę i innych czynności kreujących stosunek pracy zastosowanie znajduje art. 18 K.p.

Zgodnie z art. 734 Kodeksu cywilnego przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.

Odpłatność zlecenia jako zasada

Odpłatność nie stanowi istotnego elementu treści umowy zlecenia, która może zostać zawarta zarówno jako umowa odpłatna, jak i nieodpłatna. W świetle art. 735 § 1 K.c. zasadą jest odpłatność zlecenia. Zleceniobiorcy należy się stosowne wynagrodzenie, jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że zobowiązał się wykonać zlecenie bez wynagrodzenia. Umowa zlecenia ma charakter nieodpłatny tylko wówczas, gdy z umowy lub z okoliczności wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać zlecenie bez wynagrodzenia. Decydujące znaczenie ma więc w tym zakresie treść umowy oraz okoliczności towarzyszące jej zawarciu. Jednakże w obu przypadkach, zwłaszcza przy ustalaniu okoliczności, o nieodpłatności zlecenia w istocie decyduje wola przyjmującego zlecenie. Wskazuje na to brzmienie przepisu zakładającego nieodpłatność zlecenia, gdy zleceniobiorca zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia.

W świetle art. 735 § 1 K.c., jeżeli umowa zlecenia nie zawiera postanowień dotyczących wynagrodzenia, nie oznacza to jego nieodpłatności. W takim przypadku, o ile okoliczności zawarcia umowy nie wskazują na inną wolę zleceniobiorcy, zlecenie jest odpłatne, a zleceniobiorcy należy się wynagrodzenie w wysokości ustalonej na podstawie art. 735 § 2 K.c. Nieodpłatność zlecenia wynikająca z umowy wymaga pozytywnego jej zastrzeżenia w umowie.

Podsumowując powyższe rozważania, jedyną odpowiednią formą współpracy przy założeniu wykonywania jej nieodpłatnie jest umowa zlecenia, w której zastrzegą Panie wyraźnie, że wynagrodzenie się Pani nie należy. Umowa o pracę i umowa o dzieło są umowami odpłatnymi i wyłączenie odpłatności byłoby niezgodne z prawem.