Praca na Słowacji a działalność w Polsce - składki ZUS

Umowa o pracę w Słowacji i działalność gospodarcza w Polsce

Dla przedsiębiorcy z racji prowadzonej działalności obowiązkowe są ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i wypadkowe), a także ubezpieczenie zdrowotne. Tylko ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, a przystąpienie do niego możliwe jest wyłącznie na złożony przez zainteresowanego wniosek.

Na podstawie dostarczonych przez Pana dokumentów jednostka ZUS przeprowadzi postępowanie, mające na celu wyjaśnienie, w jakich okresach Pan jako osoba zainteresowana spełniał warunki do pozostawania w polskim ubezpieczeniu społecznym. Pan, widniejąc w polskim ubezpieczeniu ZUS i podejmując pracę za granicą, powinien był zgłosić do ZUS, w jakim charakterze jest ona wykonywana, tj. czy jest to praca najemna, czy też wykonywana na własny rachunek. Może przecież zdarzyć się i tak, że posiadając własną firmę w Polsce, będzie Pan wykonywał analogiczną działalność w którymś z krajów Unii Europejskiej, co upoważni Pana do kontynuowania polskiego ubezpieczenia społecznego. Natomiast w przypadku podjęcia się pracy najemnej – być może rzeczywiście podlega Pan ustawodawstwu słowackiemu. Dzieje się tak, ponieważ z tytułu pracy najemnej podlega Pan ubezpieczeniu w kraju, w którym tę pracę najemną wykonuje.

Powyższe zasady wynikają z naszego prawa krajowego, ale nie tylko, ponieważ Polska jest również zobowiązana do przestrzegania zasad koordynacji krajowych systemów zabezpieczenia społecznego zapisanych w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (WE), tj. obowiązującego od 1 maja 2010 r. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które uchyla przepisy rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 roku w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie z wyjątkiem przypadków określonych w art. 87 ust. 8 oraz w art. 90 ust. 1 rozporządzenia 883/2004.

Podjęcia dodatkowego zatrudnienia w jednym z krajów UE a składki do ZUS

I tak w świetle rozporządzenia 883/2004 z tytułu zatrudnienia w dwóch lub więcej państwach członkowskich można podlegać jedynie ustawodawstwu jednego państwa. Podleganie przez osobę przemieszczającą się we Wspólnocie systemowi zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego, jest konieczne w celu uniknięcia zbiegu mogących mieć zastosowanie przepisów ustawodawstw krajowych, jak również mogących z tego wyniknąć problemów. Przekładając powyższe na grunt Pana sprawy, oznacza to, że jako osoba, która została zatrudniona w jednym z państw UE, EOG na umowę o pracę, a jednocześnie prowadząca działalność gospodarczą w Polsce, jest Pan całkowicie wyłączony spod polskiego systemu ubezpieczeń. W związku z tym nie musi Pan w Polsce opłacać z tego tytułu żadnych składek (na ubezpieczenie społeczne, ani zdrowotne). Innymi słowy, jeżeli Pan w Polsce jako kraju członkowskim prowadzi działalność na własny rachunek, a w innym (Słowacja) zostaje zatrudniony na umowę o pracę, podlega Pan ustawodawstwu państwa, w którym wykonuje pracę najemną (art. 14c ww. rozporządzenia).

Od czasu wejścia w życie ww. rozporządzeń (1 maja 2010 r.) ZUS pełni również funkcję instytucji właściwej w zakresie ustalania ustawodawstwa właściwego, a więc ZUS potwierdza formularze o właściwym ustawodawstwie m.in. w przypadku podejmowania za granicą działalności na własny rachunek podobnej do działalności prowadzonej w Polsce – na podstawie art. 12 ust. 2 Rozporządzenia 883/2004.

Dlatego też powinien Pan tak naprawdę dokonać wyrejestrowania z ZUS-u z powodu podjęcia dodatkowego zatrudnienia w jednym z krajów UE. Jeżeli nie zatrudnia Pan pracowników, wówczas składa deklarację ZUS ZWUA (podając kod 600 – inna przyczyna wyrejestrowania) oraz dodatkowo oświadczenie o wyrejestrowaniu, w którym zawiera informację, iż został zatrudniony na umowę o pracę w innym kraju UE i tam będą odprowadzane składki. Dodatkowo konieczne jest złożenie ZUS ZWPA, za pomocą którego dokonuje się wyrejestrowania płatnika składek będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Dodatkowo powinien Pan złożyć druk A-1 wystawiany przez odpowiednik polskiego ZUS w Słowacji. Na druku tym jest wykazywany okres i z jakiego tytułu podlega Pan ubezpieczeniom w Słowacji.

Brak zgłoszenia ZUS-owi faktu podjęcia pracy za granicą

Brak zgłoszenia ZUS-owi faktu podjęcia pracy za granicą oraz określenia charakteru tej pracy skutkuje niestety tym, że ZUS, nie mogąc ustalić, czy w zakresie ubezpieczenia podlega Pan ustawodawstwu polskiemu, czy też ustawodawstwu państwa obcego, zadecydował o obowiązkowym ubezpieczeniu w zakresie prowadzenia własnej działalności na terenie Polski. Niemniej jednak prawda wygląda tak, że w przypadku gdy dana osoba nie występuje o ustalenie właściwego ustawodawstwa, to ZUS bazuje na współpracy z zagranicznymi instytucjami zabezpieczenia społecznego, które w bardzo wielu przypadkach weryfikują stosowny tytuł do ubezpieczenia. Ta weryfikacja – proszę uwierzyć – jest bardzo dokładna. Zdarza się więc, że w następstwie tego typu postępowania sprawdzającego często wydawane są decyzje o niepodleganiu ubezpieczeniu w danym kraju UE. W takiej sytuacji wraca się do polskiego systemu ubezpieczeń społecznych, o czym ZUS jest informowany, i zobowiązanym się jest do zapłacenia zaległych składek wraz z odsetkami.

To dla Pana oznacza – w zależności od rezultatu postępowania weryfikacyjnego – zapłacenie zaległych składek bądź zwolnienie z polskiego systemu ubezpieczenia.

Trudno tu doradzać, czy powinien Pan w postępowaniu przed ZUS korzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, ponieważ zależy to m.in. od treści A-1. Ale jeżeli nie czuje się Pan na siłach dowodzić swoich racji, można oczywiście z takiej pomocy skorzystać.